Granice_interpretacji_Eco_Rorty_Culler.pdf

Umberto Eco, Richard Rorty, Jonathan Culler granice wolności interpretacyjnej

Eco wymienia trzy podstawowe źródła znaczenia utworu literackiego:

intencję autora, intencję czytelnika, intencję dzieła. W klasycznym sporze o interpretację

zwykle brano pod uwagę jedną z tych perspektyw. Tymczasem dla Eco wszystkie trzy źródła

znaczenia są tak samo ważne i uzupełniają się nawzajem. W praktyce interpretacji

powinniśmy zwracać uwagę zarówno na strukturę samego dzieła literackiego, jak i na

hipotetyczny zamysł autora oraz na wszystko to, co możemy także sami wnieść do lektury.

Dopiero takie połączenie trzech źródeł znaczenia może dać w pełni poprawną interpretację.

Do takiej interpretacji może dojść tylko "czytelnik modelowy" pewna strategia odbioru

wpisana w tekst. Eco przeciwstawia się nadinterpretacji, a więc takiej interpretacji, która nie

uwzględnia tych trzech kryteriów, a zarazem zbyt daleko wykracza poza wyznaczone przez

nie ramy odczytywania dzieła.

Richard Rorty, neopragmatysta, przekonywał, że należy całkowicie pozbyć się idei

odkrywania, "o czym dany tekst jest naprawdę?", zrezygnować ze zgłębiania wewnętrznych

mechanizmów tekstów i ich struktur a zamiast tego po prostu "używać" tekstów do

własnych, dowolnie wybranych celów. Czytanie nie powinno ograniczać się do poszukiwania

zgodności interpretacji z jakkolwiek rozumianą "prawdą" tekstu/intencją autora, ale powinno

się stać żywym kontaktem z tekstem, jego praktycznym, aktualnym wykorzystaniem.

Jonathan Culler zajął w tym sporze stanowisko kompromisowe, które określił jako "obronę

nadinterpretacji". Stwierdził, że sam tekst nie może przesądzać o zakresie pytań, jakie mu

stawiamy, i że czasem należy pytać o to, czego nie mówi wprost, lub nawet o to, co ukrywa.

Odwołując się do książki innego amerykańskiego badacza literatury Wayne'a C. Bootha, w

miejsce podziału na interpretację i nadinterpretację, którym posługiwał się Eco,

zaproponował rozróżnienie "rozumienia" (understanding) i "nadrozumienia" (overstanding).

Rozumienie to stawianie pytań i znajdowanie odpowiedzi, jakich domaga się tekst (to czego

oczekuje się od czytelnika modelowego Eco). Nadrozumienie polegałoby natomiast na

wynajdywaniu takich pytań, których nie ma w strategii tekstowej, ale które można by

postawić i które poszerzają możliwości interpretacji, przywołując rozmaite, czasami

zaskakujące, konteksty.