SIENA.pdf

SIENA

ZBIGNIEW HERBERT

(fragmenty)

Plac ratuszowy (jeśli tak można postponować siedzibę rządu), zwany Il Campo , ma kształt

organiczny - przypomina wklęsłą stronę muszli. Jest to na pewno jeden z najpiękniejszych

placów na świecie, niepodobny do żadnego innego i dlatego trudny do opisania. Otaczają go

półkolem pałace i domy, a czerwień starych cegieł ma kolor zbladłej purpury. Ratusz składa

się z trzech doskonale zharmonizowanych brył, przy czym część środkowa jest o piętro

wyższa. Jest surowy i sprawiałby wrażenie twierdzy, gdyby nie bardzo muzyczny rytm

gotyckich okien z dwiema białymi kolumienkami. Wieża jest wysoka, biała na szczycie jak

kwiat, tak że wokół niej niebo nabiega błękitną krwią. Kiedy słońce jest za ratuszem na Piaza

del Mercato , po Il Campo przesuwa się ogromny cień jak wskazówka zegara. Wieżę nazywa

się poufale Mangia, od imienia średniowiecznego dzwonnika, którego potem zastąpił

dzwonnik mechaniczny. Z jej szczytu można patrzeć na miasto okiem jaskółki i historyka.

W czasach arystokratycznych możne rody szukały koligacji z mistycznymi bohaterami, potem

gust ten przejęły demokratyczne miasta wymyślając sobie znakomitych założycieli. Bujna

wyobraźnia kazała sieneńczykom wywodzić się od Seniusza, jednego z synów Remusa, który

miał się tu schronić przed gniewem swego stryja, założyciela Rzymu. Tej legendzie

zawdzięcza Siena symbol - wilczycę. Sztandar miejski, bolzana, jest czarno-biały, przy czym

te kolory heraldyczne utrafiły w samo sedno wybuchowego temperamentu sieneńczyków i ich

pełnego sprzeczności charakteru.

[...]

Pora wrócić do Pallazzo Pubblico, tym razem, aby spenetrować jego wnętrze. Na pierwszym

piętrze dwie ogromne sale: Sala del Mappamondo oraz Sala Pokoju albo Dziewięciu. Ściany

ich wypełniają najpiękniejsze sieneńskie freski. Autorem tych, które znajdują się w sali del

Mappamondo, jest Simone Martini. Na lewo od wejścia Maesta, pierwsze znane nam dzieło

Martiniego, który w rodzinnym mieście musiał zrobić błyskotliwą karierę artystyczną, skoro

powierzono mu tak odpowiedzialne zadanie, gdy miał zaledwie trzydzieści lat. Dzieło nosi

datę: czerwiec 1315 roku. W siedem lat później Martini i jego uczniowie przemalowali

Maestę.

Fresk, mimo licznych uszkodzeń, robi ogromne wrażenie. Powstał zaledwie pięć lat po

Wielkiej Maescie Duccia, ale jest zupełnie odmienny w stylu. Początek Trecenta to istotnie

przylądek epok i stylów. W dziele Martiniego uderza swoboda, z jaką potraktowany został

temat, liryczna miękkość gestów. Maria siedzi na gotyckim tronie. Architektura tego tronu jest

ażurowa i w niczym nie przypomina potężnych jak żelbetowe gmachy tronów Duccia czy

wczesnego Giotta (choćby tych, które znajdują się w Uffizi). Dwie święte, stojące blisko

Marii, mają złożone na piersiach ręce; gest nieco poufałego, ale serdecznego uwielbienia.

Postacie aniołów niczym nie przypominają kolorowych posągów, jak wiatr drzewami porusza

nimi łagodna linia; te które klęczą u stóp Marii, ofiarowują jej nie zimne symbole, ale kwiaty,

a ona przyjmuje je jak kasztelanka hołdy trubadurów. Nad głowami rozwija się lekki jak

pasmo jedwabiu baldachim. Złoto i błękit wyleniały na skutek wilgoci, ale tonacja tego

koncertu jest czysta jak dochodzący z daleka dźwięk klawesynu.

Na przeciwległej ścianie znakomity portret konny przedstawiający kondotiera Guido Riccio

da Fogliano. Jest tak bardzo różny od Maesty , że różnicę tę zauważyli nawet historycy sztuki.

Malowany czternaście lat później, jest jakby zaprzeczeniem lirycznej i nadziemskiej Maesty.

Przez nagą, płową ziemię jedzie na koniu mężczyzna w sile wieku, krępy, o pospolitej twarzy

i zaciśniętych energicznie rękach. Na zbroję naciągnięty ma surdut ciemnobeżowy z

motywem brązowych tójkątów. Taki sam czaprak okrywa masywnego konia. Jeździec i

zwierzę tworzą jedno ciało i, choć jadą stępa, wieje od nich niepospolita siła i energia. Nawet

gdyby kroniki milczały o okrucieństwach kondotierów, ten portret byłby wiarygodnym

dokumentem.

Pejzaż jest suchy jak klepisko. Żadnego drzewa, żadnej trawki, tylko nagie patyki zasieków i

wątłe kwiaty znaków wojennych. Po lewej i prawej stronie fresku na szczytach dwu wzgórz

chuda architektura zamków. Ten na lewo to Monte Massi, którego kasztelan zbuntował się

przeciwko Sienie. Nie ma wątpliwości, Guido Riccio zgruchocze te mury i rozkruszy wieże.

(1)

[...]

Katedra stoi na najwyżej położonym placu i jest jak wzniesiony w górę biało-czarny herb

miasta i jak śpiew, który wzlatuje i spada kaskadą rzeźb, lazurowych łuków i złotych gwiazd.

Po lewej stronie piękna wieża - oparta o powietrze włócznia anioła.

Nie należy ulegać terrorowi przewodników, lecz spojrzeć na tę jedną z najpiękniejszych

budowli na świecie odrobinę krytycznie. Po oszołomieniu i pierwszym zachwycie,

oczywiście. Tej przyjemności nie należy sobie nigdy odmawiać, zresztą twórcy fasady, a

wśród nich Giovanni Pisano, zrobili wszystko, aby utrzymać nas w stanie estetycznej febry.

Wielu historyków sztuki twierdzi, że katedra sieneńska jest najlepszą budowlą gotycką Italii.

Ale Francuzi, z przekąsem i źle ukrywanym zgorszeniem, mówią, że ich styl - gotyk - jest na

Półwyspie Apenińskim właściwie romańszczyzną, w której zastosowano sklepienie

krzyżowo-żebrowe. Trzy portale wieńczą pełne łuki, a tympanony bez rzeźb są w istocie

romańskie. Walka między kołem a trójkątem jest nie rozstrzygnięta i ogromna rozeta, "o,

omega, ócz jego promień fioletowy," w gęstwinie szczegółów dekoracyjnych brzmi jak

potężny głos gongu na tle piszczałek, fletów i dzwonków. Mnisi cysterscy, apostołowie

surowej odmiany gotyku, z sąsiedniego San Galgano (wiadomo, że jeden z nich kierował

budową katedry w roku 1257, a więc w jedenaście lat po jej zaczęciu), wpłynęli raczej na plan

niż na wystrój dzieła. Rację ma Pierre du Colombier, gdy proponuje przyłożyć rękę do oczu i

przełamać Il Duomo na dwie połowy, wzdłuż gzymsu biegnącego nad tympanonami. Istotnie,

obie części, górna i dolna, nie bardzo harmonizują ze sobą. To tak jakby na spokojną

romańską podstawę nałożono skomplikowaną i zagmatwaną część, gwałtem łącząc

architekturę z relikwiarzem.

[...]

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: