Iwan Gonczarow – (1812-1891), pochodził z rodziny kupieckiej z Symbirska, ale wzrastał i wychowywał się w atmosferze kultury ziemiańskiej, zaważył na tym zwłaszcza jego ojciec chrzestny Mikołaj Triegubow, przyjaciel rodziny, oficer marynarki. Jako 3-latek pozostał tylko z matką. Nauki pobierał w moskiewskiej Szkole Handlowej, później studiował na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Moskiewskiego (lata 1831-1834)., gdzie trafia na bardzo dobrych wykładowców. W 1835 roku osiada na stałe w Petersburgu, gdzie podejmuję pracę w departamencie handlu zagranicznego. W latach 1952-1855 uczestniczy w podróży admirała Putiatina, prowadzi dziennik z podróży. W tym czasie zwiedza kraje Europy Zachodniej, Afrykę, południowo-wschodnią Azję. Po powrocie pełni obowiązki cenzora.
Sam Gonczarow kariery nie zrobił, ale wieloletnie kontakty ze stołeczną biurokracją pozostawiły ślad w jego twórczości. Otoczenie pisarza stanowili ludzie światli, rzecznicy liberalnych doktryn ekonomicznych i wrogowie systemu poddaństwa chłopów.
Od 1835 roku Gonczarow był częstym gościem w domu malarza Majkowa, zaprzyjaźnił się z jego rodziną, nauczał literatury starszych synów malarza. Dom ten stanowił swoisty salon literacki, a którym bywali tacy literaci jak: Bieniediktow, Panajew, Turgieniew , Sołżenicyn i inni. W 1846 roku Gonczarow nawiązuje kontakty z Bielińskim.
Gonczarow debiutował w druku dość wcześnie, ale do literatury wszedł późno. W 1842 roku pisze, ale dopiero w 1846 drukuje utwór pt. Iwan Sawwicz Podżabrin, której przedmiotem był opis obyczajów w wielkim domu w Petersburgu i opis samego domu. Ani tego utworu, ani wcześniejszych nie uznawał za swój debiut.
Za właściwy początek twórczości Gonczarowa można uznać powieść Zwykła historia napisaną w latach 1845-1846 i ogłoszoną później w Sowriemienniku , postawiła go ona od razu w rzędzie czołowych pisarzy rosyjskich (wprowadzała ona nowego bohatera, nowe problemy).
Treścią utwory są losy prowincjusza w stolicy. Młodzieniec przyjeżdża z zapadłego dworku do Petersburga z zamiarem ułożenia sobie życia i zrobienia kariery. W zetknięciu z twardymi realiami metropolii doznaje pełnej klęski: z drwiną spotykają się jego liryki; przegrywa w miłości. Na koniec wraca na wieś. Dzięki radom wuja Piotra (cechuje do trzeźwy pogląd na świat i ludzi), młodzieniec znów jest w stanie wrócić do stolicy jako zdeklarowany realista życiowy. Gonczarow w tej powieści pokazuje zwycięstwo miasta nad wsią.
Po ukończeniu tego utworu Gonczarow zamierzał napisać dwie dalsze powieści, ale przeszkodziła mu w tym podróżno Japonii. Udział Gonczarowa w tym rejsie był dużym zaskoczeniem, ponieważ Gonczarow niechętnie podróżował. Zaproponowano mu stanowisko oficjalnego kronikarza wyprawy ważnej dla ekonomiki kraju. Miał za zadanie popularyzację problematyki handlu zagranicznego. Szkice z podróży zebrał i wydał w formie książkowej pt. Fregata Pallada, rychło zrodziły one literaturę podróżniczo-marynistyczną.
Owocem wyprawy Gonczarowa do Japonii były nie tylko dwa tomy szkiców z podróży, ale również koncepcja pozytywnych postaci w powieściach Obłomow (Обломоб) i Urwisko (Обрыф) : Sztolca i Tuszyna.
Powieść Obłomow Gonczarow zaczął pisać po ogłoszeniu Zwykłej historii – 1849roku w dodatku literackim do Sowriemiennika ogłosił fragment utworu pt. Sen Obłomowa, ale rzecz ukończył po powrocie z podróży w 1857roku.
Ostatnią swoją wielką powieść Urwisko Gonczarow zaplanował w końcu lat 40-tych, ale ukończył w latach 60-tych i ogłosił w 1869roku. Utwór planował jako kolejny etap krytyki kultury dworku ziemiańskiego, kultywowanego tam dyletantyzmu w kwestiach sztuki, napisał zaś powieść zawierającą apoteozę tego dworku, jego obyczajowości, tradycjonalnych cnót moralnych. Gonczarow wyjaśnia, że uczynił to dlatego, że Turgieniew w powieści Szlacheckie gniazdo dał podobny rodowód (chodzi o przodków Ławreckiego) i w ten sposób ukradł mu pomysł twórczy. Zmiana pomysły spowodowała kilka rozbieżności. Mimo wszystko utwór ten jest wielkim osiągnięciem artystycznym Gonczarowa. Przynosi postać buntowniczej Wiery, jednej z najwspanialszych postaci kobiecych w literaturze rosyjskiej, przerasta siła charakteru innych bohaterów. Jedynym godnym Wiery „przeciwnikiem” jest Marek Wołochow, wojujący radykał. Dramatyczne dzieje miłości tej pary bohaterów, będące twórczym odzwierciedleniem autentycznych wydarzeń z życia pisarza, stanowią najlepsze partie Urwiska.
Po ogłoszeniu tej powieści Gonczarow usunął się z życia literackiego, pisał pamiętniki, z rzadka występował jako krytyk. W szkicach Niezwykła historia (1875-76, 1878) wracał do wydarzeń z lat 50-tych i 60-tych, tendencyjnie naświetlał swoje stosunki z Turgieniewem, którego oskarżał o kradzież pomysłu. W artykule Milion udręczeń mówił o komedii Gribojedowa Mądremu biada.
Gonczarow umarł w 1891 roku w Petersburgu zupełnie zapomniany.
Jego twórczość charakteryzuje się szczegółowością opisu, spokojem stałością. Brak w Gonczarowie emocjonalności, a jego bohaterowie to zwykli ludzie, niczym się nie wyróżniający. Apatyczność temperamentu Gonczarowa miała związek z jego stanem psychicznym, całe życie był samotnikiem, (cały majątek przekazał słudze), cechowała go skłonność do depresji.
Obłomow
· Ilja Obłomow – główny i tytułowy bohater powieści. Gonczarow opisuje jego losy od dzieciństwa (Sen Obłomowa), przez lata uniwersyteckie, próby pracy zawodowej, okresy załamań osobistych, szansę odrodzenie w miłości – zaprzepaszczoną, i doprowadza je do niepomyślnego finału: kończy żywot w mieszkaniu wdowy Przenicyn, w ubogiej dzielnicy Petersburga.
Prowincjusz znalazł się w stolicy, gdyż nawet w Obłomówce zrozumiano, że karierę można robić za pomocą nauki i urzędu. Podczas studiów raczej izolował się od dysput ideowych młodzieży. Po ukończeniu ich osiadł w Petersburgu i przez 2 lata pracował w ministerstwie. W końcu porzucił departament i powrócił do trybu życia w stylu Obłomówki (patrz: Sen Obłomowa). Poznajemy go gdy po 12 latach pobytu w Petersburgu jest urzędnikiem niskiej rangi i posiadaczem 350 dusz. Z rzadka marzy mu się nowe życie, pełne perspektyw i niespodzianek, czasem zamyśla o powrocie do majątku rodzinnego, wiejskiej ciszy i obłomowskiej stabilizacji i spokoju. Ale sam powrót nie rokuje spokoju, Obłomówka nie jest już arkadyjską przystanią, bowiem dotarła tam cywilizacja.
Obłomow pozostaje więc w mieście. W pewnym momencie odsłania się przed nim szansa przebudzenia z letargu i odrodzenia w miłości. Ale zaprzepaszcza ją, wykorzystuje byle pretekst by rozluźnić znajomość z Olgą. Obłomow stacza się po równi pochyłej; przenosi się do mieszkania w ubogiej dzielnicy, do mieszkania wdowy Pszenicyn, z którą następnie się żeni, stwarza iluzję stabilizacji. Tak spędza ostatnie lata życia. Chorobą Obłomowa jest wyidealizowana Obłomówka, życie bez zmartwień, bez problemów, marazm.
· Andrzej Sztolc – to przeciwieństwo Obłomowa, robi karierę i fortunę w stolicy, zwycięża Obłomowa w miłości – małżonek Olgi Ilińskiej. Ideały Sztolca autor wyprowadził z kultury i obyczajowości dworku szlacheckiego, prawda – czystej, wymytej, uporządkowanej ale przecież tej samej Obłomówki. W ten sposób konflikt między lenistwem a pracą, feudalną prowincją a kapitalistyczną metropolią potraktował jako konflikt psychologiczny, w ramach jednej warstwy społecznej i jednej kultury. Sztolc był półkrwi Niemcem, matka była Rosjanką, wyznawał prawosławie, lecz umiał także język niemiecki. Jego ojciec był dosyć stanowczy, od najmłodszych lat uczył go przedsiębiorczości, z biegiem czasu kazał mu wykonywać różne prace związane z gospodarstwem. Ojciec był z niego dumny, matka natomiast bała się, że wyrośnie na takiego samego niemieckiego mieszczanina jak ojciec, bardzo nie lubiła niemieckich ideałów.
Dla Sztolca praca intelektualna jest celem życia, jest człowiekiem bardzo energicznym, poznaje świat, jest praktyczny, jest człowiekiem czynu, działania, twardo stąpa po ziemi, w Sztolcu nigdy nie ma poczucia winy.
· Olga Ilińska – odróżniała się od wszystkich kobiet, nie była wyrachowana, wszystko ją interesuje, jest kobietą czynu, jej autorytetem jest Sztolc. Zainteresowała się Obłomowem z opowieści Sztolca, podjęła się misji pobudzenia Obłomowa do życia, wzbudzała w nim ciekawość, motywowała do działania. Olga kochała Obłomowa, pod wpływem znajomości z nim dojrzała, jak zauważa Sztolc. Jednak Obłomow chciałby miłości stabilnej, na wzór swojej matki, Olga jako kobieta czynu, uniemożliwia to. Obłomow cały czas dąży do obłomowskiego spokoju, nie odnajduje się w Petersburgu, rytm życia został tam zachwiany, nowego nie rozumie, nie widzi sensu, dlatego jest mu tak strasznie trudno, nie chce się spotykać z ludźmi, którzy są fałszywi i interesowni, to wszystko przerasta Obłomowa. Dlatego ich miłość jest niemożliwa, dążą do różnych celów.
· Agafia Przenicyn – wdowa, prosta, dobra kobieta, kocha Obłomowa bezinteresownie, takim jakim jest, opiekuje się nim, zajmuje się gospodarstwem, to miłość na wzór miłości matczynej. Obłomowowi jest z nią po prostu dobrze, może nie jest bardzo szczęśliwy, ale wszystko jest na swoim miejscu, niczego więcej mu nie potrzeba. Miłość Agafii to samo ofiarowanie siebie Obłomowowi. I jej miłość daje Obłomowowi wszystko czym on marzył.
Sztolc jednak w ich miłości widzi upadek Obłomowa.
Trzy cykle życia w Obłomówce
1. Cykl dzienny – gdy rano Ilja wstawał szedł do ojca po jego błogosławieństwo, następnie modlił się razem z matką (matka bardzo kochała swojego syna, rozpieszczała go, ale jest dla Obłomowa obrazem prawdziwej, szczerej miłości, ciepła), następnie poranna herbatka i powitanie się z rodziną, przechadzka po ogrodzie, śniadanie, kilkugodzinny proces przygotowania obiadu (główne zdanie co do przygotowania potraw mają matka, ojciec, ciotki mieszkające w domu), po obiedzie zgodnie z tradycją odbywała się drzemka, był to czas kiedy cały dom zasypiał, wszyscy jego mieszkańcy począwszy od gospodarzy, skończywszy na służbie, był to także czas dla młodego Obłomowa, mógł wtedy wyjść, pobawić się sam, bez dorosłych; potem podwieczorek jako czas na rozmowę, wspólne spędzenie czasu; następnie odbywała się kolacja. Potem niania opowiadała Ilji bajki, często straszne, wzbudzające poczucie strachu, obawę. Dzień zawsze kończył się modlitwą.
Rodzina to najwyższa wartość w Obłomówce, dziecko jest najistotniejsze.
2. Cykl świąt – to także cykl życia; narodzin, chrztów, wesel, pogrzebów i innych świąt. Był to czas spotkań rodzinnych, ponieważ kwestie świąt łączyły się z przyjazdami bliskich. Był to zdecydowanie czas relaksu, czas rodzinności. Co do pogrzebów to śmierć w Obłomówce nie jest czymś strasznym, jest normalną koleją rzeczy, nie ma czasu na rozpacz, jest to jedna z kolejnych faz cyklu.
3. Cykl pracy – wiązał się z cyklem świąt i oczywiście z porami roku, wiadomo wiosną i latem mieszkańcy Obłomówki wykonywali różne prace polowe, zima była okresem spokoju, zastoju… Podejście Obłomowców do pracy: praca to zło konieczne, to kara nałożona przez pradziadów, w miarę możliwości unikali pracy (ojciec Obłomowa podejmuje różne decyzję związane z gospodarstwem ale minimalnym kosztem).
Obłomow należy do rzędu najwspanialszych utworów w literaturze europejskiej XIX wieku. Mało dzieł może się z nim równać w oddaniu klęski nieprzygotowanego do życia charakteru, zagubienia się człowieka w coraz to słabszym tempie życia, w opisie egzystencji – wegetacji i kolejnych etapów powolnego umierania. Każda formacja społeczna i etap historyczny mają swoją Obłomówkę. W Rosji połowy XIX wieki symbolizowała ona dworek ziemiański pod Symbirskiem, w innej epoce może kojarzyć się z innymi układami społeczno- obyczajowymi i innymi ich psychologiczno-moralnymi następstwami. W tym rozumieniu Obłomow zawiera uogólnienia i przemyślenia o charakterze uniwersalnym.
4
Numb1606