Waldemar Lysiak - 17 Dobry.pdf - Waldemar Lysiak - 32 ksiazki(2) - beddulu

Nota wydawnicza

Powieść ta została napisana w latach 1984—86, początkowo z

przeznaczeniem do publikacji w rodzimym „drugim obiegu”. Pełnomocnikiem

autora w tej sprawie był młody poeta Jacek Kozik (laureat Nagrody Literackiej

im. ST. Piętaka w roku 1986 za tomik „Tego nie kupisz” ). Jednakże dwaj

przyjaciele autora (dr Andrzej Koryń z Polskiej Akademii Nauk i dr Władysław

Gajowniczek z Kliniki Chirurgii Onkologicznej Szpitala Grochowskiego) po

przeczytaniu maszynopisu zwrócili Łysiakowi uwagę, że ze względu na możliwą

infiltrację wydawnictw drugoobiegowych przez SB lepiej byłoby najpierw

wydać „Dobrego” na Zachodzie. W efekcie Łysiak zdecydował się na

wydawnictwo kanadyjskie. Gdy z Kanady przyjechał po „Dobrego”

przedstawiciel wydawnictwa, Litwin Ramunas Wierzbicki, i gdy Łysiak

otworzył komodę, w której kilka miesięcy wcześniej zamknął „Dobrego” –

okazało się, że po „Dobrym” nie ma śladu: zniknąłrękopis, maszynopis, obie

kopie i nawet teczka z notatkami. Fakt, że bezpośrednim sprawcą

„dematerializacji” książki był członek najbliższej rodziny Łysiaka, sprawił

autorowi większy ból niż utrata plonu jego kilkuletniej pracy. W roku 1989 ktoś

trzeci )”nieznajomy dobroczyńca”) zaproponował Łysiakowi sekretne kupno

„Dobrego” i autor za dużą sumę kupił jedną kopię maszynopisu swojej

własnej powieści (tak więc wobec „Dobrego” tytuł tomiku Jacka Kozika

„Tego nie kupisz” okazał się jedyną nieprawdą w tym, znakomitym skądinąd,

zbiorku poetyckim). Dzięki temu „Dobry” mógł się teraz ukazać drukiem. To,

że mógł się ukazać drukiem w Polsce, jest już następstwem efektów zupełnie

innej gry.

Takich ludzi jak „Książę” pokazują w kinach. Potem opuszczasz salę,

marząc, iż jesteś „Księciem”, aż do przystanku, na którym pragniesz tylko, by

nadjechał tramwaj. W życiu nie ma podobnych ludzi, tak jak nie ma

spełnionych marzeń. Wszystko jest kłamstwem, wspomnieniem lub snem.

Długi czas byłem przy nim i musze to opowiedzieć. Może opowiem źle,

ale opowiem, co widziałem, a nikt nie widział więcej, niż ja. Tylko jednego nie

mogłem zobaczyć. Zawsze chciałem ujrzeć, co ma w środku, lecz jak można to

zrobić?

To był facet o pionowym starcie; gdy karuzela dała w cug, inni oglądali

mu podeszwy, zostając coraz niżej, prócz kilku uczepionych jego nogawek.

Ciągnął ich do góry jak samolot, który holuje szybowce. Załapałem się w ten

rejs, ale inną modą — trzymał mnie na ręku, niby własnego dzieciaka. Mówił,

że moja obecność przynosi mu fart. Robiłem za maskotkę.

Był tak charakterny, że bardziej nie można. Twardy i spokojny, nie

narywał się o byle co i na byle co, nie znalazłbyś w nim śladu pozerstwa,

frajerskiego pieprzenia, wydziwiania i strojenia min. Kiedy ktoś go wkurzył, w

oczach zapalała mu się cicha śmierć, bez żadnego grymasu, i to było tak

straszne, że bali się nawet ci, którzy byli niewinni.

Pewnego razu, gdy już każdy kozak w Warszawie mówił o nim

z szacunkiem, chciałem się przypochlebić i powiedziałem mu, że jest sławny.

Odpowiedział, nie patrząc na mnie, szeptem, który nie był podobny do żadnego

innego szeptu:

— Lepiej być szczęśliwym, niż sławnym, „Fokstrot”.

Bo moje pseudo jest „Fokstrot”, od tego, że klawo tańczę. Zrozumiałem,

co miał na myśli, chociaż nie zawsze mi się udawało, a innym jeszcze rzadziej

(tylko „Petro” rozumiał każdy tekst „Księcia”, bo sam miał identyczny styl).

Zapytałem:

— Jak to zrobić?

— To bardzo trudne — mruknął po chwili. — Trzeba albo znaleźć

kogoś... albo myśleć każdego dnia kategoriami wieczności, zamiast tylko o

tym, co masz jeszcze dzisiaj do zrobienia i co zrobili tobie inni.

Tego nie skapowałem od razu, chociaż było proste. Ale czym miałem

chwytać w lot od razu wszystko ja, który słowo kategorie znałem tylko do wagi

w ringu? „Książę” nadawał tyle frajerskich wyrazów, że z początku niektóre

jego teksty były dla nas równie zrozumiałe jak nasza kmina dla frajerów ze

śródmieścia. Uczyłem się przy nim i życia i tych wyrazów, a jak czegoś nie

kojarzyłem, to szukałem w takim słowniku, gdzie napa—kowano same słowa z

uniwersyteckiej kminy. Wtedy u każdego innego, ktoby mi zapodawał

profesorskim bełgotem, wnerwiałoby mnie, lecz nie u niego. Jemu było z tym

do twarzy. Jemu było do twarzy ze wszystkim, co robi i mówił.

Kminę i grypserę znał nie gorzej od przeciętnego chłopaka z „Dołu”,

Pragi, Targówka i Grochowa, ale nigdy się nie posługiwał. To są gadki różne

jak kurwa, co regularnie chodzi w miasto i cichodajka, taka jest odległość

kminy od grypsery; pierwszą nadają urkowie spod cel, żeby psy i klawisze nie

mogły trafić, co jest grane; grypsera to potoczny język tak zwanego marginesu,

daleki od szyfru kminy, zrozumiały nawet dla drewniaków. Kminę sprzedano

milicji w sześćdziesiątym trzecim czy czwartym (kapusiom, którzy to zrobili,

utopiono łby w kiblach), ale gdybym ja chciał pisać kminą, nie

zrozumielibyście niczego. Grypsera też — tylko z początku byłoby to klawe,

potem byście się zmęczyli. Czasami wrzucam jakiś fant, żeby frajer (przecież

dla nich piszę) miał ubaw, ale to kiwka — wieszam co kilka zdań gównianą

bombkę na choince. Jakbym wśród chłopaków powiedział, że „Fokstrot” to

mój pseudonim, poszedłbym pod fleki, bo pseuda to mieli towarzysze z lasu za

Szwaba, a my mamy ksywy. Tylko „Książę” nie było ksywką —

wymawialiśmy to jak dewoci imię Pana i zawsze między sobą lub o nim, bo do

niego zwracaliśmy się po prostu: szefie.

Kiedy powiedział mi o szczęściu, zabrzmiało jak gdyby nie miał szczęścia,

a przecież je miał. Może nie takie z „kategoriami”, lecz to zwykłe, od dnia,

kiedy pojawił się na bazarze. Miał cholerny fart.

Mojej matce fart kojarzył się zawsze z Opatrznością Boską, ale „Książę”

myślał inaczej. Duchownych i świętych olewał, tak się przynajmniej zdawało,

bo jak mówił o nich, to używał słowa „klecha”, a kiedyś, gdy jechaliśmy na

ulicę Świętego Stanisława i „Żbik” zaczął się kłócić z Pólkiem od którego

Stanisława wzięła się ta nazwa, od tego, co go zwali Kostka, czy od tego, co go

stuknął król, i spytali „Księcia”, który ważniejszy, „Książę” wzruszył ramio-

nami i burknął:

— Nie wiem. Wielu świętych kanonizowano tylko za to, że byli dobrymi

żebrakami.

Polek i „Żbik” zbaranieli i przestali się kłócić.

Ze mną wyciął lepszy numer. Od dzieciaka nie lubiłem księży, najbardziej

od Wielkiej Nocy, kiedy z całą rodziną i z koszykiem poszliśmy do kościoła

święcić jajo. Miałem sześć albo siedem lat i jak proboszcz machnął w nasza

stronę kropidłem, to się wnerwiłem i wrzasnąłem:

— Czego chlapiesz, gnoju!

Ojciec tak mi zerżnął tyłek, że przestałem chodzić na mszę i w każdą

niedzielę, odstawiony jak do komunii, maszerowałem nad Wisłę przyglądać się

wędkarzom. Po godzinie wracałem do domu z miną świętego, wsta—wiałem

farmazon o tym, co mówił ksiądz na kazaniu i wszystko było cacy. To samo

robiłem później, jak dorosłem, tylko już nie urywałem się nad Wisłę. Aż

którejś niedzieli matka zobaczyła, że idę ulicą z „Księciem”, wtedy, kiedy

miałem być na mszy. Podbiegła:

— Co ty tu robisz?! Miałeś być w kościele!

Sczerwieniałem jak dziabnięty frajer i zacząłem farmazonić:

— Mamuśka, ja... ja pójdę na pierwszą, bo właśnie mam ważną sprawę...

ja... to jest właśnie mój szef, pan Stefan.

„Książę” ukłonił się mamie z fasonem, ucałował ją w dłoń i powiedział:

— Bardzo panią przepraszam, to moja wina. Józek o pierwszej będzie na

mszy, dopilnuję tego.

Mamie zrobiło się jakoś głupio, coś wymamrotała i odeszła, a „Książę”

spojrzał na sikor (nosił zawsze staromodną „Doxę”, czniał te szpanerskie

z cyferkami, za którymi wszyscy wariowali) i powiedział krótko:

— Zdążysz . Gdzie chodzisz, na Skaryszewską czy do Świętego Floriana?

— Do żadnego — odpowiedziałem.

— Długo tak okłamujesz matkę?

— Długo, szefie. Już nawet nie pamiętam od kiedy. Muszę to robić, bo

zapłakałaby się na śmierć...

Przerwał mi:

— Od dzisiaj będziesz pamiętał, że w każdą niedzielę jesteś na mszy i to

na tej samej, co twoja matka. Zrobisz jej tym przyjemność.

— Kurczę blade, szefie, ona chodzi na sumę, to trwa tyle czasu, że można

wykorkować!

— Zrobisz, co kazałem!

— Szefie, ja w to wszystko nie wierzę, mam się zgrywać przed

ołtarzem?! Lepiej, żebym dalej udawał, iż chodzę rano!

Pofilował na mnie tak, że mi ciary zjechały po krzyżu i wycedził

(przedtem wyjął z ust zapałkę — nie palił, tylko wiecznie gryzł zapałki):

— Masz udawać tak, żeby sam Pan Bóg w to uwierzył! Zrozumiałeś,

„Fokstrot”?

Zrozumiałem, ale znów nie wszystko. U niego nic nie było jasne na

blachę; myślałeś, że jest tak, a po jakimś czasie wychodziło, żeś się kropnął, bo

jest nie tak, tylko prawie tak, albo zupełnie inaczej. Niby nie wierzył w Boga, a

to ,,Pan Bóg” powiedział takim tonem, jakby mówił o kimś, z kim robi się

interesy. Można nie wierzyć facetowi, z którym się je robi, lecz trudno nie

wierzyć, że on istnieje. Tylko, jaki to interes, kiedy nie chodzi się do domu

tego faceta i nie zaprasza go do siebie, bo w ogóle nie chce się z nim

rozmawiać?

Waldemar Lysiak - 17 Dobry.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: