Nauczyciel wzorcem postępowania asertywnego.pdf

Asertywność to sposób postępowania oznaczający, że pragniesz zaspokajać własne potrzeby w taki

sposób by nie naruszać praw innych i uwzględniać ich potrzeby i racje. Gdy postępujesz w ten

sposób wzbudzasz w innych szacunek i podziw wobec ciebie, wiarę we własne siły, chęć i

gotowość do zmian i rozwoju. Ludzie wokół ciebie stają się lojalni i czują się wobec ciebie

zobowiązani. Czasami czują się zawstydzeni tym, co robią, ale nie czują się zawstydzani. Czują się

odpowiedzialni zamiast czuć się winni. A co ty czujesz? Czujesz się silny. Rośnie twój szacunek do

siebie. Czujesz się ważny dla innych wiesz, że masz na innych duży i pozytywny wpływ. Wiesz, że

potrafisz zadbać o siebie i innych. Widzisz jak powiększa się stan twoich kont: emocjonalnego,

intelektualnego, zdrowotnego i finansowego.

Zachowanie asertywne to zespół zachowań interpersonalnych wyrażających uczucia, postawy,

życzenia, opinie lub prawa danej osoby w sposób bezpośredni, stanowczy, uczciwy, a jednocześnie

respektujący uczucia, postawy, życzenia, opinie i prawa innej osoby (osób). Jest to alternatywa dla

zachowań: biernego, agresywnego, manipulatorskiego. Zachowanie asertywne może obejmować

ekspresję takich uczuć jak gniew, strach, zaangażowanie, nadzieję, radość, rozpacz, oburzenie,

zakłopotanie, itd., ale w każdym z tych przypadków uczucia te są wyrażane w sposób, który nie

narusza praw innych osób.

Jaka jest wobec tego różnica między agresją, biernością i asertywnością? Dwie główne

instynktowne reakcje na pojawienie się problemu to ucieczka (bierność) i walka (agresja). W

społeczeństwie istnieje świadomość istnienia pułapek agresji i bierności, są one uznawane za

nieakceptowane, jednak przez wielu ludzi są często wykorzystywane. Problem polega na tym, iż

czasami niełatwo je odkryć, ponieważ są maskowane. Często dajesz się zwieść ludziom, którzy

dużo i ciekawie mówią, ale nie idzie za tym żadne działanie, albo komuś, kto jest tak ‘czarujący’, że

zawsze udaje mu się sprawić, że w jego towarzystwie czujesz się mały i bezużyteczny. Być może

nie odróżniasz tych zachowań, gdyż boisz się zobaczyć jako biernego lub agresywnego. Okazuje

się, że ogromna, tkwiąca w tobie potrzeba ‘bycia lubianym’ staje na drodze do egzekwowania

twoich własnych praw. W zachowaniach agresywnych najczęstszymi komunikatami są: lepiej

żebyś, jeśli nie…, uważaj, no, dobra, powinieneś, niedobrze, idiota, Ty… Z kolei kluczowe słowa

wypowiadane przez osobę bierną to: może, myślę, że, zastanawiam się czy, czy zechciałbyś, tak mi

przykro, przepraszam, czy…, ale…, a jeśli, mam nadzieję, że nie przeszkodzi ci . A może jesteś

szczęśliwcem, który wyraża komunikaty na biegunie asertywności typu: ja, uważam, że, uważam,

że, czuję, że, chcę, jak to możemy załatwić?, co o tym myślisz?, co ty na to? Cechy człowieka

asertywnego to bezpośredniość, taktowność, aktywność, śmiałość, pozytywny stosunek do siebie i

innych, szacunek dla odmienności.

„Jeżeli człowiek kontaktując się z innymi nie decyduje się na samodzielne określenie swoich praw,

inni z konieczności określą za niego jego rolę. A wówczas przestanie on być sobą”. Problem braku

zachowań asertywnych u dzieci i młodzieży niesie ze sobą zagrożenie sięgania po papierosy,

alkohol czy narkotyki, z powodu braku umiejętności czy nawyku wręcz mówienia nie. Dobrą

nowiną jest to, że ludzie asertywni są ludźmi pewnymi siebie, odprężonymi i są szczęśliwi po

prostu dlatego, że są sobą.

Nie jest to łatwe, gdyż chcąc być asertywnym musisz:

• zdecydować, czego chcesz,

• zdecydować, czy jest to uczciwe,

• wyraźnie o to prosić,

• nie bać się podejmowania ryzyka,

• być wyciszonym i odprężonym,

• otwarcie wyrażać swoje uczucia,

• swobodnie wypowiadać się i przyjmować komplementy,

• wypowiadać i przyjmować uczciwa krytykę.

Nie wolno ci:

• owijać w bawełnę,

• chować się za czyimiś plecami,

• znęcać się,

• zwymyślać kogoś,

• „kisić” swoich uczuć.

Niestety tylko bardzo nielicznym udaje się być asertywnymi we wszystkich dziedzinach życia.

Niektórzy potrafią być asertywni w domu, ale mają trudności w szkole. Inni czują się świetnie w

relacji nauczyciel – uczeń, ale nie są w stanie być asertywni w relacji z kolegami. Dlaczego mimo

wielu artykułów i kursów asertywności tak wielu z nas nie jest ludźmi asertywnymi? Nauczyciel,

który być może jest już rodzicem na pewno pamięta, jak mało lęku i stresu związanego z

problemami dnia codziennego mają nasze dzieci, otwarcie i wprost komunikujące swoje uczucia i

potrzeby. Dziecko nie posiada bardziej złożonej zdolności oceny zachowań asertywnych, a mimo to

nie owijają niczego w bawełnę. Niestety dzieci jednak szybko uczą się dostosowywać swoje

zachowania do takich reakcji, na jakie natrafiają ich prośby. Uczą się, że jeśli zachowują się jak

słodkie i grzeczne maleństwa dostają to, czego chcą lub potrzebują. Mogą też dla odmiany

stwierdzić, że krzyk, wrzask i kopanie powodują szybsze i bardziej zadowalające reakcje ze strony

dorosłych.

Także dzieci w szkole podlegają takiemu procesowi nieświadomego uczenia się. Mogą tam

stwierdzić, że zachowanie, które świetnie funkcjonowało w domu, w szkole nie przynosi takich

samych efektów, a czasami efekty wręcz odwrotne. Zaczynają więc eksperymenty z różnymi

podejściami i reakcjami. Jakież częste jest zdziwienie rodziców, którzy na wywiadówce dowiadują

się, że ich dziecko jest cicho mówiącą, nieśmiałą dziewczynką, zaskakująco inną od żywego,

hałaśliwego dziecka, które parę lat żyje w ich domu. Jeżeli dziecko uzyskuje maksimum

zaspokojenia swoich emocjonalnych i fizycznych potrzeb w środowisku rodzinnym, ich proces

dostosowania do różnych sytuacji przebiega względnie łatwo. Jeśli ich wczesne potrzeby nie były

dostatecznie zaspokajane, będą próbować szukać ich zaspokojenia gdzie indziej. Niestety, mogą

szukać tego w jak najmniej odpowiednich miejscach i zakończy się to odrzuceniem. Na przykład

dziecko usiłujące zaspokoić swoje podstawowe potrzeby w szkole, może być odrzucane przez

rówieśników (klasowa ‘przylepa’ czy ‘skarżypyta’) lub karcone za swoje zachowanie (dziecko

zwracające na siebie uwagę poprzez zachowania agresywne).

W naszym społeczeństwie stosunkowo zadowalająco zaspokajamy potrzeby fizyczne dzieci.

Okazuje się jednak, że troszczenie się o ich potrzeby emocjonalne często trudno jest osiągnąć.

Rodzic, który musi od rana do nocy przebywać poza domem w celu zarabiania pieniędzy,

sfrustrowany problemami dnia codziennego nie myśli nawet o tym, jak bardzo dziecko pragnie jego

przytulenia i bliskości. Stąd często grzeczne małe aniołki przeistaczają się w jakiś niesamowity i

nieodgadniony sposób w trudne do opanowania tornada pełne buntu i agresji. A dziecko po prostu

potrzebuje naszej uwagi, zrozumienia, akceptacji, zatrzymania się na chwilę także nad jego

problemami. Jeżeli nie dostanie tego w sposób naturalny, wynikający z miłości i bliskości bycia z

dorosłym, spróbuje uzyskać uwagę choćby w sposób nieakceptowany przez rodzica czy w

konsekwencji nauczyciela w szkole. Lepszy jakikolwiek znak rozpoznania, choćby w postaci

klapsa, niż poczucie bycia niepotrzebnym czy niezauważanym przez świat dorosłych.

Jeżeli chcemy by powierzone nam w szkole dzieci wyrosły na pewnych siebie, asertywnych ludzi

dorosłych należy zapewnić im pewne niezbędne do tego warunki. Po pierwsze wzorzec

postępowania asertywnego. Nauczyciel, który jest postrzegany jako asertywny i któremu uczniowie

ufają, szanują go, staje się wzorem, do którego podopieczni odnoszą się i chcą być tacy sami. To ci

pedagodzy, którzy przykładem swojego życia zachwycają i pociągają za sobą swoich uczniów. Aby

budować poczucie własnej wartości niezbędne są miłość i wsparcie. Dziecko musi mieć pewność,

że ma kogoś w świecie dorosłych, na kogo może zawsze liczyć, że nauczyciele w szkole to nie

policjanci, którzy chcą go przyłapać na różnych niedociągnięciach, tylko, że są to osoby, którym

zależy na jego rozwoju i wzroście. Jakże często, my dorośli z wspominamy nauczyciela, który był

dla nas właśnie „TYM”, cudownym człowiekiem, autorytetem, którego wspominamy z

rozrzewnieniem, z którym chętnie spotykamy się mimo upływu lat.

Aby umożliwić uczniom realistyczne widzenie samych siebie, swoich działań i potrzeb należy

zapewnić im uważną krytykę. Tylko prawdziwe i obiektywne poznanie mocnych i słabych stron

uczniów pozwoli na rzetelne ukierunkowanie ich zainteresowań i pozytywną, konstruktywną

krytykę błędów i porażek. Błędów nie da się oczywiście uniknąć i dziecko musi mieć możliwość

eksperymentowania z ryzykiem, do tego niezbędne jest podstawowe poczucie bezpieczeństwa.

Szkoła daje też szansę pracy na polu budowania poczucia wartości, które pomaga w ocenie swoich

praw i szanowania praw innych ludzi. Budowanie klimatu asertywności w klasie uczy takiego

zachowania, w którym uczniowie nie wychodzą stale z sytuacji ze złym zdaniem o sobie. Mogą oni

dzięki temu codziennie opuszczać szkołę z poczuciem zadowolenia, że zrobili wszystko, na co ich

stać, nie naruszając praw innych ludzi. Młody człowiek uczy się mierzyć własne sukcesy własnym

potencjałem i możliwościami, nie zaś ciągłym porównywaniem się z innymi w klasie czy grupie

rówieśniczej.

Bycie asertywnym oznacza także akceptowanie tego, że nie każdy będzie dla ciebie miły i dbający

o twoje interesy. Jeżeli jesteś nauczycielem, również nierzadko stajesz w sytuacji, gdy jesteś

lekceważony i wykorzystywany. Nierzadko spotykasz się z nieuczciwą krytyką ze strony rodziców

czy uczniów. Warto więc abyś i ty nauczył się właściwego wykorzystywania zachowań

asertywnych w kontaktach z innymi ludźmi. W kontaktach międzyludzkich bardzo ważne są

następujące właściwości:

• empatia – potrafię widzieć świat oczyma innych ludzi, rozumiem ich, ponieważ potrafię

spojrzeć na ich postępowanie z ich punktu widzenia;

• życzliwość – jestem życzliwy w stosunku do innych ludzi, lubię ich i szanuję, potrafię

akceptować innych nawet wtedy, gdy nie aprobuję tego, co robią;

• autentyczność – jestem autentyczny w kontaktach z innymi, nie ukrywam się poza rolami

czy maskami, inni znają mój prawdziwy stosunek do różnych spraw osób, jestem sobą w

kontaktach z ludźmi ;

• konkretność – jestem konkretny i rzeczowy, gdy mówię do innych, nie używam ogólników,

wieloznacznych i mglistych określeń, potrafię mówić bezpośrednio o osobistych

doświadczeniach, ważnych wydarzeniach i zachowaniach;

• inicjatywa – w stosunkach z innymi ludźmi jestem raczej skłonny działać, niż tylko

reagować na to, co robią inni; potrafię nawiązywać kontakt bez oczekiwania na inicjatywę

skierowaną w moim kierunku, gdy trzeba coś zrobić, częściej podejmuję działanie niż

czekam, aż zrobi to ktoś inny;

• bezpośredniość - postępuję wprost, inni wiedzą, jaki jest mój stosunek do nich i różnych

problemów;

• otwartość – daję innym możliwość poznania, jaki jestem, co myślę i czuję, chociaż nie

odsłaniam wszystkich moich tajemnic;

• akceptacja uczuć – nie obawiam się bezpośredniego kontaktu z uczuciami własnymi i

innych ludzi, pozwalam sobie zarówno na przeżywanie uczuć, jak i na wyrażanie tego, co

czuję; oczekuję, że inni będą robić to samo wobec mnie, jednak nie narzucam innym mojego

świata odczuć;

• konfrontacja – potrafię stanąć ‘twarzą w twarz’ z innymi ludźmi i robię to z poczuciem

odpowiedzialności, zaangażowania; dążę do uczciwego rozpatrzenia dzielących nas różnic

bez stosowania gróźb, kar czy szantaży;

• samopoznanie – badam swoje postępowanie i styl życia; jestem chłonny na informacje od

innych o tym, jak reagują na moje postępowanie, potrafię jednak być autorem sądów na

swój temat.

Należy pamiętać, że w kontaktach z uczniami zawsze istnieje pewien poziom związania. Jeżeli

uznasz to za fakt, możesz zmieniać formę kontaktów z nimi. Jeżeli chcesz zmienić swoje życie i

pracę na lepsze, musisz poprawić jakość swoich kontaktów z otoczeniem, a więc i z uczniami. To ty

jesteś za nie odpowiedzialny.

Koegel, wykładowca nowojorskiego uniwersytetu poprosił studentów, by opisali swoje stosunki z

nauczycielami. Jako ‘najgorsze’ opisali stosunki, które opierały się na manipulacji, dominacji,

niesprawiedliwości i nierówności. Postawa zadufanych w sobie ‘władców’ powodowała, że

uczniowie czuli się często nieudolni i niekompetentni. Podczas dyskusji tego problemu uczniowie

zgodzili się, że stosunki oparte na nierówności są zawsze niesprawiedliwe. Stwierdzili, że w takich

stosunkach ktoś zawsze jest zwycięzcą, a ktoś pokonanym i uznali, że zwycięzca osiąga swój cel

używając władzy nauczyciela, by pognębić i wywrzeć na kogoś nacisk. Przegrani mają niższą

pozycję, są zależni i bezsilni. Natomiast szacunek, troskliwość, zaufanie, szczerość, gotowość

wspierania oraz dobre porozumienie to cechy, które studenci wymieniali jako cechy osób, z którymi

stosunki układają się dobrze, niezależnie od różnic społecznych.

Autorytet nauczyciela niewątpliwie wiąże się z zajmowanym stanowiskiem i ogólnie akceptowaną

pozycją zawodową. Pamiętaj, że jako nauczyciel też posiadasz własne mechanizmy obronne, przez

pryzmat, których postrzegasz swoich uczniów. Jeżeli jako nauczyciel uświadomisz sobie swoje

ograniczenia i rozpoczniesz pracę nad swoimi zachowaniami asertywnymi, jeśli wprowadzisz w

życie i pracę w szkole umiejętności charakterystyczne dla zachowań asertywnych możesz osiągnąć

przynajmniej kilka z przedstawionych poniżej rezultatów. Dzięki stosowaniu reguł wychowania bez

porażek w klimacie miłości, zrozumienia, szacunku dzieci są:

• Zdrowsze tak fizycznie jak i pod względem psychicznym.

• Dojrzewanie przechodzą bez burz i napięć zazwyczaj kojarzonych z tym okresem.

• Szanują potrzeby i prawa innych, ponieważ dorośli szanują ich potrzeby i prawa.

• Wyrastają na osoby o wysokim poczuciu moralności i etyki.

• Potrafią żyć w samodyscyplinie i kontroli.

• Są bardziej spontaniczne, pewniejsze siebie i samodzielne.

• Lepiej radzą sobie w szkole.

• Łatwo nawiązują kontakty, są społecznie przystosowane.

• W konflikcie z nauczycielami czy rodzicami nie korzystają z mechanizmów obronnych

takich jak walka, ucieczka czy agresja.

Większość dzieci, kiedy przychodzi na świat, jest bystra, kochająca i pełna zapału. W rodzinach i

szkole, w której panują demokratyczne stosunki, takie pozostają. A bystrzy i pełni zapału uczniowie

są tym, co najbardziej cieszy każdego nauczyciela!

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: