TEORETYCZNE PODSTAWY WYCHOWANIA
Prof. Dr hab. Maria Nowicka Kozioł
12.08.2008
Freud – koncepcja osobowości id ego superego
Id- sfera popędów biologicznych, nie ujawnia się bezpośrednio, zasada przyjemności
Eros ® instynkt samozachowawczy tatanos ® popędy agresji, zniszczenia , walki,
Autodestrukcji, agresja na zewnątrz
Ego – tworzy mechanizmy obronne
- wyparcie w podświadomość negatywnych doświadczeń
- projekcja
- racjonalizacja, racjonalnie tłumaczymy nasze zachowanie
- sublimacja uwznioślenie popędu
-
Superego – to uwewnętrzniona kultura, tzn. normy i wzory kulturowe blokuje ujawnienie się popędów seksualnych ( sumienie) represyjne w stosunku do id tzn. tłumi je
Nieświadomość . . . . . . . . ?
Kompleks Edypa
PSYCHOLOGIA POZNAWCZA Reykowski Janusz
Koncepcja przeciwstawna koncepcji Freuda, Reykowski uważa, że centrum osobowości stanowi świadomość, człowiek jest przede wszystkim istotą społeczną, interakcja z drugim człowiekiem. Najważniejsze jest środowisko społeczne i to że człowiek ma kontakt ze środowiskiem społecznym.
Osobowość kształtuje się na podłożu bazy biologicznej - to co dziedziczymy i to co wrodzone.
Dziedziczona i wrodzona jest inteligencja, wrodzona jest biochemia organizmu – temperament.
Osobowość to jest coś co powstaje jako nadbudowa bazy biologicznej. Jest najwyższą instancją regulacji zachowania się, jest centralnym systemem integracji.
Cecha to coś stałego, osobowość nie jest mozaiką cech jest systemem czynność.
Jest organizacją schematów organicznych, ale nie wszelkich schematów, lecz tych które można nazwać schematami naczelnymi, charakteryzującymi się względną staością, ogólnością własności................................................................... w stosunku do schematu niższego rzędu.
Osobowość jest systemem ogólnych nastawień i w skład jej wchodzą:
1. mapa informacji
integracja informacji. Obraz świata i własnej osoby.
2. podstawowe zadania i potrzeby życiowe integracja różnych kierunków działań w systemie niewielu tendencji kierunkowych
3. system stałych i ogólnych postaw
integracja technik i sposobów zachowania się wobec przedmiotów, osób, sytuacji
4. mechanizmy kontroli
Osobowość jest systemem działających całościowo wymienione elementy są współzależne.
Osobowość pełni różne funkcje w życiu społecznym jednostki:
1. integrującą
2. kontrolującą
3. regulującą
Funkcja integrująca – dzięki niej możemy przewidzieć pewne reakcje osobnika, znając jego ogólne tendencje, ogólne nastawienia. Dzięki istnieniu ogólnych postaw zachowania się osobnika, wykazuje spójność i stabilność.
Ambiwalencja zachowań występuje wtedy gdy:
- brak postaw ogólnych tzn. przy pewnych patologiach
- gdy zasadnicze tendencje nie rozwinęły się dostatecznie (małe dzieci)
- gdy postawy są nie zintegrowane np. człowiek rządzi się pewną liczbą postaw ogólnych, ale przeciwstawnych.
Wiąże się z funkcją kontrolującą, która polega na tym że osobowość nie dopuszcza pewnych zachowań sprzecznych z oczekiwaniami społecznymi z pełnioną rolą społeczną.
Człowiek w każdej sytuacji dostrzega wymagania jakie wiążą się z daną sytuacją i oczekuje od innych reakcji związanych z tą sytuacją.
Funkcja regulująca polega na tym, że osobowość jest organizmem . . . . . .
homeostazy tzn. samoregulacja jest koniecznością dla osobowości.
Funkcja aktywizująca to dzięki niej osobowość jest strukturą aktywną.
Prospektywna polega na tym że osobowość wytwarza tzw. Idealne wzory którymi człowiek kieruje się w postępowaniu i które są dla niego transformacją doświadczeń indywidualnych.
Wzór idealny – obraz rzeczywistości nie taki jaka ona jest, lecz taką jaka naszym zdaniem być powinna.
Jest transformacją doświadczeń indywidualnych zdobyty w toku aktywności społecznej jednostki.
Dzięki aktywizującej funkcji osobowości, osobowość jest systemem prospektywnym nastawionym na przyszłość motywowanym do aktywności przez wzorzec idealny.
Wzór idealny – obraz rzeczywistości jaka być powinna.
Kształtowanie się osobowości wg Reykowskiego
Umysł ludzki nie jest w stanie niczego odebrać i zarejestrować bez odpowiedniego treningu wstępnego. Nawet najprostsza czynność wymaga odpowiednich „instalacji” w sytuacji nerwowych, które są wynikiem procesu uczenia się. Powstają pewne organizowanie mózgowe tzw. Układy funkcjonalne ze względu na pewne cechy, tego rodzaju układów określa się je także jako schematy „dynamiczne” lub „nastawienia”.
Zdolność człowieka do postrzegania i działania, czyli do wykonywania czynności istnieje w chwili narodzin tylko w sposób potencjalny – jest to zdolność do tego by nauczyć się widzieć i działać.
Owo uczenie się rozpoczyna się od formowania bardzo prostych schematów. Schematy te są stosunkowo niezależne od siebie dlatego poszczególne formy aktywności małego dziecka są chaotyczne i zmienne, jednakże organizacje porządkujące tworzą się stopniowo i obejmują coraz większe całości tworzą się coraz to bardziej ogólne schematy poznawcze, schematy integrujące coraz to bardziej ogólne schematy poznawcze, schematy integrujące coraz to większy zakres faktów, które zaczynają być podporządkowane – tworzą hierarchię.
Są dwa twory integracji:
1. integracja wokół to coraz bardziej złożonych zadań
2. podporządkowanie działań coraz to bardziej ogólnym zasadom
Mapa informacji – obraz świata i własnej osoby system złożonej strukturze wewnętrznej, gdzie każda informacja działa poprzez . . . . . . . .
Ten sam sygnał może wywrzeć inny wpływ na różnych ludzi mających inną wiedzę i inny system informacji wszystkie informacje działają pośrednio poprzez istniejący już system regulujący, tzn. bodźce są tak odbierane, że mapa informacji jest filerem dla odbieranych bodźców.
Regulujący wpływ subiektywnego obrazu rzeczywistości na czynności, zależy od poziomu organizacji wewnętrznych człowieka, od współdziałania wszystkich mechanizmów regulacji i od wewnętrznych spoistości świadomości. Przy strukturze mało spoistej obniża się możliwość świadomej regulacji zachowania się człowieka, zbyt mały stopień integracji poszczególnych elementów świadomości, obniża jej skuteczność regulacyjną i jest albo:
1. wynikiem rozpadu systemu już wytworzonego – patologie lub wstrząsy
2. wynikiem słabej spójności systemu jeszcze nie ukształtowanego – małe dziecko
Świadomość jest centralnym ośrodkiem psychiki człowieka, a więc i jego osobowości. Świadomość jest zorganizowanym systemem organizacyjnym i składa się z:
- system wiadomości - tworzy obraz świata
- system wartości i scen oraz stosunek emocjonalny do otaczającego świata (oceny mogą być utylitarne, moralne, estetyczne)
- system operacji – przez operacje psychologia rozumie umiejętności nawyki programy działania i schematy operacyjne
Funkcje
Sygnały napływające do świadomości są odbierane i odczytywane i na poziomie świadomości dokonują się procesy przetwarzania informacji. Sygnały nie odkładają się w świadomości tylko są subiektywizowane.
Podstawowe funkcje świadomości zostały opisane przez Piagieta asymilacja, akomodacja.
Asymilacja – tworzenie nowych informacji poprzez włączanie nowych informacji napływających znanych klas informacji, tzn. informacje nowe napływające muszą być zgodne z obrazem świata jaki posiada jednostka.
Akomodacja – to tworzenie nowych klas informacji poprzez reorganizację sieci poznawczych. Niezgodność........................................ nazywamy DYSONANSEM POZNAWCZYM.
Festinger badał dysonans poznawczy i wyróżnił następujące sytuacje:
- problemowe – mają miejsce wtedy kiedy następuje kolizja nowych wiadomości, z tymi które już posiadamy – powstaje stan zaciekawienia. (nie wiąże się z lękiem)
- sytuacja zagrożenia powstaje wtedy kiedy nowe informacje, są zasadniczo sprzeczne z istniejącym obrazem świata, dotyczą informacji ważnych dla jednostki wobec czego budzą stan lęku
- sytuacja trudna wiąże się lękiem, oznacza utknięcie w miejscu, poczucie trudności nie do przełknięcia, kolizja nowych wiadomości z tymi które są dla nas ważne.
- selekcja – obraz świata, który posiadamy w świadomości jest filarem napływających informacji tzn. obraz świata eliminuje wiadomości z nim niezgodne.
- eksploracja – aktywne poszukiwanie wiadomości, które mogłyby wzmocnić lub usunąć informacje wchodzące w skład obrazu świata, który jednostka posiada. To funkcja świadomości, która wiąże się z tzw. potrzebami poznawczymi człowieka
- amplifikacja – zmiana siły jednego procesu pod wpływem drugiego, np.:
· podnoszenie się subiektywnego prawdopodobieństwa wiadomości o rzeczach pożądanych a obniżenie się przy wiadomościach nie pożądanych
· sytuacje podjęcia trudnej decyzji, wzmocnienie argumentów, niepewnych po podjęciu decyzji
- interpretacja – modyfikacja treści wiadomości, inne odczuwanie, przekazywanie informacji inne postrzeganie faktów
- interpolacja – uzupełnianie luk w wiadomościach, uzupełnianie ogniw w rozumowaniu
- ekstrapolacja – uzupełnienie wiadomości, uzupełnianie zakończenia w rozumowaniu
Kształtowanie się osobowości.
Osobowość powstaje na skrzyżowaniu dwóch rodzajów wymagań:
- wymagania wewnętrzne
- wymagania zewnętrzne
wewnętrzne to pojawiające się potrzeby dziecka
zewnętrzne są to wymaganie które ma wobec dziecka kultura – wzory, kulturowe, przepisy ról społecznych itp.
Wymagania zewnętrzne i wewnętrzne są silnie ze sobą sprzężone. Wzajemnie się warunkują i przenikają – potrzeba głodu, gusty smakowe.
Osobowość to system trwałych nastawień ......
- powtarzanie – utrwala nawyki
- kary i nagrody – kara wzmocnienie negatywne, nagroda wzmocnienie pozytywne.
Człowiek dąży do sytuacji nagradzanych, unika kary.
Utożsamianie się z wzorami – identyfikacja z rodzicami, oznacza przejęcie gotowych postaw wartości, sytuacji, aktywne przeobrażenie treści przyswajanych przez jednostkę, różne aspekty procesu przekształceń schematów przyswojonych.
W procesie przekształceń schematów przyswojonych dokonuje się idealizacja tzn. wytwarzanie obrazu rzeczywistości, nie jaka jest, jaka być powinna, wiemy że jest to mechanizm napędowy osobowości, wiąże się z tworzeniem celów działania...............
Organizacja osobowości.
Pytanie o osobowość to pytanie dociekające jakie są trwałe nastawienia człowieka i jak są one zorganizowane, zrozumienie tych nastawień umożliwia znajomość historii osobowości wychowanka, jednostki.
Czynniki budujące osobowość pozostawiają trwałe ślady w treści nastawień i sposobie ich organizacji. Osobowość ulega przeobrażeniu, to jednakże elementy doświadczeń są trwałe bądź względnie trwałe i wyznaczają dalsze przeobrażenia struktury osobowej. Analizując historię osobowości powinniśmy zwrócić uwagę na pewne czynniki dominujące ich kształtowaniu.
Reykowski nazywa je punktami węzłowymi, wokół których kształtowały się i organizowały się trwałe nastawienia.
Są cztery grupy czynników stanowiące punkty węzłowe:
Trauma – silne negatywne przeżycie,
Wstrząs – zdarzenie, które może tworzyć nowe nastawienie lub (to występuje wcześniej) dokonywać przeobrażeń w istniejącym systemie nastawień.
Może zupełnie rozpić osobowość.
Osoby znaczące – rodzice dostarczają prototypu innych stosunków społecznych, tzn. wytwarzają określone oczekiwania u dziecka ponieważ doświadczenia wyniesione z interakcji z innymi osobami szczególnie z rodzicami, dziecko przenosi na stosunki z innymi osobami, tworzą się prototypy postaw do innych ludzi.
Rodzice są wzorami zachowań, są wzorami osobowości, oznacza to proces identyfikacji dziecko identyfikuje się z rodzicami. Rodzice są źródłem kar i nagród. Rodzice dostarczają warunków materialnych dziecku.
Postawy są różne definicje, zależnie od tego jaki kierunek psychologiczny zwraca szczególną uwagę, różnica polega na tym co się uważa za czynnik konstytucyjny postawy, stanowiący podstawę postawy.
Klasyfikując według czynnika konstytucyjnego postawę, można wymienić następujące typy poglądów dotyczących postaw:
postawa jest trwałą strukturą opisujących i oceniających przekonań, które predysponują jednostkę do wybiórczego zachowania się w stosunku do desygnatu postawy
W psychologii są skale Theurstona, które maja badać różne stopnie przydatności do przedmiotu
Definicja Rosenberga
Postawa jest względnie stała reakcją uczuciową w stosunku do pewnego przedmiotu. Postawy
Według Shetter:
Postawa jest organizacją motywów wokół relacji jednostki w stosunku do osoby czy instytucji.
Według Nemomb
Postawa – to wspólne motywy przejawiające się w wielu reakcjach jednostki.
Stanowisko behawioralne.
- Fusso
postawa jest to prawdopodobieństwo wystąpienia określonych sytuacji w reakcjach.
- Catelli
łączy dwa stanowiska - motywacyjne i – behawioralne i mówi że postawa jest tendencją do działania w szczególny sposób w jakiejś sytuacji i jest ona także reakcją na określoną sytuację bodźcową, łączy stan wewnętrzny poprzedzający działanie z działaniem zewnętrznym.
- T. Mędzrzycki
wszystkie te ujęcia są w jakiś sposób słuszne bo w świadomości człowieka .................... Są takie sytuacje, których trzonem postawy jest działanie.
W świadomości człowieka są postawy niepełne i pełne.
Te postawy ( 1 komponent jest dominujący) nazywamy postawami niepełnymi.
Postawy pełne to takie w których rozwinięte są trzy komponenty:
- komponent poznawczy
- komponent emocjonalno – motywacyjny
- komponent behawioralny
T. Modrzewski
Postawa jest to względnie stała i zgodna organizacja poznawcza uczuciowo motywacyjna i behawioralna podmiotu związana z określonym przedmiotem lub klasą przedmiotu.
1. Postawy ukierunkowują działanie.
2. Postawy dynamizują działanie.
Postawy można ujmować równocześnie z relacją:
1. Postawa jest pewnym związkiem organizmu ze środowiskiem człowieka ze światem, widzimy jako pewien stosunek czegoś do czegoś.
2. Postawą jest także wewnętrzną podmiotową organizacją.
Przedmiotem postawy może być wszystko co nas otacza, co istnieje obiektywnie lub subiektywnie dla ludzi i ma dla nich jakieś znaczenie poprzez swój związek z zaspokojeniem potrzeb (egzemplifikacja) przedmioty materialne, niematerialne, ludzie, grupy społeczne.
1. komponent poznawczy
- ............ dotyczącej świata, .......
- przekonania intelektualny stan pewności o realności lub słuszności jakiegoś przedmiotu lub stan rzeczy mający aspekt oceniający
- przekonania
2. Komponent motywacyjno – emocjonalny
...
jumper22