Normalizacja, certyfikacja i akredytacja
Normalizacja - działalność, której celem jest uzyskanie optymalnego, w danych okolicznościach, stopnia uporządkowania w określonym zakresie.
Certyfikacja - działanie niezależnej osoby trzeciej, która wykaże, że odpowiednio oznaczone produkty, metody i usługi zgodne są z określoną normą lub innym określonym normatywnym dokumentem.
Akredytacja - procedura w wyniku której upoważniona jednostka organizacyjna oficjalnie uznaje, iż pewna jednostka organizacyjna lub osoba jest kompetentna do wykonywania określonych zadań.
Akredytację należy rozumieć jako uznanie przez krajową jednostkę akredytującą kompetencji do wykonywania określonych zadań przez jednostkę certyfikującą, kontrolującą lub laboratorium.
Akredytacja służy budowaniu zaufania do wyników pomiarów, badań i kontroli, certyfikowanych wyrobów i usług, a także kwalifikacji certyfikowanego personelu, dostawców i innych organizacji o certyfikowanych systemach zarządzania. Dotyczyć to może zapewnienia jakości, wpływu na środowisko, bezpieczeństwo i higieny pracy.
W przeciwieństwie do innych podobnych procesów, jak autoryzacja, upoważnienie, notyfikacja, akredytacja jest całkowicie dobrowolna.
Różnica pomiędzy certyfikacją a akredytacją:
Historia normalizacji
· Starożytny Egipt - zastosowanie "modułu budowlanego" (stałej wielkości liczbowej) do produkcji cegieł przy budowie piramidy Cheopsa,
· Palestyna IX-VII p.n.e. - normalizacja w branży garncarskiej,
· Starożytna Grecja - stałość i powtarzalność w sztuce - kształtów kapiteli, ilości rowków na kolumnach itp.,
· Anglia XI wiek - dekret nakazujący poświadczanie miary i wagi według uprzednio zatwierdzonych wzorów,
· Anglia 1120 - ustalenie jednostki miary długości - jard,
· Anglia 1340 - ustalenie jednostki wagi - funt,
· Polska 1368 - ustalenie jednostki miar soli w kopalniach przez Kazimierza Wielkiego,
· Wenecja 1436 - zastosowanie standardowych części zamiennych,
· Francja 1975 - wprowadzenie metra jako jednostki miary,
· USA 1798 - masowa produkcja 10000 muszkietów według standardowych wzorów,
· Niemcy 1846 - początki normalizacji w kolejnictwie,
· Niemcy 1869 - wydanie przez Niemieckie Stowarzyszenie Inżynierów katalogu normalizacyjnych profili stalowych walcowanych,
· Początek XX wieku - powstanie Międzynarodowej Organizacji Normalizacyjnej (ISO),
· 1969 - ustalenie przez ISO podstaw do koordynacji budowlanej dzięki przyjęciu modułu budowlanego.
Dziesięć powodów dla których normy są potrzebne
1. Normy sprzyjają komunikowaniu się i likwidowaniu barier
Istnienie różnych norm krajowych niewątpliwie utrudnia swobodny przepływ dóbr i usług
2. Normy przyczyniają się do zwiększenia bezpieczeństwa pracy i użytkowania
Za zdrowie społeczne, bezpieczeństwo i ochronę środowiska odpowiedzialność ponoszą organy władzy, upowszechniana jest więc polityka, aby w europejskim i krajowym ustawodawstwie powoływać się na normy europejskie, jako wzorzec zgodności w obszarze regulowanym.
3. Normy są uznawane za gwarancje odpowiedniej jakości
W dyrektywach dotyczących zamówień publicznych wymaga się, aby w ofertach powoływano się na normy europejskie, o ile w danym obszarze takie istnieją. Jest to istotne, ponieważ zamówienia publiczne stanowią około 10% wszystkich przedsięwzięć w Europejskim Obszarze Gospodarczym (European Economic Area -EEA).
4. Normy przyczyniają się do obniżenia kosztów ochrony środowiska
W wielu dziedzinach tzw. normy zharmonizowane z dyrektywami nowego podejścia pozwalają producentowi zadeklarować zgodność wyrobów z wymaganiami przepisów technicznych bez konieczności powoływania strony trzeciej do wydania stosownego certyfikatu.
5. Normy ułatwiają eksport
Dzięki normom europejskim dla producentów z obszaru UE otwiera się rynek ponad 360 milionów konsumentów, na którym koszty amortyzacji badań rozwojowych i wprowadzania wyrobów na rynek są znacznie mniejsze niż przy jednostkowym rynku krajowym.
6. Normy sprzyjają swobodnemu przepływowi towarów i wpływają korzystnie na poziom cen
Dzięki normom europejskim wzrasta konkurencyjność i wolność wyboru konsumenta w stosunku do dóbr i usług oferowanych na rynku.
7. Normy pozwalają na upowszechnianie postępu technicznego
Dzięki zaufaniu do norm europejskich, definiujących nowe materiały i technologie, możliwy jest rozwój nowego przemysłu w technologicznie zaawansowanych dziedzinach. Tym samym z jednej strony stwarzane są nowe możliwości zatrudnienia, a z drugiej - produkowane nowoczesne wyroby.
8. Normy sprzyjają utrwalaniu osiągnięć techniki
Szeroko zakrojona normalizacja europejska kreując za pomocą wymagań zasadniczych jedynie podstawowe obszary wymagań pod kątem bezpieczeństwa, bez konieczności uzgadniania szczegółów technicznych, pozwala na powstawanie nowych usług, jak na przykład w zakresie techniki informatycznej IT (Information Technology), czy w usługach telekomunikacyjnych.
9. Normy ułatwiają eksport globalny
Promując normy europejskie na szczeblu międzynarodowym z jednej strony i przyjmując normalizacyjne osiągnięcia międzynarodowe z drugiej strony, zachęca się i popiera rozwój normalizacji globalnej oraz powszechne otwarcie rynków dla producentów. Wszystkie europejskie wysiłki i działania przyjmują jako priorytet rozwój normalizacji na szczeblu międzynarodowym wszędzie tam, gdzie to możliwe.
10. Normy ułatwiają porozumiewanie się i dają gwarancję porównywalnego standardu wyrobów i usług
Kreowanie pewnego, partnerskiego klimatu między dostawcami, poddostawcami, szczególnie wśród małych i średnich przedsiębiorstw, jest podstawą sukcesu w budowaniu przemysłu. Zgodność z normami zarządzania jakością przyczynia się do osiągnięcia tego celu i daje wspaniałe środki do zademonstrowania możliwości poddostawców.
Główne organizacje normalizacyjne
Tworzą one terminologię i wspólny język, aby wszyscy działający w tym obszarze byli w stanie wzajemnie się porozumieć.
Na szczeblu miedzynarodowym
· ISO (International Standarisation Organisation) - Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna
· IEC (International Electrotechnical Commission) - Międzynarodowa Komisja Elektrotechniczna
· ITU (International Telecommunication Uniom) - Międzynarodowa Unia Telekomunikacyjna
Na szczeblu europejskim
· CEN - (Comite Europeen de Normalisation) - Europejski Komitet Normalizacyjny
· CENELEC (Comite Europeen de Normalisation Electrotechnique) - Europejski Komitet Normalizacji Elektrotechnicznej
· ETSI (European Telecommunications Standards Institute) - Europejski Instytut Norm Telekomunikacyjnych
Na szczeblu krajowym
· PKN - Polski Komitet Normalizacyjny
Działalność normalizacyjna ma za zadanie:
· określenie stanu i kierunków rozwoju normalizacji,
· prowadzenie prac badawczo-rozwojowych w zakresie podstaw i metod działalności organizacyjnej oraz
· prowadzenie prac związanych z programowaniem, planowaniem oraz opracowywaniem, uzgadnianiem projektów norm, zmian w tych normach i nowelizacji.
Cele normalizacji:
· Funkcjonalność - zapewnienie odpowiedniej zdolności wyrobu, procesu lub usługi do spełniania określonych zadań w danych warunkach
· Kompatybilność - potrzeba dostosowania wyrobów, procesów lub usług do możliwości korzystania z nich w określonych warunkach tak, aby spełniały odpowiednie wymagania bez powodowania nieakceptowanych oddziaływań wzajemnych
· Zamienność - możliwość zastępowania jednego wyrobu, procesu lub usługi przez inny, tak aby były spełnione te same wymagania
· Regulowanie różnorodności - dobór optymalnej liczby rozmiarów lub typów wyrobów, procesów lub usług, tak aby zaspokajały podstawowe potrzeby
· Bezpieczeństwo - rozumiane jako zapewnienia braku nieakceptowanego ryzyka szkód
· Ochrona środowiska - zabezpieczenie środowiska przed powstaniem nieakceptowanych szkód, spowodowanych oddziaływaniem i eksploatacją wyrobów, procesów i usług
· Ochrona wyrobu - tak aby zabezpieczyć wyrób przez wpływem warunków klimatycznych lub innych niekorzystnych warunków w czasie eksploatacji, transportu lub przechowywania
· Liberalizacja handlu - normy pobudzają rozwój rynków światowych i wzmacniają konkurencyjność
Podstawowe terminy dotyczące nowelizacji
Normalizacja - to działalność, której celem jest uzyskanie optymalnego, w danych okolicznościach, stopnia uporządkowania w określonym zakresie.
Cel ten uzyskuje się poprzez ustalanie postanowień stosowanych powszechnie i wielokrotnie, które dotyczą problemów już istniejących, lub takich, które mogą dopiero wystąpić.
Przedmiot normalizacji - obiekt, który ma podlegać znormalizowaniu.
Dziedzina normalizacji - grupa powiązanych ze sobą przedmiotów normalizacji.
Szczeble normalizacji - geograficzny lub ekonomiczny zasięg normalizacji.
Z tego punktu widzenia normalizacje dzieli się na:
· normalizację międzynarodową,
· normalizację krajową,
· normalizację regionalną,
· normalizację administracyjno-terytorialną.
Dokumenty normatywne
Dokument normatywny - zawiera zasady, wytyczne lub charakterystyki odnoszące się do rożnych rodzajów działalności lub do wyników tej działalności.
Obejmuje on takie dokumenty jak: normy, specyfikacje techniczne, kodeksy postępowania i przepisy techniczne.
Norma - dokument przyjęty na zasadzie konsensusu i zatwierdzony przez upoważniona jednostkę organizacyjną.
W normie zawarte są zasady, wytyczne lub charakterystyki, ustalone do powszechnego i wielokrotnego stosowania, odnoszące się do różnych rodzajów działalności lub ich wyników, których celem jest uzyskanie odpowiedniego stopnia uporządkowania w określonym zakresie.
Jednostka normalizująca - jednostka organizacyjna, której uznana sfera działalności jest normalizacja.
Jednostka normalizacyjna - jednostka normalizująca uznana na szczeblu międzynarodowym, regionalnym lub krajowym, której podstawowym zadaniem statutowym jest opracowywanie, zatwierdzanie lub przyjmowanie norm powszechnie dostępnych.
Typy norm
Norma podstawowa to norma obejmująca szeroki zakres zagadnień lub zawierająca ogólne postanowienia dotyczące jednej, określonej dziedziny. Może być to norma bezpośredniego stosowania lub może służyć jako podstawa do opracowania tych norm.
Norma terminologiczna dotyczy terminów i zawiera zwykle także ich definicje oraz, w niektórych przypadkach odpowiednie objaśnienia, ilustracje, przykłady.
Norma badań dotyczy metod badań. W niektórych przypadkach uzupełniana jest innymi postanowieniami dotyczącymi badań, na przykład dotyczącymi pobierania próbek, wykorzystania metod statystycznych, kolejności badań.
Norma wyrobu określa wymagania, które powinien spełniać wyrób lub grupa wyrobów w celu zapewnienia ich funkcjonalności. Norma ta oprócz wymagań dotyczących funkcjonalności może także zawierać - bezpośrednio lub przez powołanie się na inne dokumenty - wymagania dotyczące takich aspektów jak terminologia, pobieranie próbek, badania, pakowanie i znakowanie oraz, w niektórych przypadkach, wymagania dotyczące procesów. Norma wyrobu może być pełna lub niepełna, w zależności od tego, czy określa wszystkie, czy tylko część niezbędnych wymagań.
Norma procesu określa wymagania, które powinny być spełnione przez proces w celu zapewnienia jego funkcjonalności.
Norma usługi określa wymagania, które powinny być spełnione przez usługę w celu zapewnienia jej funkcjonalności. Normy usługi mogą być opracowane w takich dziedzinach jak pralnictwo, hotelarstwo, transport, usługi samochodowe, telekomunikacja, ubezpieczenia, bankowość, handel.
Norma interfejsu określa wymagania dotyczące kompatybilności wyrobów lub systemów w miejscach ich wzajemnego łączenia.
Norma danych (do dostarczenia) zawiera wykaz właściwości, dla których powinny być podane wartości lub inne dane, w celu określenia wyrobu, procesu lub usługi. Zwykle niektóre normy dostarczają danych, które powinni podawać dostawcy, a inne normy te dane, które powinni podawać nabywcy.
Normy zharmonizowane - normy dotyczące tego samego przedmiotu, zatwierdzone przez różne jednostki normalizujące, zapewniające zamienność wyrobów, procesów i usług, lub wzajemne rozumienie wyników badań lub informacji zgodnie z tymi normami.
Normy ujednolicone - to normy zharmonizowane, które są identyczne co do treści ale nie co do sposobu prezentacji.
Normy identyczne - to normy zharmonizowane, które są identyczne co do treści i co do sposobu prezentacji.
Inne dokumenty normatywne
Pranorma...
lestan