HISTOLOGIA – EMBRIOLOGIA
Nauka o rozwoju organizmu począwszy od zapłodnienia komórki jajowej przez plemnik – czyli od powstania zygoty – do okresu w którym organizm uzyskuje możliwość samodzielnego bytowania i traci bezpośrednią łączność z organizmem matki.
Czas życia człowieka można podzielić na 2 okresy:
- Prematalny (wewnątrzmaciczny, okres życia przed urodzeniem) – trwa od momentu poczęcia do momentu narodzin, średnio 9 miesięcy 138 – 142 tygodni.
- Postmatalny (po urodzinowy, pozamaciczny) trwa od momentu narodzin do momentu śmierci.
Składa się z:
- gruczołu wytwarzającego nasienie – jądra
- z dróg odprowadzających nasienie (najądrze, nasieniowód, przewód wytryskowy)
- z narządu kopulacyjnego – prącie
- z gruczołów dodatkowych (pęcherzyki nasienne, gruczoł krokowy, gruczoły opuszkowo-cewkowe, gruczoły cewki moczowej)
JĄDRA:
Narząd parzysty, leży w mosznie, lewe niżej niż prawe. Jądra są otoczone zbitą torebką łącznotkankową, które wnikając do wnętrza tworzą śródjądrza, dzieląc je na płaciki.
Płaciki - mają kształt stożków zwróconych podstawą ku tylnej ścianie jądra. Jest ich około 300. W każdym płaciku znajduje się kilka kanalików nasiennych, z których można wyróżnić kanaliki kręte i kanaliki proste, które w śródjądrzu łączą się w sieć jądra.
Kanaliki kręte - to cewki o długości ok. 50 cm . Łączna ich długość w obu jądrach sięga 250m.
Wewnątrz kanaliki wysłane są nabłonkiem wielowarstwowym – nabłonkiem plemnikotwórczym, w którym można wyróżnić kom. podporowe i kom. płciowe.
Komórki podporowe – ich zadaniem jest odciążanie komórek płciowych.
Komórki płciowe – leżą pomiędzy komórkami podporowymi, ułożone warstwami od najmniej zróżnicowanych, leżących przy ścianie kanalika, do leżących przy świetle – dojrzewających plemników.
STADIA DOJRZEWANIA KOMÓREK PŁCIOWYCH (SPERMATOGENEZA)
· Spermatogonie, niezróżnicowane komórki płciowe przylegające bezpośrednio do ściany kanalika. Są kuliste, mają duże jądro i zdolność do podziałów mitotycznych. Część z nich tworzy warstwę rozrodczą, pozostałe przesuwają się do światła kanalika wchodząc w fazę wzrastania – spermatocytami I rzędu.
· Spermatocyty I rzędu, osiągają podwójną wielkość spermatogonii. Mają duże jądro bogate w chromatydy. W wyniku mejozy powstają z nich po 2 spermatocyty II rzędu (1 podział) .
· Spermatocyty II rzędu, są mniejsze od komórek macierzystych, a ich jądra są ubogie w chromatynę. Mają już tylko połowę chromosomów macierzystych. Występują w dwóch postaciach różniących się rodzajem chromosomu płciowego. Szybko dzielą się na małe, owalne spermatydy (II podział mejotyczny).
· Spermatydy nie dzielą się. Po przemianach jądra i cytoplazmy (znaczna redukcja) powstają z nich komórki płciowe męskie – plemniki (proces ten nazywa się spermogenezą)
· Plemniki:
(Są to komórki przystosowane do poruszania się. Zbudowane są z główki i szyjki oraz witki)
§ Główka plemnika – zawiera chromatyny
§ Szyjka plemnika – zawiera centrosomy
§ Wstawka – początkowa część witki, zawiera liczne mitochondria.
§ Witka – składa się z włókna osiowego ( 2 włókna centralne otoczone 9 włóknami podwójnymi) otoczonego cienką osłonką cytoplazmatyczną. Włókna dzięki zdolności do kurczenia się powodują falisty ruch witki plemnika.
- W nasieniu zdrowych mężczyzn może występować do 201. nieprawidłowo ukształtowanych plemników. Należą do nich plemniki olbrzymie i karłowate, wielo-ogonowe i wielo-głowowe.
- Plemniki nieprawidłowe prawdopodobnie nie są zdolne do zapłodnienia.
Jeżeli postacie takie przeważają w nasieniu mężczyzna jest w zasadzie bezpłodny.
DROGA PLEMNIKÓW:
Dojrzałe plemniki przedostają się do kanalików krętych, później do kanalików prostych jądra – do sieci jądra i do najądrza, w którym pozostają przez dłuższy czas dojrzewając. Zdolność ruchu osiągają dopiero w zetknięciu z osoczem spermy.
- Dalsza ich droga ma miejsce w czasie wytrysku nasienia.
- Zdolność poruszania się zachowują przez 2-3 tygodnie.
- Zdolność do zapłodnienia tracą po 2-3 dniach.
NASIENIE:
- Jest lepką cieczą o mlecznym zabarwieniu. Składa się z plemników i płynu utworzonego przez wydzielinę wielu gruczołów i najądrzy, baniek nasieniowodu, pęcherzyków nasiennych, gruczołu krokowego i gruczołów opuszkowo – cewkowych.
- W porcji spermy ( ok. 3,5 ml ) mieści się 200 do 300 milionów plemników.
- Jest niezbędnym środowiskiem chroniącym plemniki, zapewniającym im transport, możliwość przeżycia i poruszania się.
Komórki śródmiąższowe jądra pod wpływem hormonu luteinizującego (LH) przysadki mózgowej, produkują od okresu dojrzewania, męskie hormony płciowe – androgeny.
Są one odpowiedzialne za rozwój i utrzymanie drugorzędowych i trzeciorzędowych cech płciowych męskich, za prawidłowy przebieg spermatogenezy.
UKŁAD ROZRODCZY ŻEŃSKI:
Narządy płciowe żeńskie dzielą się na:
· Wewnętrzne: pochwa, macica, jajowody, jajniki
· Zewnętrzne: wzgórek łonowy, wargi sromowe większe i mniejsze, przedsionek pochwy i gruczoły przedsionkowe
· Występujące dwa ...... w ściśle określonych warunkach: ciałko żółte (miesiączkowe lub ciążowe) oraz łożysko
JAJNIKI:
Narząd parzysty, owalny.
W jajniku wyróżnia się część korową i część rdzeniową.
Kora jajnika zawiera w łącznotkankowym zrębie kuliste pęcherzyki jajnikowe, w których znajdują się dojrzewające komórki jajowe. Pęcherzyki jajnikowe mogą osiągnąć wielkość wiśni. Najliczniejszą grupę stanowią pęcherzyki pierwotne leżące najbardziej powierzchniowo, głębiej leżą pęcherzyki wrastające i dojrzewające.
W korze jajnika występują ponadto ciałka żółte i ciałko białawe oraz komórki śródmiąższowe pełniące funkcje wewnątrzwydzielniczą (od okresu dojrzewania produkują żeńskie hormony – estrogeny)
Rdzeń jajnika – zbudowany jest z tkanki łącznej, która stanowi zrąb dla licznych naczyń krwionośnych. Naczynia te wnikając do warstwy korowej pełnią funkcje odżywcze i czynnościowe wynikające z funkcji wewnątrz wydzielniczej jajnika.
DOJRZEWANIE PĘCHERZYKÓW JAJNIKOWYCH:
Pęcherzyki pierwotne – występują w dużej liczbie u noworodka, powstają z pierwotnych komórek rozrodczych (owogonii) które po przyjściu dziecka na świat przestają się dzielić i przekształcają się w owocyty I rzędu.
W obu jajnikach dziecka jest ok. 200 tys. owocytów. Dojrzewa tylko około 500. Pozostałe stopniowo zanikają.
Komórki nabłonkowe otaczające owocyt rozrastają się tworząc nabłonek wielowarstwowy, a pęcherzyki pierwotne przekształcają się w pęcherzyki wzrastające.
PĘCHERZYKI WZRASTAJĄCE:
- Przesuwają się powoli w głąb kory.
W tym samym czasie wokół nich zaczyna się formować dobrze unaczyniona torebka łącznotkankowa pęcherzyka.
- Torebka początkowo jest jednowarstwowa.
- Liczba warstw wzrasta tworząc warstwę ziarnistą pęcherzyka, w której pojawiają się coraz liczniej jamki (jest spowodowane rozsuwaniem się komórek pod wpływem gromadzącej się między nimi cieczy).
PĘCHERZYK JAJNIKOWY DOJRZEWAJĄCY:
W owocycie pojawiają się drobne ziarenka żółtka. W tym samym czasie coraz liczniejsze jamki wypełnione płynem łączą się tworząc jamę pęcherzyka, która rozrasta się spychając komórkę jajową na obwód pęcherzyka.
Okres dojrzewania pęcherzyka jajnikowego wynosi ok. 14 dni.
W momencie owulacji pęcherzyk pęka, a komórka jajowa wydostaje się do jamy brzusznej.
Po osiągnięciu dojrzałości płciowej proces dojrzewania pęcherzyków jajnikowych zachodzi cyklicznie i powtarza się co 28 dni.
Cyklem jajnikowym kieruje przysadka mózgowa, wydzielając hormony gonatropowe : lutenizujący (LH) i folikulotropowy (FSH).
Równolegle z cyklem janikowym i z cyklem uwalniania hormonów płciowych żeńskich toczą się przemiany w żeńskich drogach rodnych, przede wszystkim w błonie śluzowej macicy.
· Pęcherzyk jajnikowy dojrzewa w ciągu 14 dni, a więc w pierwszej połowie cyklu.
· W tym czasie przysadka mózgowa uwalnia hormon polikulotropowy (FSH), który pobudza wzrost kilku pęcherzyków jajnikowych.
· Komórki gruczołowe osłonki pęcherzyka powiększają się i zwiększają wydzielanie estrogenów.
· Estrogeny wywołują zmiany w drogach rodnych stymulując wzrost błony śluzowej macicy.
· Z kilku pobudzonych pęcherzyków dojrzewa tylko jeden, rzadziej dwa lub więcej.
· Stężenie estrogenów osiąga maksymalny poziom i przysadka mózgowa przestaje uwalniać FSH, co blokuje dojrzewanie następnego pęcherzyka.
· Przysadka rozpoczyna uwalnianie drugiego hormonu gonatropowego – lutenizującego LA, pod wpływem którego zostaje zakończone dojrzewanie pęcherzyka.
· Pęka ścianka pęcherzyka (owulacja) komórka jajowa wraz z cieczą pęcherzykową wypływa do jamy brzusznej, skąd jest wychwytywana przez strzępki jajowodu.
DOJRZEWANIE KOMÓRKI JAJOWEJ:
· Już przed owulacją komórka jajowa (owocyt I rzędu) dzieli się.
· Jest to podział redukcyjny i nierównomierny.
· W jego wyniku powstaje owocyt II rzędu i pierwsze ciałko kierunkowe będące komórką poronną.
· Każda z komórek otrzymuje połowę materiału genetycznego i po jednym chromosomie płci – X.
· Owocyty II rzędu występują tylko w jednej postaci.
· Owocyt II rzędu prawie natychmiast rozpoczyna drugi podział, który zatrzymuje się jednak na stadium metofazy.
· W tym czasie komórka jajowa otoczona osłonkami dostaje się do jajowodu, gdzie może ulec zapłodnieniu.
· Po wniknięciu plemnika komórka jajowa dokonuje swego drugiego nierównomiernego podziału na dojrzałą komórkę jajową (owotydy) i drugie ciałko kierunkowe.
· Później może nastąpić kariogamia, czyli zespolenie jądra komórki jajowej z jądrem główki plemnika. Powstaje zygota.
CIAŁKO ŻÓŁTE:
· Po wydaleniu komórki jajowej pęcherzyk jajnikowy przekształca się w ciałko czerwone.
· Ścianki ciałka czerwonego zapadają się i grubieją i przekształca się ono w ciałko żółte (od żółtego barwnika jaki gromadzi się w dużych komórkach luteinowych tworzących jego ściany).
· Ciałko żółte (pod wpływem przysadkowego LH) zaczyna produkować i uwalniać hormon – progakron - który przygotowuje błonę śluzową macicy do przyjęcia zapłodnionej komórki jajowej.
· Jeżeli komórka jajowa nie zostanie zapłodniona to ciałko żółte staje się ciałkiem miesięcznym i mniej więcej po 10 dniach czynności wydzielniczej zaczyna zanikać. Przekształca się w ciało białawe.
Stężenie progesteronu zaczyna maleć. Ściemnieniu ulega błona śluzowa macicy. Niski poziom estrogenów i progesteronu sprawia że pod naporem krwi drobne tętniczki w błonie śluzowej pękają i krew wylewając się obrywa błonę śluzową.
Faza złuszczania obejmuje 3-4 dni od 1 do 4 dnia cyklu.
· Jeżeli komórka jajowa zostanie zapłodniona powstaje ciałko żółte ciążowe. Pełni ono funkcje wydzielnicze przez dłuższy okres czasu. Rośnie stopniowo od 4 miesiąca ciąży i osiąga średnicę ok. 5 cm .
Od 6 miesiąca trwania ciąży zaczyna się jego powolne zanikanie.
Pod koniec ciąży w komórkach luteinowych ciałka ciążowego pojawiają się ziarnistości zawierające hormon – relalisynę – hamujący skurcze błony mięśniowej macicy w czasie trwania ciąży.
ŁOŻYSKO:
- Łożysko po porodzie wygląda jak krążek o średnicy 15 – 20 cm, grubości 2 – 2,5 cm i masie ok. 0,5 kg .
- Łożysko ludzkie składa się z dwóch zasadniczych części: części łożyskowej płodowej i części łożyskowej matczynej.
- Kontakt tych dwóch części jest bardzo ścisły, jednak stanowią one odrębne pod względem organizacji i funkcji narządy.
CZĘŚĆ PŁODOWA ŁOŻYSKA:
- Składa się z powierzchni wewnętrznej i zewnętrznej.
- Do części wewnętrznej dochodzi od zarodka pępowina. Zarówno pępowina jak i część wewnętrzna pokryte są błoną płodową – owodnią.
- Część zewnętrzna nazywana jest płytą kosmówki i jest zwrócona w kierunku ściany macicy. Na powierzchni posiada liczne kosmki, którymi zrasta się ze ścianą macicy. Kosmki są silnie ukrwione.
...
migotka1313