OCENIANIE SZKOLNE DZISIAJ
Definicja: „Ocenianie jest częścią procesu kształcenia i strategie oceniania są funkcją procesu kształcenia i wychowania odbywającego się w danej szkole, są częścią całościowych strategii pedagogicznych. Są rozwiązaniami szczegółowymi, często o charakterze technicznym, które muszą być zgodne z nadrzędnymi założeniami, jeżeli mają przynosić spodziewane efekty” (K. Stróżyński, Ocenianie szkolne dzisiaj, Warszawa 2003, s.9).
STRATEGIE OCENIANIA
1. Strategia przyjmowania porażek.
2. Strategia policyjna.
3. Strategia wychowania dla osiągania lub unikania.
4. Strategia poważnego traktowania oceny z zachowania.
PODEJŚCIE DO OCENIANIA
1. Intuicyjne, polega na całościowym ujęciu problemu wartościowania wiedzy ucznia, przy jednoczesnym zamazaniu kryteriów oceny. Umożliwia ono szybką i w przypadku doświadczonych pedagogów trafną ocenę wiadomości i umiejętności ucznia. Jest często stosowane w szkołach.
2. Holistyczne, w którym nie interesuje nas jakość pojedynczych elementów (wiedzy, czy umiejętności ucznia), ale sposób ich powiązania i wykorzystania przez ucznia
RACHUNEK SUMIENIA Z OCENIANIA
1. Czy stawiam tylko jedną ocenę za odpowiedź?
2. Czy przyjmuję za dogmat istnienie stałego przelicznika dla skali szkolnej?
3. Czy nie odejmuję punktów za błędne odpowiedzi uczniów?
4. Czy nie przyznaje mechanicznie większej ilości punktów za trudniejsze zadanie?
5. Czy nie sumuję punktów za zupełnie różne umiejętności?
6. Czy zbyt często nie stosuję plusów i minusów przy ocenach cząstkowych?
7. Czy nie porównuję ocen wystawianych przez innych nauczycieli?
8. Czy nie stawiam ocen głównie za wiadomości, a nie umiejętności?
9. Czy oceniam uczniów systematycznie?
10. Czy zawsze staram się oceniać wszystkie walory pracy ucznia?
RADY W SPRAWIE OCENIANIA
1. Nauczyciel w szkole ocenia osiągnięcia a nie poszukuje braków. Jednak znając swoje braki możesz je usunąć.
2. Ocena to informacja, czy uczeń spełnił określone wymagania, nie powinna być ani karą ani nagrodą!
3. Ocena to informacja dla ucznia, nauczyciel powinien ją uzasadnić.
4. Ocena jest jawna.
Opracowała: A. Guzy na podstawie: K. Stróżyński, Ocenianie szkolne dzisiaj, Warszawa PWN 2003.
KONTRAKT DLA OCENIANIA
Definicja: Kontrakt zawiera zobowiązania dla nauczyciela i ucznia związane ściśle z procesem kształcenia. Powinien zawierać ustalone wcześniej kryteria rozumienia danej oceny przez uczniów i nauczyciela. Kontrakt powinien zachowań podmiotowość ucznia, ponieważ jest zawierany z każdym z uczniów z osobna. Uczniowie powinni bez nacisku taki kontrakt podpisać. Poniższa tabela obrazuje przykładowy kontrakt.
NAUCZYCIEL
UCZEŃ
1. Oceniam w szkole Twoje osiągnięcia, a nie poszukuję Twoich braków. Braki wskazuję, abyś wiedział co musisz poprawić.
1. Staram się pokazać w szkole swoje osiągnięcia, ale wiem, że ujawnienie moich braków też pomoże mi w uczeniu się.
2. Ocenę traktuję jako informację, czy spełniłeś moje wymagania. Nie wykorzystuję jej jako kary czy nagrody.
2. Ocenę traktuję jako informację, czy spełniłem wymogi nauczyciela. Staram się ją wykorzystać w pożyteczny sposób.
3. Ocena jest informacją dla Ciebie, więc postaram się wyjaśnić dlaczego właśnie tę ocenę dostałeś. Powiem również co powinieneś zrobić, aby mieć lepsze stopnie.
3. Ocena jest informacją dla mnie o postępach, dlatego jeżeli nie będę wiedział dlaczego otrzymałem daną ocenę zapytam nauczyciela.
4. Ocena jest jawna dla Ciebie i Twoich rodziców. Nie ujawniam jej osobom postronnym.
4. Nie będę ukrywał ocen przed rodzicami.
5. Motywację postawienia Tobie danej oceny będę się starał uzasadnić w sposób dla Ciebie zrozumiały.
5. Jeżeli nie będę wiedział dlaczego dostałem taką, a nie inną ocenę zapytam nauczyciela.
6. Będę wyżej cenił Twoje umiejętności i twórcze działanie, niżeli bierne odtwarzanie wiedzy gotowej.
6. Będę zawsze starał się zrobić więcej, niżeli wyuczyć się na pamięć. Zrobię wszystko, aby zrozumieć dany materiał.
7. Zamierzam współpracować z Tobą, abyś osiągał jak najlepsze wyniki.
7. Będę starał się pomagać nauczycielowi i zamierzam osiągać jak najlepsze wyniki na miarę swoich możliwości i umiejętności.
FUNKCJE OCENY SZKOLNEJ
1. Informacyjna (zajmuje się nią pomiar dydaktyczny)
2. Motywacyjna (skłanianie uczniów do wzmożonego wysiłku)
3. Represyjną (nie powinna występować, zwyrodnienie oceny szkolnej)
WAŻNE:
1. Nauczyciel nie może zmieniać zasad oceniania, po podaniu ich uczniom.
2. Ocena powinna motywować, ale spełniaj ten postulat ostrożnie, nie traktuj oceny jako kary czy nagrody!
3. Daj do zrozumienia uczniowi, że wysokość jego oceny nie świadczy o jego wartości jako ucznia, czy człowieka, ale informuje o jego wiedzy i umiejętności!
4. Nie stosuj negatywnej oceny jako represji, nie stawiaj oceny niedostatecznej za przeszkadzanie na lekcji, czy brak zeszytu!
5. Pamiętaj o uczniach o obniżonych Standarach wymagań i osobno ustal z nimi kryteria oceny.
WYMAGANIA EDUKACYJNE
Verba docent, exempla trahunt (Słowa uczą, przykłady pociągają)
I UJĘCIE TRADYCYJNE
„Ocena informuje o stopniu spełniania wymagań programowych”. W celu realizacji tych założeń należy ustalić wymagania wielopoziomowe, które są dostosowane do skali stopni szkolnych, zgodnie z zasadą: ile stopni szkolnych, tyle poziomów wymagań. Taki układ jest przejrzysty i jasny, jednak w praktyce trudny do zrealizowania.
W ujęciu tym:
1. Ocenę dostateczną otrzyma uczeń, który spełnił wymagania podstawowe,
2. Ocenę dobry, jeżeli spełni wymagania rozszerzające,
3. Ocenę bardzo dobry, gdy spełni wymagania dopełniające,
4. Ocenę dopuszczającą, gdy opanuje wymagania konieczne.
5. Ocena celujący, w momencie gdy uczeń spełnił wymagania na niższych poziomach z dopełniającym włącznie
II FORMUŁOWANIE WYMAGAŃ DLA UCZNIÓW
Nauczyciel formułuje wymagania dla uczniów na poziomie podstawowym (do oceny dobry włącznie), następnie na poziomie pełnym.
W celu realizacji wyżej wymienionej koncepcji nauczyciel tworzy plan wynikowy. Jak pisz Stróżyński: „Podstawowym dokumentem szkolnym regulującym proces oceniania w danej klasie jest indywidualny nauczycielski plan wynikowy, zakotwiczony w dokumentach wyższego rzędu, tzn. wewnątrzszkolnym systemie oceniania i przedmiotowym systemie oceniania” (Stróżyński 2003: 72)
WYMAGANIA A STOPNIE SZKOLNE
Wymagania programowe dzielą proces sprawdzania i oceniania na trzy fazy:
1. Zbudowanie wymagań programowych.
2. Zastosowanie ich wobec pojedynczego ucznia.
3. Stwierdzenie, czy zostały spełnione.
Faza 1. i 3. to ocenianie, faza 2. sprawdzanie.
Faza pierwsza ma charakter decyzyjny (O-oceniający)
Faza druga ma charakter technologiczny (sprawdzający- S) i jej celem jest ustalenie osiągnięć uczniów. Ostatnia faza ma charakter decyzyjny (oceniający- O), polega na interpretacji wyników, uznaniu ich za zadowalające lub nie.
ETAPY:
1. Etap pierwszy, podczas którego nauczyciel podejmuje najważniejsze decyzje- buduje plan wynikowy (jest to dokument, który ma zastąpić rozkłady materiału. NA tym etapie nauczyciel bierze pod uwagę plan pracy szkoły oraz podaje wymagania programowe uczniom.
2. Etap drugi to sprawdzanie, które ma miejsce podczas konkretnej pracy uczniów.
3. Etap trzeci ponowne ocenianie, czyli powtórna decyzja dotycząca wyznaczenia stopnia szkolnego. Ta decyzja skutkuje stopniem zapisanym w dzienniku lekcyjnym oraz dzienniczku ucznia.
WARUNKI SKUTECZNOŚCI KOMUNIKOWANIA OCEN
1. Psychologiczna gotowość do przyjęcia komunikatu. Ważne jest, aby tak budować ocenę, aby nie zniechęcić ucznia już na samym początku. Porównajmy dwie sytuacje:
a) Twoja praca to przykład jak zgubne są skutki lekceważenie nauki. W takim przypadku uczeń nie będzie słuchał, wyłączy się po pierwszym zdaniu.
b) Dobrze mi się czyta Twoją pracę. Budujesz jasne zdania. W porównaniu z poprzednim wypracowaniem nie widać jednak postępów.
W takim przypadku uczeń jest zmotywowany chociaż na samym początku oceny. Gdy nauczyciel dostrzega zalety pracy ucznia, ten uważa, że jest wiarygodny, że można mu ufać. Nawet zakomunikowanie uczniowi jego braków może wyglądać tak: w inteligentny sposób maskujesz braki w znajomości treści lektury (zamiast sformułowania Widać, że nie czytałeś lektury!)
W dobrej recenzji powinny jednak znajdować się elementy świadczące o wsparciu ucznia, wskazaniu mu w jaki sposób może osiągnąć lepsze wyniki, np. Dobrze mi się czyta Twoja pracę. Budujesz nieduże akapity, piszesz jasnymi zdaniami. Przy tak napisanej pracy w ogóle się nie męczę, nawet wypoczywam. Spróbuj utrzymać ten sposób pisania. Bardzo mnie zmartwiło, że nie ma przykładowych lektur, a jeżeli już są, to zawierają poważne błędy. To nie pozwala mi n postawienie pozytywnej oceny. Jest to dla mnie bardzo przykre. Mam nadzieję, że to jednorazowa niemoc twórcza. Tak inteligentnie starsza się ukrywać nieznajomość lektur, iż wierzę, że po ich przeczytaniu napiszesz bardzo ciekawą pracę.
Recenzja może być również wyliczeniem rad dla ucznia:
W Twojej pracy razi zbyt częste używanie tych samych wyrazów. Możesz sobie z tym poradzić. Najpierw znajdź te wyrazy czytając pracę, potem podkreśl je. Potem przynajmniej połowę z nich zastęp synonimami. Możesz skorzystać ze słownika. Wtedy dopiero przepisz pracę na czysto i przekonasz się, jak przyjemnie będzie się ją czytało.
2. Gdy nauczyciel powie uczniowi: Twój praca jest bardzo udana, dużo lepsza niż poprzednie, z przyjemnością ją przeczytałem. Dobry i ambitny uczeń może mieć wątpliwości, czy nauczyciel w ogóle czytał tę pracę. Musisz pokazać uczniowi, że jest inaczej, napisz: Jesteś skrupulatny i dobrze znasz lekturę. Nie ma ani jednej cechy bohatera, której byś nie poparł przykładem z utworu.
3. Jeżeli komunikujesz ocenę ustnie, bądź spokojny.
PRZYDATNE POZYCJE:
1. M. Cyganowicz, H. Szypryt- Nowicka, K. Stróżyński, Przedmiotowy system oceniania, Warszawa 2003.
2. B. Niemierko, Między oceną szkolną a dydaktyką. Bliżej dydaktyki, Warszawa 1997.
3. B. Niemierko, Ocenianie szkolne bez tajemnic, Warszawa 2002.
4. K. Stróżyński, Ocenianie. Poradnik dla polonistów w gimnazjach, Kielce 2000.
5. D. Bula, B. Niesporek- Szamburska, H. Synowiec, Dziecko w świecie języka, Kraków 2004.
6. K. Stróżyński, Ocenianie szkolne dzisiaj, Warszawa 2003.
cfaniara