ZABÓR ROSYJSKI I KRÓLESTWO POLSKIE W LATACH 1815-18301815 ( utworzenie Królestwa Polskiego na kongresie wiedeńskim) 1830 (powstanie listopadowe)1831 > nic już nie wróci do układu sprzed 1830, Rosja rozpocznie represje, prześladowaniaKrólestwo Polskie nazywane było również Królestwem Kongresowym , a Rosja nadała mu nazwę Privislinskij Kraj ,co znaczy Kraj nad WisłąW 1815 na kongresie wiedeńskim z inicjatywy cara Aleksandra I utworzono z większości ziem Księstwa Warszawskiego Królestwo Polskie. Miało ono powierzchnię 130 tys. kilometrów kwadratowych, nie miało dostępu do morza Bałtyckiego , w jego skład nie wchodził Śląsk . Zamieszkiwane było przez 3 miliony ludzi ( Polaków oraz mniejszości narodowych: głównie Żydów). Miało być ono państwem pokazowym, ukazującym jak dobry jest car. Królestwo Polskie powinno mieć także konstytucję , dlatego stworzono komisję na czele której stanął polski konserwatysta ( choć postępowy) Adam Jerzy Czartoryski, który opracował projekt konstytucji. Uchwalenie i podpisanie przez cara konstytucji miało miejsce 27 listopada 1815 r.. Była ona wzorowana na Karcie konstytucyjnej Ludwika XVIII:; gwarantowała Polsce odrębny status państwowy ( własną władze , terytorium , wojsko, swobodne używanie mowy polskiej). Królestwo Polskie było na zawsze powiązane unią personalną z Rosją, królem Polski , czy odbyła się koronacja , czy też nie zostawał car Rosji( pierwszym był Aleksander I , do swojej śmierci w 1825). Królestwo Polskie było monarchią konstytucyjną.Car posiadał władze wykonawczą , kontrolował siły zbrojne, ustawy, mógł mianować wyższe urzędy, jednak niechętnie przebywał w Polsce, nie był bowiem lubiany w Warszawie, Dlatego też wyznaczył Urząd Namiestnika- reprezentanta cara w Królestwie. Pierwszym namiestnikiem był gen Józef Zajączek ( do śmierci w 1826 11lat). Przez historyków jest negatywnie postrzegany jako osoba, która choć znała powstanie kościuszkowskie, poszła na współpracę z carem. W Królestwie Polskim istniały także ;1.Rada Administracyjna (rząd) wewnętrznie składał się z 5 ministerstw (wyznań religijnych i oświecenia publicznego, sprawiedliwości , spraw zagranicznych, wojny, przychodów i skarbu)2.Rada Stanu organ doradczy w sprawach władzy cara, kontrolował administrację3.Sejm - nie miał władzy ustawodawczej, wydawał opinie w sprawach wojska i podatków4.SenatW Królestwie obowiązywał cenzus spraw biernego ( kandydaci) i czynnego prawa wyborczego. By brać udział w wyborach czynnie należało mieć co najmniej 24 lata; biernie, kandydując do sejmu 30 lat, do senatu 35 lat. Obowiązująca konstytucja nadawała prawa obywatelski takie jak wolność słowa, wyznania, nie regulowała jednak sprawy chłopskiej nadal obowiązywał dekret z 21 grudnia 1807 (zdejmował chłopom kajdany z nóg , ale razem z butami)Słynny historyk J. Lelewel pisał: konstytucja na stole, bat pod stołem co świadczy o samodzierżawiu cara, który był ustawodawcą i egzekutorem prawa, otaczał się oddanymi ludźmi, brata Konstantego Pawłowicza( chorego psychicznie ) mianował dowódcą armii Królestwa Polskiego ( stosował dryl, kary cielesne) co powodowało powszechne oburzenie . W Królestwie działał Mikołaj Nowosilcow %u2013 komisarz, donosiciel, kierował tajną policją rozbijającą spiski. W 1819 wprowadzono cenzurę prewencyjną (polegająca na kontrolowaniu wszelkich przekazów zanim zostaną one opublikowane i zakazie publikowania czegokolwiek bez zgody odpowiedniej instytucji cenzurującej ; prasa, książki). Wszystko to doprowadziło do narodzin opozycji. Istniały:1.opozycja legalna = opozycja sejmowa = Kaliszanie - Bonawentura i Wincenty Niemojewscy protestowali , że car łamie zasady konstytucji zwołując sejm co 5 , a nie co 2 lata. Car zastosował wobec nich areszt domowy, więził ich w ich domu w Kaliszu, tak więc opozycja obumarła.2.opozycja nielegalna:1)studenci stowarzyszenie filomacko- filarecki (Mickiewicz), działali na Uniwersytecie warszawskim i wileńskim; zlikwidował ich Nowosilcow w 1823r2)młodzi wojskowi major wojska polskiego Walerian Łukasiński (żelazny major) stworzył Wolnomularstwo Narodowe = towarzystwo Patriotyczne; został on jednak aresztowany publicznie wychłostany, przeszedł ścieżkę zdrowia, początkowo więziony w Zamościu, został skazany na 14 lat pobytu w Szlisselburgu ( makabryczny klimat, wilgotność, szybko niska temperatura, panuje zapalenie płuc, szkorbut, zmarł tam też Ludwik Waryński) , po nim władze objął Seweryn KrzyżanowskiW szkole Podchorążych Piechoty ( istniała też Jazdy) Piotr Wysocki zainspirował sprzysiężenie Wysockiego przepojone idealizmem Szkolnictwo :Pierwszym ministrem wyznań religijnych i oświecenia narodowego był Stanisław Kostka Potocki nazywany ministrem oświecenia, w 1816 utworzono Uniwersytet Warszawski , a w 1830 liczył już 1000 studentów ( językiem wykładowym był polski)S. Stanisław Kostka Potocki wydał jednak książkę Podróż do Ciemnogrodu ( znaczy Petersburga, ukazującą przemoc i głupotę Rosjan ). Wywołało to ogromną sensację , stracił stanowisko, które objął Stanisław Grabowski zwany ministrem ociemnienia publicznego W kwestii literatury trwał spór neoklasyków i romantyków ( romantyzm w Polsce 1822 wydanie pierwszego tomu Poezji Mickiewicza 1863)WIELKA EMIGRACJA21 października 1831 upadła ostatnia twierdza Zamość .50 tys. wojska królewieckiego przekroczyło granice pruską i austriacką, gdzie zostali internowani. 2/3 powróciło do Królestwa Kongresowego po upadku powstania . W Polsce nastała era paskiewiczowska: Polskę spotkały liczne represje ekonomiczne, gospodarcze, ekonomiczne, osobiste ( możliwość aresztowania i wywiezienia w głąb Rosji, często bez powrotu). Oficerowie, pisarze, poeci, arystokracja ( A.J. Czartoryski ) zmuszeni zostali do emigracji, gdyż pozostanie w Królestwie Polskim wiązało się z licznymi represjami, zsyłkami. Emigracja dawała szanse ucieczki, choć wiązała się z posiadaniem bogactwa i zamykała drzwi powrotu na zawsze. Emigrację w tych latach można nazwać wielką z kilku powodów : 1. wyemigrowało 10 tys. ludzi,2. wyemigrowali członkowie wszystkich grup społecznych ( chłopi mieszczaństwo , arystokracja)3. wyemigrowała elita kulturalna, intelektualna polskiego narodu (Chopin, Norwid, Mickiewicz przeszli przez emigrację)Emigranci przemieszczali się do Skandynawii, Turcji, Ameryki, najpopularniejszym miejscem emigracji była Francja Paryż, gdzie emigrowało 6 tys. Osób, idących przeważnie pieszo przez kraje niemieckie.Postawa wobec emigrantów była bardzo różna . Dzielono się z nimi żywnością, udzielano gościny, pisano nawet pieśni, wiersze na ich cześć uważając ich za symbol wolności, bohaterów. Jednak niektóre kraje niemieckie nakazały strzelać do emigrantów. We Francji Ludwik Filip ( który doszedł do władzy dzięki rewolucji lipcowej, którą uratowało powstanie listopadowe) zakazał wpuszczania emigrantów do Paryża i polecił skierować ich na południe , do miasta Avinion, gdzie przebywali w specjalnych zakładach, otrzymywali specjalny żołd.Przez pierwsze 2, 3 lata na emigracji istniała nadzieja, że wybuchnie wojna i emigranci będą mogli wziąć w niej udział, kiedy jednak te nadzieje legły w gruzach wielu popadło w alkoholizm, hazard, część zmarła. Działalności patriotycznej podjął się Dwernicki; bracia Niemojewscy, którzy planowali utworzyć pierwszą centralną organizację; próbowano stworzyć sejm o składzie z 1831 r. Wszystkie te próby zakończyły się jednak fiaskiem.W 1834 r. założona została organizacja Młoda Polska, której przywódcą był Joachim Lelewel. Związana ona była z organizacją Giussepe Mazziniego Młoda Europa ( Młoda Polska, Młode Włochy, Młode Niemcy, Młoda Francja). Programowo była to organizacja bardzo naiwna , opierająca się na hasłach z rewolucji francuskiej takich jak wolność, równość , braterstwo, opieranie się uciskowi, co w Europie po kongresie wiedeńskim było po prostu niemożliwe. Joachim Lelewel współpracował z Josephem de La Fayette ( uczestnik walk o wolność USA, Francuz), skąd zyskiwał fundusze na funkcjonowanie organizacji. W 1832 powstał Komitet Narodowy Polski ( J. Lelewel) pierwsza organizacja polska typowa dla emigracji. Podupadnie ona jednak po wydaleniu Lelewela z Paryża ( udał się do Belgii). Komitet Narodowy Polski miał łagodne podejście do klęski powstania listopadowego, co doprowadziło do rozłamu W marcu 1832 powstało Towarzystwo Demokratyczne Polskie (centrum) polska organizacja emigracyjna, której prezesami byli T. Krępowiecki i Aleksander Pułaski. Miała ona 2 główne statuty programowe : Mały statut TDP ( 17 marca 1832) Duży Manifest TDP zwany też manifestem poitierskim ( Poitiers) Lewice stanowiły Gromady Ludu Polskiego , mające siedzibę w Wielkiej Brytanii, będące najbardziej radykalną opcją do której należeli także żołnierze i chłopi. Przywódcami Gromad byli Tadeusz Krępowiecki i Stanisław Worcell założyciel większości Gromad ( były bowiem Gromady : Grudziąż- nazwa pochodzi od miejsca, skąd Prusacy internowali żołnierzy po powstaniu listopadowym, Humań miejsce na Ukrainie , gdzie w XVIII w dokonano rzezi polskiej szlachty, Praga miejsce gdzie Suworow dokonał rzezi na Polakach) . Gromady Polskie zakładały rewolucję o niepodległość połączoną z rewolucją społeczną- zmianą ustroju społecznego.Prawica rozwijała się niezależnie w Hotelu Lambert , gdzie dożywotnio apartament wykupił sobie książę A.J. Czartoryski i gdzie toczono początkowo luźne rozmowy o sprawach Polskiej Wielkiej Emigracji. Ich program przewidywał przede wszystkim zaangażowanie dyplomacji krajów zachodnich ( jak np. Francja) i wysłanie do Królestwa Polskiego tajnych spiskowców %u2013 emisariuszy.*Istniało także Towarzystwo 3 maja organizacja monarchistyczna , uważająca, że królem zostać powinien A.J.Czartoryski .Wielka emigracja skupiała elitę kulturalną ( poeta wieszcz) WIOSNA LUDÓW NA ZIEMIACH POLSKICH (1848)Wiosna Ludów objęła prawie cały kontynent europejski, wiązano z nią nadzieje istotnych zmian. Wiosny Ludów nie było w Wielkiej Brytanii i Turcji.Bodźcem do wybuchu wiosny Ludów w Europie były wydarzenia w Polsce (1846), które uruchomiły dalszy ciąg zdarzeń. Wiosna Ludów opierała się przede wszystkim na walce przeciw feudalizmowi, dążyła do uwłaszczenia chłopów, powstania proletariatu ( grupa społeczna %u2013 ludzie pracujący w przemyśle) , miała także podłoże ekonomiczne. W Europie bowiem wybuchła zaraza, zboże zdrożało dwukrotnie, a klęka głodu podsycała nastroje rewolucyjne. W żadnym z krajów Wiosna Ludów, starająca się obalić porządek po kongresie wiedeńskim nie skończyła się pełnym sukcesem, choć wniosła zawsze coś pozytywnego.W Polsce Wiosna Ludów wybuchła w zaborze austriackim ( w Galicji) i w zaborze pruskim, nie miała miejsca w Kongresówce, którą po powstaniach spotykały liczne represje, społeczeństwo żyjące w strachu nie chciało żadnych ruchów politycznych.Działania w Galicji miały silny związek z wydarzeniami w Wiedniu , w którym wybuchła rewolucja wiedeńska, co doprowadziło nawet do tego, że Klemens Metternich, główny architekt porządku po wiedeńskiego musiał uciec w przebraniu chłopskim. Pod wpływem tych wieści z Krakowa i Lwowa 18 marca 1848 skierowano manifest ( adres ) do cesarza z prośbą o spolszczenie administracji, edukacji, uwłaszczenie chłopów. Prócz kierowania manifestu istniał także pomysł połączenia Galicji z Kongresówką.Austria, strzegąca porządku po wiedeńskiego nie chciała się na to zgodzić , nie chcąc drażnić Rosji, z którą w razie wybuchu wojny nie miała by szans . Wiedeń godził się z resztą na zjawiska w Galicji póki sam miał problemy. 22 kwietnia 1848 gubernator galicyjski Frans Stadion ( sztadjon) we Lwowie bez porozumienia z Wiedniem wydał patent o uwłaszczeniu chłopów ( Wiedeń nie płacił za to, a cała społeczność) , powodujący , że chłopi działający w ruchach rewolucyjnych odeszli od tego, gdyż od zaborcy dostali to , czego chcieli. Stadion udawszy się do Wiednia dostał od cesarza najwyższe odznaczenie austriacki, gdyż uśmierzył w Galicji rewolucję. Austria zastosowała także ofensywę militarną, wypędzili emisariuszy, zbombardowano Kraków ( ustawiając działa na wzgórzu Wawelskim), jesienią 1848 stłumiono rewolucję we Lwowie. Wiosna Ludów w Galicji zakończyła się więc klęską, choć chłopi zostali uwłaszczeni ( co jest istotne, gdyż gdy chłop ma ziemię, część może sprzedać zyskując pieniądze, za co może kupić artykuły na rynku wewnętrznym, staje się także bardziej niezależny, wzrasta jego świadomość społeczna).Wiosna Ludów w zaborze pruskim ( wielkopolska, Wielkie Księstwo Poznańskie) związana była z wydarzeniami Berlinie, gdzie do władzy doszli liberałowie, a junkrzy (panicze konserwatyści) odeszli. Gdy wieści o tym dotarły do Poznania, wysunięto prośby o autonomie, których liberałowie nie mogli tak po prostu odrzucić , gdyż walczyli przecież z porządkiem po wiedeńskim. Obawiali się także interwencji Mikołaja I , który chcąc dostać się do Niemiec musiałby przejść przez Wielkopolskę . W takim wypadku gdyby Polacy mieli tam oddziały bili by się z Rosjanami opóźniając marsz na Niemcy. Wydano więc zgodę na polskie oddziały paramilitarne, z więzienia wypuszczony został Ludwik Mierosławski ( po 2 latach), któremu powierzono dowództwo . Niemcy wielkopolscy ( z majątkami na tych terenach ) zaczynając obawiać się nowej sytuacji zaczęli naciskać na Berlin. 11 kwietnia 1848 z inicjatywy liberałów zawarta została umowa między Polską a Niemcami ugoda z Jarosławca przewidującą , że Niemcy spolszczą administrację, władzę nad Księstwem Poznańskim oddadzą Polsce, w zamian za co Polska rozwiąże swoje oddziały ( zostanie tylko 4 tysiące w 4 miastach wielkopolski). Niemcy jednak nie spolszczyli administracji, Księstwo Poznańskie podzielono na 2 części : polską i niemiecką ( która cały czas się rozrastała ) . Niemcy ruszyli na Książ, który splądrowali, spalili, wygrali także pod Sokołowem i pod Miłosławiem. Polskie oddziały zostały także zaatakowane przez Fryderyka Colomba. Ostatnią twierdzę utraciliśmy 9 maja 1848 podpisując kapitulację we Wrześni. Wiosna Ludów zakończyła się klęską , choć wzrósł z pewnością narodowy solidaryzm- była to bowiem walka za wolność naszą i waszą ( Bem, Dębiński, Mickiewicz Trybuna Ludów). Porządek ustalony na kongresie wiedeńskim okazał się jednak zbyt silny.
roofi54