1
Prawo międzynarodowe
SANKCJE MIĘDZYNARODOWE ( zbiorowe) – do ich stosowania władne są: Rada Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych , na jej wniosek; Zgromadzenie Ogólne ( dotyczące zawieszenia art. 5 i 19 KNZ ; dotyczące wykluczenia art. 6 KNZ).
Zaliczane tu są m.in.:
¨ sankcje gospodarcze
¨ sankcje komunikacyjne
¨ sankcje wojskowe- polegają na potencjalizacji , czyli groźbie użycia siły , o ile środki wcześniej zastosowane okazały się nieskuteczne
Istnieje tu możliwość odstąpienia od zasady proporcjonalności, stosunkowości na mocy art. 42 KNZ – kiedy RB dojdzie do wniosku, że środki łagodniejsze i sankcje gospodarcze byłyby nieskuteczne, wówczas można od razu zastosować sankcje wojskowe polegające na potencjalizacji lub na realnym użyciu siły zbrojnej ( lądowej, morskiej i powietrznej)
Dotychczasowa polityka RB ONZ mimo tego zapisu była zgodna, tzn. przestrzegano te środki ( np.: Irak).
Sankcje łagodniejsze mogą polegać na:
· Zawieszeniu w prawach członkowskich – mogą zostać zastosowane środki prewencji bądź przymusu. Do ich zastosowania bądź zawieszenia władne jest Zgromadzenie Ogólne NZ, które podejmuje w tej sprawie decyzję większością kwalifikowaną 2/3 głosów, członków obecnych i głosujących, na zalecenie RB. Jest to decyzja merytoryczna, więc RB także powinna wypowiedzieć się większością kwalifikowaną przy jednomyślności wielkich mocarstw, bo w RB ( biorąc pod uwagę motyw prakseologiczny), funkcjonuje zasada większości kwalifikowanej podejmowania decyzji – co najmniej 9 członków (dowolnych), w sprawach proceduralnych, gdzie wielkie mocarstwa mogą być przegłosowane. Lecz gdy sprawa stanie się przedmiotem merytorycznego rozważenia, to i tak głos decydujący będą miały państwa największe.
Jest to jedna z sankcji organizacyjnych, gdzie następuje zawieszenie mocą
decyzji Zgromadzenia Ogólnego NZ przy większości kwalifikowanej ( art. 18 - wymienia kategorie spraw, w jakich Zgromadzenie Ogólne podejmować może decyzje większością kwalifikowaną – zawieszenie należy do tzw. kategorii spraw ważnych.
Zawieszenie może też nastąpić na podstawie art. 19 KNZ – jeżeli państwo zalega z opłatą do budżetu regularnego ONZ za okres pełnych dwóch ostatnich lat.
Były i są przypadki zalegania z opłatami, ale dotychczas nie doszło do zawieszenia żadnego państwa. Czasem państwa z własnej woli nie uczestniczyły w posiedzeniach Zgromadzenia Ogólnego, jeśli kwota ta nie została przez nie uiszczona.
· Wykluczenie na wniosek - identycznie jak w przypadku zawieszenia; decyzję podejmuje RB większością kwalifikowaną, jest to bowiem decyzja merytoryczna ( co najmniej 9 członków na 15; 5 stałych, 5 niestałych ). Wykluczenie następuje , gdy państwo uporczywie łamie zasady KNZ.
PRZYKŁAD:
W związku z nie uiszczaniem opłat przez ZSRR, Francję i niektóre kraje arabskie, pokrywające się czasowo z wysłaniem i utrzymaniem Sił Zbrojnych ONZ na tereny Kongo i Bliskiego Wschodu. Na ten temat wypowiadał się MTS na wniosek ONZ. Ten posłużył się zasadą kompetencji domniemanych uznając, że skoro te państwa wyraziły zgodę na funkcjonowanie ONZ, to powinny uiścić stosowne opłaty. Mimo opinii doradczej wpłat tych przez jakiś czas nie było. ONZ była w kryzysie; wypuszczono akcje i dzięki temu nie doszło do zawieszenia działalności ONZ. Przez jakiś czas decyzje podejmowane były przez aklamację , tak , by nie sprawdzać, czy dane państwo ma kompetencje do głosowania. Po wniesieniu opłat problem rozwiązano.
Do tej pory te dopuszczalne procedury nie zostały efektywnie wykorzystane. Były rozpatrywane możliwości ich zastosowania , szczególnie wobec RPA, w związku z Namibią , ale nie zastosowana jednak tych sankcji organizacyjnych.
· Sankcje dyplomatyczne , polityczne( art. 41 KNZ) artykuł ten wpisany jest w rozdział VII „ akcje w razie zagrożenia , naruszenia pokoju , w akcie agresji” – decyzje podejmuje RB, mogą one polegać m.in.: na zerwaniu stosunków dyplomatycznych.
· Sankcje gospodarcze – mogą polegać na całkowitym , częściowym zerwaniu komunikacji kolejowej, morskiej, lotniczej, łączności radiowej, pocztowej, telegraficznej i in. :
- sankcje komunikacyjne
- embargo – zakaz importu , eksportu ; może być częściowy lub całkowity , może dotyczyć różnych kategorii towarowych
- bojkot – możliwy do zastosowania przez ludność danego kraju ( kiedyś ludność chińska bojkotowała towary amerykańskie, kiedy w USA wydano restrykcyjne przepisy powstrzymujące napływ imigrantów do USA).Bojkot jest też możliwy do zastosowania przez państwo, wówczas odbierany jest jako przeciw środek, jaki państwo może stosować w odpowiedzi na zachowanie się drugiego państwa. Jest też możliwy do zastosowania przez RB , przez organizacje regionalne; jest to forma nie zinstytucjonalizowana, w niektórych prawodawstwach karana, np.: Szwajcaria, Francja.
Jeśli te łagodne sankcje nie odnoszą spodziewanego rezultatu, wówczas stosuje się art. 42. Dopuszcza on użycie, potencjalne lub rzeczywiste, sił zbrojnych: lądowych, morskich i powietrznych.
POTENCJALIZACJA: środek, który daje do zrozumienia że w sytuacji, gdy naruszenie będzie kontynuowane, będą zastosowane w sposób rzeczywisty siły zbrojne.
Wobec państwa, które jest dotknięte taką sankcją, stosuje się zmasowany przepływ okrętów zbrojnych przez jego wody terytorialne i zmasowany przelot samolotów. Jeśli to nie pomaga, przechodzi się do bezpośredniego użycia siły zbrojnej. Decyduje o tym RB stosownie do art. 42 KNZ.
Irak doświadczył prawie całego katalogu sankcji. Jednak bardziej dotkliwe od sankcji militarnych są sankcje ekonomiczne. Wiąże się to z uruchomieniem przez RB specjalnego funduszu roszczeń, gdzie zgłoszono wobec Iraku ok. 2.750 tys. roszczeń, wartych w sumie ok. 20 mld $ ( są to dane sprzed 2 lat). Ta komisja funduszowa powołana została w 1991 r., na podstawie Rezolucji 687 RB.
· Sankcje wojskowe – władna jest zastosować RB. Ale może się zdarzyć, że w RB brak jest jednomyślności wielkich mocarstw. Takie kazusy miały miejsce w praktyce.
1. Sprawa koreańska – chodziło tu o wysłanie sił zbrojnych ONZ, gdyż doszło do walk miedzy Koreą Płn. i Koreą Pd. Wówczas ZSRR, wykorzystując tzw. sprawę chińską ( tzn. brak reprezentacji Chińskiej Republiki Ludowej w RB) zgłosił generalne weto i nie uczestniczył w ogóle w posiedzeniach RB. USA wystąpiły z propozycją, by w sytuacji, gdy RB jest zablokowana wetem wielkiego mocarstwa, uruchomić Zgromadzenie Ogólne NZ, jeśli są tylko spełnione warunki rozdziału VII KNZ, tzn. jeżeli dochodzi do zagrożenia, naruszenia pokoju.
W związku z tym 3.11.1950r. dochodzi do porozumienia i wydania Rezolucji nr 377 Zgromadzenia Ogólnego „Uniting For Peace” – ( Zjednoczenie dla Pokoju).
Wynika z niej, że jeżeli zachodzą przesłanki, o których mowa wyżej, a Zgromadzenie Ogólne nie obraduje na sesji plenarnej, powinno się ono wówczas zebrać jak najszybciej, maksymalnie w ciągu 24h od podjęcia decyzji, która jest możliwa przy obecności dowolnych państw z RB ( obecnie 9 głosów) – decyzja ma być podjęta większością kwalifikowaną, bądź na zalecenie większości członków NZ.
2. Podczas kryzysu sueskiego zaangażowane były Francja i Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej. W tym przypadku doszło do porozumienia między ZSRR i USA, że Kanada zainicjuje użycie sił zbrojnych przez Zgromadzenie Ogólne. Siły zbrojne ONZ, jako tzw. doraźne siły zbrojne – obserwatorzy – były wysłane na mocy decyzji Zgromadzenia Ogólnego NZ. Jest to odejście od zapisów KNZ. Jednakże na skutek praktyki wytworzył się zwyczaj odbiegający od zapisów w KNZ, że siły zbrojne mogą być również użyte na mocy decyzji Zgromadzenia Ogólnego NZ.
Zasada proporcjonalności powinna być tu zachowana, podobnie jak zasada stosunkowości, gdy mamy na względzie art. 51 KNZ, czyli gdy użycie sił zbrojnych jest możliwe w odpowiedzi na agresję. Jest to konsekwencja przysługującego każdemu państwu przyrodzonego prawa do samoobrony indywidualnej i zbiorowej w sytuacji dokonanej agresji (wymóg racjonalizmu jest tu obojętny) .
Możliwe jest też użycie sił zbrojnych w przypadku agresji dokonanej na państwa będące członkami organizacji regionalnej. Te organizacje są również władne do użycia sankcji z upoważnienia RB i władne są użyć siły gdy dojdzie do agresji. Są to ustanowione organizacje regionalne, których działalność i podstawy prawne są zgodne z art. 52 i następnymi KNZ.
Organizacje regionalne powinny zatem być:
- utworzone w celu utrzymania pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego
- utworzone w celu załatwiania sporów międzynarodowych między państwami regionu
- ich działalność powinna być zgodna z celami i zasadami KNZ
Takimi organizacjami regionalnymi są :
- Organizacja Państw Amerykańskich
- Organizacja Jedności Afrykańskiej
- Liga Państw Arabskich
Pomimo ,że generalnie obowiązuje zakaz agresji bądź groźby użycia siły, omówione przypadki stanowią wyjątki od tej zasady i te wyjątki legalizują użycie siły zbrojnej – art. 42, 51, 52, 107 – ten ostatni jest art., martwym, dopuszczającym użycie siły zbrojnej wobec państw nieprzyjacielskich w czasie II w. św.
5. ZASADA WZAJEMNEGO SZACUNKU
Jako norma moralna ma swój wymiar w prawie międzynarodowym w formie zasady zobowiązującej do poszanowania prawa każdego narodu do istnienia, a państwa do nietykalności terytorialnej.
6. ZASADA WOLNOŚCI I GODNOŚCI CZŁOWIEKA
Życie człowieka jest najwyższą wartością i w związku z tym poddaje się ją ochronie na gruncie prawa międzynarodowego systemami wolności ( system uniwersalny ONZ), wyrazem których są Pakty Praw Człowieka – 1966 . Są to też systemy regionalne ochrony praw człowieka : europejski, amerykański, afrykański.
7. ZASADA RÓWNOŚCI
Znajduje swój wymiar prawno-międzynarodowy pod postacią zasady suwerennej równości.
Moralność międzynarodowa jest w większym stopniu czynnikiem warunkującym, aniżeli czynnikiem uwarunkowanym przez prawo. Znaczy to ,że norma moralna stanowi potencjalną normę prawną, która w sprzyjających warunkach staje się normą obowiązującego prawa międzynarodowego.
Moralność międzynarodowa nie jest jednak źródłem materialnym prawa międzynarodowego, gdyż między normę moralną a między normę prawną wchodzą czynniki pośredniczące, które określa się jako materialne źródła prawa międzynarodowego.
Instytucja mandatu utworzona w systemie Ligi Narodów nie była zwykłą konsekwencją zasady świętego posłannictwa cywilizacji wobec narodów zamieszkujących terytoria mandatowe, lecz drogą od obowiązku moralnego do prawnego uzupełniania materialnymi składnikami procesu prawotwórczego. Tym składnikiem będzie uzgodniona w sposób wyraźny wola państw, dana w traktacie międzynarodowym , bądź zgoda uzyskana w wyniku praktyki, poparta opinio iuris, o ile dochodzi do kształtowania się, w oparciu o normę moralną, zwyczaju międzynarodowego. ( Czynnikiem powodującym powstanie zwyczaju jest praktyka państw).
Jeżeli chodzi o zasadę świętego posłannictwa cywilizacji wobec narodów to mówi o niej art. 22 Paktu Ligi Narodów 1919r. Było w sumie 14 terytoriów mandatowych: mandat A, B, C.
· Mandat A – obejmował terytoria byłego Cesarstwa Ottomańskiego, terytoria z ludnością najbardziej rozwiniętą, która posiadała największy zakres autonomii, a funkcje mandatariusza sprowadzały się do rad i pomocy w administrowaniu. Posiadały go: Francja – tereny Syrii i Libanu, Wielka Brytania – tereny Palestyny i Mezopotamii.
· Mandat B – mniej rozwinięte narody, funkcja mandatariusz sprowadzała się do zarządu na warunkach , które uniemożliwiały takie nadużycia jak:
ü handel niewolnikami
ü handel bronią
ü handel alkoholem
ü wprowadzanie warunków zapewniających wolność sumienia , wyznania w zakresie koniecznym dla zachowania porządku publicznego
Mandat B posiadały: Francja i Wielka Brytania – Kamerun , Wielka Brytania –
Tanganika , Belgia – Ruanda i Urungi.
· Mandat C – narody najmniej rozwinięte, rządzone pod panowaniem ustaw mandatariusza, jako ich integralna część. Należały do nich główne terytoria Afryki Pd.-Zach., W-y Oceanu Spokojnego, Namibia - mandatariuszem tych terenów była Unia Pd.Afrykańska ( później RPA ); W-y na Pacyfiku na północy należały do Japonii, na południu do Australii, Samoa Zachodnie miała Nowa Zelandia.
Ten system mandatowy stał się potem fragmentem systemu powierniczego (niektóre terytoria zdążyły uzyskać niepodległość).
Wniosek jest taki , że konsekwencją zasady świętego posłannictwa cywilizacji jest system powierniczy, zgodnie z art. 77 KNZ właśnie ta zasada jest zasadą moralną i znalazła ona swój wymiar w instytucji mandatów, na którą wyraźną zgodę dały państwa-strony.
Z zasady prawo międzynarodowe stanowi zupełnie inny system norm regulujących stosunki międzynarodowe, to jednak istnieją pewne stosunki i sytuacje, które prowadzą do sporów międzynarodowych, a nie mogą one być rozstrzygnięte na podstawie norm traktatowych, zwyczajowych, czy zasad ogólnych prawa. Z tego względu będziemy mieli na uwadze przede wszystkim spory nieprawne. Wówczas moralność międzynarodowa staje się podstawą rozstrzygnięcia sporów. Przedmiotem rozważań będą też takie sytuacje, gdy w system prawa międzynarodowego jest wbudowana moralność międzynarodowa. Dlatego w statutach wielu trybunałów międzynarodowych ( w tym MTS ) państwa wprowadziły przepis, zgodnie z którym ( o ile strony sporu wyrażą zgodę ) spory te będą rozstrzygnięte ex aequo et bono.
Zapis taki widnieje w art. 38 § 2 statutu MTS ( tak samo było w statucie STSM) . Identyczny zapis jest w protokole powołującym Komisję Mediacji, Koncyliacji i Arbitrażu, dołączonym do Karty Organizacji Jedności Afrykańskiej z 1964r.
Jest to formuła możliwa do zastosowania, gdy będzie uprzednia zgoda państw na takie rozstrzygnięcie. Ile będą wypełnione warunki §2 art.38 , w szczególności zgoda państw, wówczas taka zasada słuszności, sprawiedliwości, znajdując swój wyraz w wyroku, może stać się podstawą dla praktyki i prowadzić, o ile ta praktyka będzie jednolita i aprobowana, do powstania zwyczaju międzynarodowego.
Tu widzimy słuszność, przy braku prawa, jako tzw. słuszność contra legem.
MORALNOŚĆ MIEDZYNARODOWA
Moralność międzynarodowa pojawia się w formie tzw. słuszności ( equity)
i następuje jej rozwój od końca XVIII w.
- traktat USA – Anglia – 1794
- traktat USA – Hiszpania – 1795
- w obydwu traktatach jedną z podstaw wyrokowania była słuszność
W późniejszym okresie słuszność obok sprawiedliwości staje się podstawą rozstrzygnięcia sporów w stosunkach między USA a Wenezuelą ( w sprawie parowców Herod, San Fernando i Orinoko).
W okresie międzywojennym, krótko przed powstaniem Ligi Narodów dochodzi do powołania przez Radę Ligi Narodów Doradczego Komitetu Prawników, którego zadaniem było zredagowanie statutu STSM. W skład tego organu weszli wybitni internacjonaliści, pracami kierował Belg, reprezentowane były wielkie mocarstwa – 5, ale i małe – też 5.
Jednym z członków Komitetu był francuski profesor De Lapradelle, który proponował taką formułę dla rozstrzygania przez planowany trybunał: law, justice, equity.
Inny z przedstawicieli – Brytyjczyk –Phillimore, zaproponował bardziej racjonalne rozwiązanie, w którym wskazywał ,że przyjęcie odrębnego źródła w formie equity, stanowiłoby zbyt dużą swobodę w rozstrzyganiu sporów dla sędziego.
Kolejny pogląd , prezentowane był przez Włocha – Ricciego Busatti , który proponował zasady ogólne słuszności jako odrębne źródło prawa międzynarodowego.
Rezultatem tych wszystkich propozycji, było powstanie generalnej tezy, z której wynikało, że słuszność powinna być w jakiejś postaci uwzględniana w prawie międzynarodowym ( w prawie konwencyjnym, traktatowym, zwyczajowym). Zarysowała się też teza, że właśnie słuszność winna być widziana jako jedna z możliwych zasad ogólnych prawa. W rozumieniu obecnego punktu c § 1 a...
essagirl