Moduł 3.pdf

Style życia

Wstęp

1. Uwarunkowania dziedziczne i środowiskowe jako modulatory stylu życia

2. Wpływ rozwoju psychicznego człowieka na zdrowie oraz styl życia

2.1. Dobrostan psychiczny

2.2. Typ osobowości a ryzyko chorób psychosomatycznych

3. Postawy rodziców, opiekunów i uczniów zalążkiem prozdrowotnego stylu życia

3.1. Potrzeba edukacji zdrowotnej wychowawców

3.2. Wpływ aktywności fizycznej na styl życia dzieci i dorosłych

4. Znaczenie wartości neotycznych (duchowych) w kształtowaniu stylu życia człowieka

Bibliografia

Literatura podstawowa

Style życia

Wstęp

„Zdrowie nie jest wszystkim, ale wszystko bez zdrowia jest niczym”. To często dziś

przytaczane zdanie wypowiedziane przez filozofa niemieckiego Arthura Schopenhauera

ma głęboki sens dla każdego, niezależnie od pochodzenia, kultury, wieku czy

wykształcenia.

Znamy wiele definicji pojęcia zdrowia, wydaje się jednak, że najadekwatniej oddaje je

następujące stwierdzenie: zdrowie to nie tylko brak choroby czy niedomagania, ale

i dobre samopoczucie oraz taki stopień przystosowania biologicznego, psychicznego

i społecznego, jaki jest osiągalny dla danej jednostki w najkorzystniejszych warunkach.

Zacytowana definicja prezentuje wieloaspektowe spojrzenie na zajmujący nas problem.

Każdy człowiek, rzecz jasna, odniesie to do siebie, do swej konkretnej sytuacji życiowej,

do swego stylu myślenia i postrzegania rzeczywistości — czyli do tego wszystkiego, co

składa się na pojęcie stylu życia.

Bardzo często w wypowiedziach osób ankietowanych na temat pojęcia zdrowia przewijało

się słowo szczęście . Zarówno młodzież (uczniowie i studenci), jak i osoby dorosłe

kojarzyli nierozerwalnie zdrowie ze szczęściem. Grupy te jednak różnie, co wydaje się

zrozumiałe, pojmowały omawianą kategorię; przede wszystkim inny był związany z nią

nacisk emocjonalny. Dla wielu młodych ludzi istotniejsze okazywało się szczęście niż

zdrowie. Pojęcie szczęścia określali oni jako zadowolenie z posiadania rzeczy i wartości

oraz kogoś bliskiego, pomyślność w życiu duchowym, rodzinnym i rówieśniczym,

przyjemności duchowe i cielesne, dążenie do czegoś idealnego i realnego.

Zarówno młodzi, jak i dorośli posługują się pojęciem szczęścia zależnie od swej

świadomości, światopoglądu i bytu. Z ich wypowiedzi wynika często rozbieżność między

pojmowaniem szczęścia a jego realną osiągalnością.

Style życia

1. Uwarunkowania dziedziczne i środowiskowe

jako modulatory stylu życia

Jesteśmy świadkami zdumiewających wydarzeń. Po raz pierwszy w dziejach życia na

Ziemi gatunek ludzki przeczytał przepis na samych siebie. Ludzki genom bowiem to

właśnie instrukcja budowy i obsługi naszego organizmu. Stało się to 26.06.2000 roku,

gdy równolegle prezydent Bill Clinton w Białym Domu i Tony Blair na Downing Street

oznajmili, ze wstępny szkic całego genomu jest gotowy. Badania nad ludzkim genomem

motywuje, rzecz jasna, przede wszystkim potrzeba znalezienia terapii chorób

dziedzicznych i innych, znacznie powszechniejszych, takich jak rak czy choroby serca,

którym geny dają początek lub sprzyjają. Poszukiwania te jednak inspirowane są również

przez chęć poznania uwarunkowań dziedzicznych w naszych zachowaniach — w naszej

osobowości, inteligencji czy chociażby w reakcji na stres. Jesteśmy istotami biologicznymi

zaprogramowanymi przez geny. To one zapisały nasze kształty, kolor włosów i oczu,

nasze zdolności i talenty, naszą agresję, naszą lepszą czy gorszą pamięć.

Móc zrozumieć molekularną naturę raka, rozpoznać chorobę Alzheimera i zapobiec jej,

odkryć sekrety ludzkiej historii, zrekonstruować prehistoryczne organizmy — to wszystko

olbrzymie zalety płynące z posiadanej przez człowieka wiedzy.

Aktualna wiedza genetyczna zakłada podobieństwo genomu wszystkich ludzi w 70%. Te

70% wspólnych genów decyduje o naszej identyczności dotyczącej struktury, funkcji,

sposobów przyswajania i zużywania energii, o mechanizmach odpornościowych itd.

Natomiast pozostałe 30% genów ma dotyczyć różnic w osobowości, kondycji ciała

i zdrowia oraz w długości życia — a wszystko to zapisane jest w każdej z około

100 bilionów komórek naszego ciała. Każda komórka zawiera jądro, a w nim dwa pełne

zestawy ludzkiego genomu w postaci 23 par chromosomów (z wyjątkiem komórek

jajowych i plemników, z których każda ma po jednej kopii, oraz krwinek czerwonych

niemających żadnej).

Jeden zestaw genomu pochodzi od matki, drugi od ojca. W zasadzie każdy zestaw

posiada te same 30–40 tysięcy genów na tych samych 23 chromosomach. Kiedy się

rozmnażamy, przekazujemy potomstwu jeden pełen zestaw, ale dopiero po tym, jak

dokona się wymiana fragmentów matczynego i ojcowskiego chromosomu w procesie

zwanym rekombinacją. W rzeczywistości istnieją często małe i subtelne różnice między

matczyną i ojcowską wersją każdego genu, które odpowiadają np. za niebieskie czy

Style życia

brązowe oczy. Każdy chromosom to jedna para bardzo długich łańcuchów kwasu

dezoksyrybonukleinowego — DNA. Wszystkie chromosomy w jednej komórce ułożone

jeden za drugim i rozciągnięte mają blisko 2 m długości.

Dziś wiemy, że głównym celem genów jest przechowywanie przepisów na białko. To

właśnie białka są odpowiedzialne za niemal wszystkie procesy chemiczne, budowlane

i regulacyjne w organizmie. To one wytwarzają energię, zwalczają infekcje, trawią

pokarm, budują włosy, przenoszą tlen itd. Geny są przepisami nie tylko na anatomię, ale

także na zachowanie. Niemal wszystko w naszym organizmie — od włosów do hormonów

jest białkiem albo produktem białek. Można powiedzieć, że każde białko to

przetłumaczony gen.

Jesteśmy w zdumiewającym stopniu determinowani przez geny, ale w jeszcze większym

przez to, czego nauczyliśmy się w ciągu życia. Konsekwencję naszej wiedzy stanowi styl

życia, który wybieramy jako najbardziej nam odpowiadający, choć często nie jest to

równoznaczne z podejściem właściwym, korzystnym dla zdrowia — zarówno fizycznego,

jak i psychicznego. Nie każdy bowiem człowiek stawia sobie za cel promowanie zdrowia

dla osiągnięcia potencjalnej możliwości dożycia w dobrej kondycji zakodowanych w genie

długich lat (120–130).

Każdy z nas może wpływać na opóźnienie, ale i na przyspieszenie procesów

degeneracyjnych, które zachodzą w nim z samej natury starzenia się organizmu.

Wykorzystując swą wiedzę i świadomość, powinniśmy kłaść nacisk na promowanie

zdrowia i zapobieganie (profilaktykę), a przez to na opóźnienie procesów starzenia czy na

łagodzenie ewentualnej choroby (Rusting, 1993). Pamiętajmy też, że istnieją

środowiskowe uwarunkowania długości życia. Dla przykładu — przeciętna długość życia

Japończyków obojga płci wynosi średnio 81 ± 7 lat, przy czym kobiety żyją dłużej średnio

o ok. 5–7 lat. Dla Polaków wskaźniki te są niższe i wynoszą dla kobiet średnio 74 lata, dla

mężczyzn 67 lat.

Jednym z ważniejszych czynników środowiska mających wpływ na rozwój biologiczny, ale

i społeczny, jest pożywienie. Jeśli nie ma zachowanej równowagi między dostarczanymi

składnikami odżywczymi a zapotrzebowaniem organizmu, dochodzi do zaburzenia

rozwoju i do komplikacji w odbudowie komórek ciała — taka odbudowa trwa wciąż: od

urodzenia do śmierci.

Musimy wiedzieć i pamiętać, że zarówno ilość, jak i jakość pożywienia szczególnie

znacząco wpływa na rozwój organizmu płodu, później zaś w okresie niemowlęctwa,

Style życia

dziecięctwa i w trakcie dojrzewania płciowego. Problemy związane z niewłaściwym

odżywianiem mogą być przejściowe, odwracalne, lecz mogą też spowodować trwałe

i nieodwracalne zmiany zaburzające rytm i rozwój biologiczny osoby — stają się wówczas

przyczyną, która zmusza człowieka do zmiany stylu życia. Znane są dowody naukowe

potwierdzające wpływ długotrwałego nieprawidłowego żywienia, zwłaszcza podczas

wzrostu komórek układu nerwowego, mięśniowego i endokrynalnego, na kłopoty dzieci

w szkole (obserwuje się np. zwolnione procesy uczenia się i zapamiętywania), a także na

zaburzenia w sferze emocjonalnej, również w późniejszym, dojrzałym życiu.

I wreszcie — ogromnie istotnym modulatorem stylu życia człowieka jest jego

świadomość. S. Kierkegaard w swej książce Choroba na śmierć (1982) pisze o tym, że

świadomość jest rzeczą decydującą o stosunku do samego siebie. Im więcej

świadomości, tym więcej osobowości; im więcej świadomości, tym więcej woli; im więcej

woli, tym więcej osobowości. Człowiek, który nie posiada woli, nie ma osobowości; a im

więcej ma woli, tym więcej ma także samowiedzy.

Autorzy Filozofii medycyny , H. Wulf, S. Pedersen i R. Rosenberg (1993) konkludują, iż

człowieka można opisać jako syntezę pierwiastka biologicznego i psychospołecznego,

którego spoiwem jest poczucie własnej tożsamości. Istotą naszego bytu jest bowiem,

oprócz istnienia psychofizycznego, również istnienie duchowe. Człowiek urzeczywistnia

swą duchowość, kształtuje jakość swego życia poprzez nadanie mu sensu, a ściślej

poprzez odkrycie sensu związanego z samym faktem życia. Aktywność stymulowana

wartościami duchowymi nie podlega całkowitemu zaspokojeniu, gdyż nie da się posiąść

pełni Dobra, Prawdy czy Piękna. W tym kontekście można powiedzieć, że rozwój

człowieka w wymiarze duchowym nie podlega żadnym ograniczeniom, ani też nie osiąga

swego kresu.

By móc jednak realizować aspiracje, zaspokajać potrzeby, niezbędna jest podstawowa

funkcja życia — zdrowie. I tutaj możemy oprócz zdrowia fizycznego, umysłowego

— związanego z procesem myślenia, emocjonalnego — wyrażającego zdolność do

przeżywania uczuć, społecznego — czyli zdolności do relacji z innymi ludźmi, wyróżnić

dodatkowo zdrowie duchowe — wyrażające właśnie zasady osiągania własnej tożsamości,

kierowanie się wartościami i znajdowanie sensu życia.

Zdrowie stanowi podstawowy wyznacznik jakości życia, gdyż decyduje o jego wartości.

Im lepsze zdrowie, tym bogatsze życie, niekoniecznie w jego wymiarze finansowym, na

pewno za to w wymiarze psychospołecznym i duchowym. Za zdrowie, podobnie jak i za

swój rozwój, jesteśmy odpowiedzialni my sami. Nasze potencjalne możliwości nie są

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: