PRAWO KANONICZNE – PRAWO MAŁŻEŃSKIE

Małżeństwo (1055):

·          przymierze mężczyzny i kobiety,

·          poprzez który tworzą wspólnotę całego życia,

·          skierowaną ze swej natury,

·          ku dobru małżonków, oraz ku zrodzeniu i wychowaniu potomstwa.

Rodzaje małżeństw:

·          cywilne;

·          naturalne – 2 osoby nieochrzczone, zgodnie z prawem naturalnym, publicznie, w formie przyjętej przez ich społeczność;

·          religijne:

-           chrześcijańskie – choć 1 ochrzczony + forma:

-           katolickie – choć 1 katolik + forma:

-           sakramentalne – 2 ochrzczonych + forma:

Małżeństwo kanoniczne (dawniej nazywało się kościelne):

a)       sakramentalne – ważne + oboje ochrzczeni;

b)       niesakramentalne – nieważne lub choć jedna osoba nieochrzczona.

a)       konkordatowe:

·          zgodnie z zasadami K.K. (wywołuje skutki kościelne);

·          wywołuje skutki cywilno-prawne;

b)       kościelne:

·          zgodnie z zasadami K.K. (wywołuje skutki kościelne);

·          nie wywołuje skutków cywilno-prawnych.

M. katolickie w Polsce ma być z zasady konkordatowe, ale Ordynariusz m. może zezwolić na m. kościelne.

Jeżeli choć jedna osoba należy aktualnie do K.K. ma prawo i obowiązek zawrzeć małżeństwo zgodnie z prawem kanonicznym (1059).

Przymioty (elementy, aspekty) kościelne małżeństwa (prawo naturalne) (1056):

·          jedność m. – nastawienie woli, że będzie to związek monogamiczny (1 mężczyzna i 1 kobieta – ta i tylko ta kobieta z tym i tylko tym mężczyzną);

-           poligamia (przeciwieństwo jedności m.):

a)       sukcesywna – związek natury małżeńskiej po śmierci współmałżonka – dopuszczalna.

b)       równoczesna – równocześnie kilka związków – absolutnie niedopuszczalna:

-           poliandria – 1 kobieta + wielu mężczyzn;

-           poligynia – 1 mężczyzna + wiele kobiet.

·          nierozerwalność m. – nastawienie woli, że będzie to związek dozgonny (m. raz zawarte nie podlega rozwiązaniu aż do śmierci)

-           rozwód (przeciwieństwo nierozerwalności) – nastawienie woli, że będzie można rozwiązać małżeństwo .

Uwaga: małżeństwo stoi bardzo wysoko w hierarchii dóbr, ale najwyżej stoi zbawienie. W niektórych sytuacjach K. uznaje możliwość rozwiązania małżeństwa, ze wzg. na wyższe dobro.

Dwa etapy powstawania małżeństwa:

·          matrimonium in fieri – m. zawarte (stające się) – zawarcie umowy małżeńskiej;

·          matrimonium in facto esse – m. dopełnione – rozpoczęcie współżycia seksualnego –  współżycia aktem ludzkim, przez się zdolnym do zrodzenia potomstwa (1061).

Małżeństwo sakramentalne, ważnie zawarte i dopełnione nie może być rozwiązane żadną władzą. Od małżeństwa niedopełnionego może udzielić dyspensy Papież.

Przywilej wiary – „przywilej pawłowy” (istnieje też „przywilej piotrowy”):

·          dwoje ludzi nieochrzczonych zawarło małżeństwo;

·          jedna ze stron przyjęła chrzest;

·          druga strona ze wzg. na chrzest nie chce z nią żyć;

·          Papież może zastosować przywilej (to nie jest dyspensa) .

Zgoda małżeńska (1057§2) – elementy konieczne zaistnienia zgody m.:

·          akt woli (ludzki: wolny i rozumny),

·          którym mężczyzna i kobieta,

·          w nieodwołalnym przymierzu,

·          wzajemnie się sobie oddają i przyjmują,

·          w celu stworzenia małżeństwa.

Zgoda małżeńska (tworząca małżeństwo) (1057§1):

·          zgoda stron,

·          między osobami prawnie do tego zdolnymi,

·          wyrażona zgodnie z prawem,

·          której nie może uzupełnić żadna ludzka władza.

Wnioski ze zgody małżeńskiej:

·          nie możemy odmówić zawarcia związku małżeńskiego;

·          nie możemy dopuścić do zawarcia związku małżeńskiego, gdy ktoś nie chce zgodnie z prawem lub gdy jest niezdolny.

Pary m. podlegające prawu kanonicznemu:

·          pary w których choć jedna osoba należy aktualnie do K.K.

·          ekskomunikowany nie może przyjmować lub sprawować sakramentów, dlatego jeśli jedna ze stron jest ekskomunikowana nie może zawierać związku sakramentalnego w Kościele Katolickim.

Przychylność prawa wobec małżeństwa:

·          Małżeństwo uważa się za ważnie zawarte dopóki nie udowodni się czegoś przeciwnego.

Stwierdzenie nieważności małżeństwa:

·          mówi się w sensie badania, czy było ważne od początku, a nie w sensie prawa cywilnego tj. rozwodu;

·          małżeństwo cieszy się przychylnością prawa – uznaje się je za ważne dopóki nie udowodni się czegoś przeciwnego (1060);

·          unieważnienie m. dokonuje się przez dwa jednobrzmiące wyroki – każda sprawa przechodzi przez dwie instancje, jeśli różne wyroki – trzecia instancja.

Zaręczyny (1062):

·          zwyczaj obietnicy zawarcia m. w przyszłości;

·          jedno lub dwustronne;

·          zaleca się w domu zainteresowanych, w obecności księdza lub najstarszego członka rodziny.

Przygotowanie do małżeństwa:

·          dalsze – od dzieciństwa, dom rodzinny;

·          bliższe – roczny kurs przedmałżeński (potencjalni kandydaci, od 17 roku życia);

-           w sytuacjach wyjątkowych – kurs skrócony, 3-miesięczny, 10 spotkań

·          bezpośrednie – konkretne pary, które podjęły decyzję o m.

-           rozpoczyna się 3 mc przed ślubem, w parafii własnej jednej ze stron (proboszcz lub wikary musi wpierw sprawdzić czy ma kompetencje, tzn. czy choć jedna strona jest z jego parafii).

Dokumenty potrzebne do zawarcia małżeństwa:

·          akt urodzenia (USC);

·          zaświadczenie z USC o zdolności prawnej do zawarcia małżeństwa (ważne 3 mc);

·          pełna metryka chrztu;

·          świadectwo bierzmowania;

·          ostanie świadectwo katechizacji;

·          świadectwo ukończenia kursu przedmałżeńskiego;

·          świadectwo z poradni rodzinnej;

·          świadectwo wygłoszenia zapowiedzi w parafii;

·          ewentualnie:

-           zaświadczenie zgonu (USC lub kościelne);

-           wyrok sądu kościelnego o nieważności małżeństwa;

-           dyspensa papieska (m.niedopełnione, od ślubów zakonnych, itp.); „przywilej pawłowy”;

-           dyspensa ordynariusza m.;

-           zezwolenie ordynariusza m.;

-           dokument rozwodu małżeństwa nie kościelnego.

Obowiązek „ne temere”

·          obowiązek odnotowania faktu małżeństwa w akcie chrztu. Parafia miejsca zawarcia m. ma obowiązek powiadomić parafię chrztu by tam odnotowano zawarcie małżeństwa, na tzw. „marginesie aktu chrztu”. „Ne temere” należy wysyłać do skutku, tzn. do otrzymania potwierdzenia (ew. powiadomić Kurię).

Przeszkody małżeńskie:

a)       publiczne – do udowodnienia publicznie (1074);

b)       tajne – gdy przeszkoda nie ma świadków;

a)       czasowe – np. wobec nieletnich;

b)       trwałe – np. problem impotencji, święceń.

Rodzaje przeszkód, wynikające z prawa:

·          pozytywnego naturalnego – nie podlega dyspensie (impotentia coeundi; pokrewieństwo w linii prostej);

·          pozytywnego naturalnego Bożego (z Objawienia) – nie podlega dyspensie (węzła małżeńskiego; pokrewieństwa w 2 stopniu linii bocznej);

·          Kościelnego – podlegają dyspensie:

-           Stolicy Apostolskiej (święceń; publiczny, wieczysty ślub czystości w instytucie zakonnym na prawie papieskim; występku czyli małżonkobójstwa).

-           ordynariusza miejsca (inne).

Przeszkody małżeńskie:

1.        Przeszkoda braku wieku (1083):

·          min. granica wieku: mężczyźni – 16, kobiety – 14 lat – dyspensa Ordynariusza m.;

·          KEP podwyższyła granicę wieku zgodnie z prawem cywilnym: mężczyźni i kobiety 18 lat (kobiety mogą 16 lat ale muszą mieć zezwolenie z USC) – zezwolenie ordynariusza miejsca;

·          brak dyspensy – nieważność m.;

·          brak zezwolenia ordynariusza – niegodziwość ale ważność m.;

·          poniżej granicy wynikającej z prawa cywilnego, może być m. kościelne, więc wymagane są dwa zezwolenia od Ordynariusza miejsca: od wieku i od małżeństwa konkordatowego.

2.        Przeszkoda impotentia coeundi (1084)

·          niezdolność dokonania stosunku małżeńskiego,

·          uprzednia i trwała,

·          czy to ze strony mężczyzny czy kobiety,

·          czy to absolutna czy względna.

·          Natomiast sama niepłodność ani nie wzbrania zawarcia małżeństwa, ani nie powoduje jego nieważności.

3.        Przeszkoda węzła małżeńskiego (1085) – wynika z zawarcia małżeństwa – nawet niedopełnionego, nieważnego lub rozwiązanego, dopóki nie stwierdzi się zgodnie z prawem, w sposób pewny, nieważności lub rozwiązania pierwszego m.

4.        Gd...