Propozycja wieczoru andrzejkowego
dla klas IV-VI
Zofia Gamura-Sawińska
Szkoła Podstawowa nr 260
im. Jana Matejki
Wigilia świętego Andrzeja, która przypada na 29 listopada, to tradycyjny wieczór wróżb. Dzisiaj w ten dzień wróżą sobie i dziewczęta, i chłopcy, ale przed wiekami tylko dziewczęta usiłowały tego wieczoru dowiedzieć się czegoś o swym przyszłym losie. Chłopcy natomiast gromadzili się na podobne wróżby w przeddzień świętej Katarzyny. Chyba jednak tzw. katarzynki były mniej atrakcyjne niż andrzejki, toteż z czasem uległy zapomnieniu, a andrzejki stały się dniem wróżb dla obu płci. Niektórzy badacze folkloru twierdza, że zwyczaj wróżenia w katarzynki i w andrzejki wywodzi się ze starożytnej Grecji.
W Polsce już w XVI wieku wróżono w andrzejki, o czym świadczy utwór Marcina Bielskiego pod tytułem „Komedia Justyna i Konstancjej” z 1557 roku.
Jedna z bohaterek utworu namawia do wróżb w taki sposób:
Nalejcie wosku na wodę
Ujrzycie swoją przygodę
Słuchałam od swej macierze
Gdy która mówi pacierze
W wigilją Andrzeja świętego
Ujrzy oblubieńca swego.
W dawnych czasach wierzono, że dziewczęta zobaczą we śnie swego ukochanego, jeżeli cały dzień będą pościć i modlić się do św. Andrzeja. Wszystkie więc dziewczęta zarówno bogate, jak i biedne nie jadły i nie piły cały dzień, a w modlitwach prosiły o wspaniałego męża.
Dzisiaj nie wymaga się od dziewcząt ścisłego postu, a wieczór andrzejkowy jest raczej świetną zabawą i okazją do niecodziennego, towarzyskiego spotkania.
Ponieważ wigilia świętego Andrzeja jest dniem duchów, sala, w której odbędzie się wieczór wróżb, powinna być przyciemniona, gdyż półmrok przyciągnie duchy pomocne we wróżbach. Salę należy udekorować takimi kolorami, które mają symboliczne znaczenie, np. czerwienią (miłość), błękitem (nadzieja), zielenią (zdrowie, wtajemniczenie).
Każdy uczestnik spotkania powinien mieć świecę, bo najlepiej zacząć wieczór od lania wosku. Przed laniem wosku należy wypowiedzieć słowa:
„Święty Andrzeju, daj mi znać, co się ze mną będzie dziać”
lub
„Co się uleje-to będzie”
A oto lista propozycji interpretacji uzyskanego z wosku kształtu dotyczących charakteru przyszłego męża:
· pies, kot- dobry i szczery przyjaciel;
· rycerz na koniu-mąż wojskowy, mocny charakter;
· drzewo, las- leśnik, rolnik, uczuciowy;
· skała, góra- gwałtowny, wybuchowy charakter;
· warzywa, owoce- łakomy na słodycze;
· dom, mebel- kocha rodzinę, domator;
· kwiaty- esteta, uzdolniony artystycznie;
· portfel- skąpiec;
· figura geometryczna- flegmatyk, rozsądny;
· serce- namiętny, dużo myśli o miłości;
· książka, pióro- zagorzały czytelnik, mądry;
· teczka- zajmuje się interesami.
Następnie można przejść do innych wróżb.
1. Z butów
a) Buty z lewej nogi ustawiamy od okna w stronę drzwi pojedynczo, jeden za drugim. Przekładamy ostatni but przed pierwszy itd. Czyj but pierwszy przekroczy próg, temu spełni się pomyślane marzenie.
b) Stoimy tyłem do drzwi i rzucamy butem za siebie. Jeśli czubek buta ustawi się w stronę wyjścia-właściciela czeka szybki ożenek, jeśli odwrotnie (piętą do drzwi)-staropanieństwo.
2. Z kubków
Ukrywamy pod kubkiem różne przedmioty. Potem każdy wróżący podnosi jeden kubek, a to, co pod nim znajdzie jest przepowiednią na przyszłość.
a) obrączka- małżeństwo;
b) różaniec- zakon;
c) chleb- dobrobyt;
d) cukier- dostatnie życie;
e) woda- panieńskie dziecko;
f) kwiat- staropanieństwo;
g) chusteczka- życie pełne łez;
h) liść laurowy- sława;
i) pieniążek- dostatek, bogactwo;
j) kieliszek- pijaństwo.
3. Zapałki
Wysypujemy na stół kilka pudełek zapałek. Dziewczęta biorą garść zapałek i odliczają: „kawaler, wdowiec, rozwodnik”. Którego z nich będzie oznaczała ostatnia zapałka za tego panna wyjdzie za mąż.
4. Jabłka
a) Rzucamy przez ramię obraną skórkę z jabłka i patrzymy w kształcie jakiej litery ułoży się skórka. Będzie to pierwsza litera imienia przyszłego męża lub żony.
b) Kto obierze najdłuższą skórkę, ten będzie żył najdłużej ze swoim współmałżonkiem. Bardzo krótka skórka może oznaczać rozwód.
5. Ziarenka
Z jabłka wybieramy ziarenka i każdemu nadajemy imię kandydata na męża. Następnie przyklejamy je na czole. Pierwsze ziarenko, które odpadnie oznacza, że ten kandydat jest najbardziej zakochany.
6. Łódeczki
Do połówek skorupek z jajek wkładamy łupinki orzecha. Do ich dna przymocujemy zapalone świeczki i łódeczki puszczamy na wodę. Jeżeli świeczki zbliżą się do siebie, będzie ślub; jeżeli się oddalą- miłość okaże się nietrwała.
7. Kot
Dziewczęta stają w kole, a do środka wpuszczamy kota. Zdezorientowany kot, uciekając, otrze się o nogę tej dziewczyny, która pierwsza wyjdzie za mąż.
8. Głodny pies
Na tacy układamy kawałki kiełbasy i wpuszczamy głodnego psa. Ta dziewczyna wyjdzie za mąż, której kiełbasę porwał pies.
9. Ocet
Przygotowujemy dwa stosy kartek, na których octem wypisujemy imiona chłopców i dziewcząt. Dziewczęta losują kartki z imionami chłopców, chłopcy- z imionami dziewcząt. Następnie odczytujemy imię ukochanego, przesuwając karteczkę nad świecą.
10. Serce
Malujemy z jednej strony wycięte z kartonu serca. Na drugiej stronie serca wypisujemy imiona chłopców/dziewcząt. Wróżący przekłuwa karton igłą od pomalowanej strony. Jeżeli trafimy w imię, będzie to imię męża lub żony; jeżeli- w puste miejsce- na małżeństwo trzeba poczekać.
11.Igły (wróżba dla chłopca i dziewczyny)
Kładziemy dwie igły do talerza napełnionego wodą. Jeżeli
pływające igły zbliżą się do siebie, będzie ślub, a gdy nie
spotkają się, wróży to rozstanie.
Po wróżbach można opowiedzieć o innych sposobach przewidywania przyszłości w andrzejki, które trudno przeprowadzić w mieście. W dawnych czasach na wsi dziewczęta stosowały różne sposoby, by dowiedzieć się, za kogo i kiedy wyjdą za mąż.
Dawne wróżby:
1) Słoma-rozsyp garść słomy i policz je. Jeśli liczba jest parzysta, wyjdziesz za mąż za tego, kogo kochasz.
2) Kołki w płocie-wyjdź przed dom i odlicz w nim dziewięć kołków. Na dziewiątym kołku zawiąż wstążkę i obejrzyj go dokładnie, bo tak będzie wyglądał twój mąż (gruby, chudy, prosty, krzywy, spróchniały).
3) Gałązki wiśni-trzy dni przed wigilią św. Andrzeja przynieś z sadu gałązkę wiśni i wstaw je do wody. Jeżeli zakwitnie rankiem 29 listopada, niedługo ktoś pokocha cię żarliwie.
4) Konie-od rana 29 listopada licz konie. Mężczyzna, którego zobaczysz po odliczeniu setnego konia, będzie twoim mężem.
5) Chlebowy piec-o północy zajrzyj do piecowego chleba. Gdybyś zobaczyła tam zjawę śpiącego młodzieńca, twój przyszły mąż będzie śpiochem, leniuchem i piecuchem.
Można też wspomnieć o wróżbie, którą należy przeprowadzić w domu w dzień przed świętym Andrzejem. Przed pójściem spać należy włożyć pod poduszkę karteczki z imionami chłopców/dziewczyn. Twój mąż/żona będzie nosił/nosiła to imię, które będzie na kartce wylosowanej tuż po przebudzeniu.
Jeszcze wróżba dla chłopców. Trzeba sobie przypomnieć sen z nocy poprzedzającej imieniny Andrzeja. A oto tłumaczenie snów:
· Biała kura- piękna panna;
· Czarna kura- wdowa;
· Kura z kurczętami- wdowa z dużą ilością dzieci;
· Sowa- baba mądra, ale brzydka i ponura;
· Siwy koń- starokawalerstwo.
Po zakończeniu wróżb uczestnicy andrzejkowego spotkania przy stole ze słodyczami mogą podzielić się wrażeniami i opowiedzieć sobie o tym, co wg wróżb ich czeka. Oczywiście należy pamiętać, że wróżby to zabawa i nie traktować ich zbyt poważnie.
jola2203