CHARAKTERYSTYKA EPOK – STAROŻYTNOŚĆ
(Opracowanie zagadnień 1 i 3)
[1] Określenia „starożytność” używa się zamiennie z nazwą „antyk”. Nazwa epoki określa wszystkie zdarzenia w kulturze i historii, które miały miejsce od ok. 4000 lat p.n.e. do 476 roku n.e. Początki literatury greckiej sięgają VIII wieku p.n.e., jednakże klasyczny okres kultury antycznej liczy się od VI w. do III w. p.n.e. Na literaturę epoki, oprócz greckiej, składa się także dorobek hellenistyczny i rzymski.
[2] Kultura śródziemnomorska stanowi jeden z filarów kultury europejskiej. Nasz sposób postrzegania świata, żywe współcześnie archetypy, toposy, system wartości zostały ukształtowane w dużej mierze na starożytnych wzorcach.
[3] Obraz wierzeń i wyobrażeń Greków i Rzymian został przez nich zawarty w mitach. Najprostsza definicja mitu mówi, iż jest to opowieść o wierzeniach danej społeczności. Za pomocą mitów starożytni Grecy i Rzymianie próbowali wytłumaczyć niezrozumiałe dla siebie zjawiska przyrody, np. zmiana pór roku, siły rządzące światem czy też prawa kierujące człowiekiem. Jednocześnie mówiły o powstaniu i naturze bogów, świata, zbiorowości ludzkich. Ze względu na tematykę mity można podzielić na: teogoniczne (o pochodzeniu bogów), kosmogoniczne (o narodzinach świata), genealogiczne (o historii rodu) i antropogeniczne (o powstaniu człowieka).
[4] Ustnie przekazywane opowieści służyły wyrażeniu podstawowych pytań egzystencjalnych, bliskich każdemu człowiekowi, niezależnie od czasów, w których żyje: skąd się wziąłem, jak mam żyć, jaki jest cel ludzkiej wędrówki? Stworzyło to podwaliny do powstania wielkiej nauki o antycznym rodowodzie – filozofii. Grecki wyraz philosophia oznacza umiłowanie mądrości. To Grecy jako pierwsi zastanawiali się nad istotą świata i człowieka, nad definicjami piękna, prawdy, sprawiedliwości i moralności. Wśród nich wyróżniał się Sokrates – mówiąc „Wiem, że nic nie wiem” podkreślał, że rozum pełni w życiu człowieka bardzo ważną rolę, a zło bierze się z niewiedzy o wartościach etycznych – oraz jego uczeń Platon – zakładał, że świat rzeczywisty jest tylko odbiciem świata idealnego (metafora jaskini, w której człowiek widzi jedynie cienie rzeczy, a myśli, że one są prawdziwe), a najważniejsze wartości to dobro, piękno i prawda. Istniały również dwa nurty filozoficzne: stoicyzm (głoszący spokój i opanowanie, powściągliwość w okazywaniu emocji i rozumowe podejście do świata, by uniknąć niepotrzebnych cierpień i rozczarowań) i epikureizm (nakłaniająca do unikania cierpienia, szukania jak największego zadowolenia z każdej chwili życia, dążenia do szczęścia).
[5] Starożytność, uznawana za pierwszą epokę kulturową, była prekursorem nie tylko w dziedzinie filozofii. To w czasach antycznych pierwsze kroki stawiał teatr, który swój początek wziął ze świat ku czci boga Dionizosa. Architektura również narodziła się w starożytności – znane są dziś i przez wieki stanowiły wzorzec trzy porządki architektoniczne: dorycki, joński i koryncki.
[6] Literaturze antyk przysłużył się nie tylko mitami, ale również pierwszymi eposami, liryką i dramatami. Ponadto, Arystoteles określił reguły dotyczące stylu pisania, dzięki którym można wyróżnić 3 style literackie: wysoki (odpowiedni dla eposu i tragedii, które miały prowadzić do oczyszczenia, wzbudzać w widzach litość i trwogę), średni (dobry dla poematu opisowego, który głownie miał sprawiać odbiorcy przyjemność i podobać się mu) oraz niski (tu królowała komedia, sielanka i bajka, mające nauczać i jednocześnie bawić oraz śmieszyć).
I. Przeczytaj tekst i rozwiąż test
1) Jaką inną nazwą określa się starożytność?
a) antyk b) renesans c) odrodzenie
2) Jakie są najszersze ramy czasowe epoki?
a) VIII-VI w. p.n.e. b) VIII w. p.n.e.-476r. n.e. c) 4000 lat p.n.e.-476r. n.e.
3) W jakich utworach Grecy i Rzymianie pisali o swoich wierzeniach?
a) w eposach b) w mitach c) w komediach
4) Które mity mówią o pochodzeniu człowieka?
a) teogoniczne b) antropogeniczne c) genealogiczne
5) Które mity opisują powstanie świata?
a) antropogeniczne b) teogoniczne c) kosmogoniczne
6) Jaka ważna nauka o umiłowaniu mądrości powstała w starożytności?
a) literatura b) filozofia c) architektura
7) Który z filozofów powiedział „Wiem, że nic nie wiem”?
a) Sokrates b) Arystoteles c) Platon
8) Który filozof posłużył się metaforą jaskini, wyjaśniając swoją teorię o świecie?
9) Jakie dwa ważne nurty filozoficzne powstały w starożytności?
a) stoicyzm i mitologizm b) mitologizm i literatura c) stoicyzm i epikureizm
10) Ze świąt ku czci jakiego boga narodził się teatr?
a) Zeusa b) Aresa c) Dionizosa
11) Jakie trzy porządki architektoniczne znane są ze starożytności?
a) koryncki, joński, dorycki b) joński, doryncki, korycki c) dorycki, jański, koryncki
12) Jaka postać z antyku zasłużyła się literaturze?
a) Arystoteles b) Platon c) Sokrates
13) Jakie trzy style pisania wyróżnił Arystoteles?
a) wąski, szeroki, płaski b) wysoki, średni, niski c) wysoki, niski, gruby
II. Przeczytaj tekst i wykonaj zadania
1) Połącz parami pojęcia filozoficzne i ich definicje:
epikureizm filozofia szczęścia, głosząca konieczność unikania cierpienia i szukania zadowolenia
stoicyzm filozofia spokoju i opanowania, głosząca konieczność powściągania emocji i rozumowego podejścia do świata
2) Co oznacza grecki termin philosophia?
………………………………………..
3) Wybierz poprawną definicję pojęcia „mit”:
- zbiór opowiadań o bogach i bohaterach reckich i rzymskich
MIT
- opowieść o wierzeniach danej społeczności
4) Wybierz właściwe wyjaśnienie filozofii Platona:
świat rzeczywisty jest odbiciem lustrzanym świata nierzeczywistego
PLATON
świat rzeczywisty jest odbiciem świata idei
5) Uzupełnij tabelkę, wpisując w brakujące miejsca właściwe informacje dotyczące stylów pisania.
Styl …………………
Styl średni
Styl …………………..
Gatunek literacki
epos, tragedia
Cel utworu
Utwór naucza oraz bawi i śmieszy.
6) Wybierz właściwe wyjaśnienie filozofii Sokratesa:
rozum pełni w życiu człowieka ważną rolę, a zło wynika z braku wiedzy o wartościach etycznych
SOKRATES
rozum nie jest ważny w życiu człowieka, a zło nie istnieje
7) Uporządkuj rodzaje mitów z ich objaśnieniami:
teogoniczne mity o powstaniu człowieka
kosmogoniczne mity o pochodzeniu bogów
genealogiczne mity o narodzinach świata
antropogeniczne mity o historii rodu
III. Przeczytaj tekst i uzupełnij zadania
1) Z akapitu 3. wypisz, co próbowali sobie wytłumaczyć starożytni Grecy i Rzymianie za pomocą mitów.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
2) Z akapitu 4. wypisz podstawowe pytania, które zadawali sobie starożytni Grecy i Rzymianie, a z których narodziła się filozofia.
Skarbulek