Chrzescijanski_dom_-_Sennett_-_bez_przypisow.pdf

„Chrześcijański dom” Richard Sennett

www.maturazpolskiego.pl

1. Dla chrześcijan „pielgrzymka w czasie” rozpoczynała się w domu. Dom służył gminie chrześcijańskiej

mniej więcej do połowy II wieku, kiedy to wierni przenieśli się do innych budynków. Za rządów Hadriana

mogli się zbierać wyłącznie w prywatnych domach, państwo bowiem zabraniało publicznego odprawiania

chrześcijańskich praktyk religijnych, poza tym cztery ściany dawały schronienie prześladowanym wy-

znawcom Jezusa.

2. W domowym zaciszu pielgrzymka zaczynała się w jadalni. Niewielka grupa wiernych razem spożywała

posiłek, rozmawiano przy tym, modlono się, czytano listy od chrześcijan z całego Cesarstwa. Jak wyja-

śnił święty Paweł, biesiadnicy, zasiadając przy wspólnym stole, przywołują pamięć o Ostatniej Wiecze-

rz y 1 . Święty Paweł wspólnotę chrześcijan nazywał Ekklesia – to samo słowo u Greków oznaczało ciało po-

lityczne. Wspólna uczta nosiła nazwę agape , co można przetłumaczyć jako: celebracja braterstwa. Zara-

zem jednak agape kojarzyła się z namiętną miłością, dlatego też poganie, kiedy usłyszeli o tych biesia-

dach, wyobrażali sobie, że to orgie.

3. Uczta chrześcijan zrywała z tradycją pogańskich przyjęć, takich jakie opisał Petroniusz w „Satyry-

kach”, ilustrując rzecz zgoła karykaturalnymi przykładami. Petroniusz opowiada o uczcie wydanej

przez Trymalchiona, nadzwyczaj majętnego wyzwoleńca, który niemalże pogrzebał gości pod górą tłuste-

go jadła i utopił w drogich winach. Po kilkunastu dniach wpadli w odrętwienie, Trymalchion natomiast,

aż nadto rześki, ani na chwilę nie przestawał mówić. Z czasem biesiada zmieniła się w istny teatr okru-

cieństwa z bekającymi, pierdzącymi i wymiotującymi aktorami. „Uczta Trymalchiona”, przeciwnie

niż grecki sympozjon , ukazywała dominację jednego człowieka nad otoczeniem. Zamiast ogólnego współ-

zawodnictwa pojawił się przesadnie ożywiony gospodarz i bierni, przypochlebni goście. Ci jednak nie byli

niewinnymi ofiarami. Każdy znalazł w brzuchu jeszcze trochę miejsca na ostrygi w śmietanie, ostatkiem

sił zdołał unieść kielich po dolewkę wina. Chociaż wszystko dookoła podkreślało bogactwo i władzę Try-

malchiona, chociaż przepych dosłownie zniewolił gości, to jednak wracali po więcej, ofiarowywali własne

ciała gospodarzowi – nienasyceni i przez to pokorni klienci.

4. Agape odrzucała taki układ zależności. Przy wspólnym stole wszyscy są sobie równi: „nie masz Żyda

ani Greka, nie masz niewolnika ani wolnego, nie masz mężczyzny ani kobiety 2 ” . Na pogańskie bankiety

zazwyczaj przychodziło się ze stosownym zaproszeniem, w domu chrześcijańskim podejmowano na-

wet obcych przybyszów. Właśnie do biesiadników zgromadzonych w jadalni święty Paweł wystosował

swój „List do Rzymian”, wykładając zasady, które później określą strukturę Kościoła. Posłaniec apostoła

nosił list do „komórek domowych” w mieście, w każdej odczytywał słowa Pawła, a wierni nad nimi dys-

kutowali. Dalsza dyskusja przenosiła się do innych domów. Podczas takich debat, inaczej niż na uczcie

Trymalchiona, nie dominował, prawem gospodarza, żaden głos.

5. W czasie tych spotkań etos chrześcijański zmienił układ miejsc przydzielonych w jadalni. Zgodnie

z rzymską regułą najważniejsza osoba zasiadała u szczytu stołu, pozostałe dookoła, ściśle według hierar-

chii. Agape zburzyła ten porządek, rozmieszczenie ludzi w pokoju teraz zależało od siły ich wiary. Postu-

lanci, którzy się interesowali nową religią, lecz sami dotychczas na nią nie przeszli, a także katechumeni

– osoby nawrócone, ale jeszcze nieochrzczone – stali w drzwiach bądź też wzdłuż ścian jadalni, „pełno-

prawni” chrześcijanie natomiast siedzieli przy stole.

6. „Ciało podąża przeciw duchowi, a duch przeciw ciału” – pisał święty Augustyn, wyznając, co czuł

na wspólnej biesiadzie, rozochocony wonią potraw i trunkiem 3 . „Ciągle odnowa zmuszam moje ciało

do posłuszeństwa. A potem przyjemność jedzenia i picia rozprasza udrękę 4 ” . Augustyn szukał ukojenia

w słowach „Ewangelii świętego Łukasza” (21,34): „Baczcie na siebie, aby serca wasze nie były ociężałe

wskutek obżarstwa i opilstwa oraz troski o byt”. Niemniej agape wystawiała go na ciężką próbę, dzięki

czemu po raz pierwszy zrozumiał, co oznacza „obce ciało Chrystusa”.

7. Kwintesencją braterstwa, a zarazem najtrudniejszą próbą była Eucharystia, spożywanie chleba i wina

symbolizujących ciało i krew Chrystusa. Kiedy święty Paweł pisał swój „Pierwszy List do Koryntian”, ry-

tuał Eucharystii już się utrwalił w niezmiennej postaci 5 . Próba polegała na tym, żeby się opierać przypły-

wowi energii, którą dają chleb i wino. Jak nauczał Orygenes, dusza tryumfuje, kiedy zmysły nie czują

nic. W ten sposób, pisze historyk Kościoła Wayne Meeks, Eucharystia nadawała sens rytualny biblijnym

1 „ Pierwszy List św. Pawła do Koryntian ” (1 Kor 11,20, 23–27).

2 „ List Św. Pawła do Galatów ” (Ga 3, 28).

3 Św. Augustyn, „Wyznania”, przeł. Z. Kubiak, Warszawa 1987, wyd. 3 popr., s. 243.

4 Św. Augustyn, „Wyznania”, s. 250.

5 „ Pierwszy List św. Pawła do Koryntian ”, 11,23–25 – „Wieczerza Pańska”: Ja bowiem otrzymałem od Pana

to, co wam przekazałem, że Pan Jezus tej nocy, kiedy został wydany, wziął chleb i dzięki uczyniwszy poła-

mał i rzekł: «To jest Ciało moje za was [wydane]. Czyńcie to na moją pamiątkę». Podobnie, skończywszy

wieczerzę, wziął kielich, mówiąc: «Ten kielich jest Nowym Przymierzem we Krwi mojej. Czyńcie to, ile razy

pić będziecie, na moją pamiątkę».

1 z 2

„Chrześcijański dom” Richard Sennett

www.maturazpolskiego.pl

przykazaniom, aby „zewlec z siebie starego człowieka i przyoblec nowego” – Chrystusa 6 .

8. Spośród wszystkich pisarzy, którzy w naszej epoce rozważali chrześcijańskie dążenie do przemiany,

nikt nie traktował owych pragnień z większą niechęcią niż młody Fryderyk Nietzsche. W pracy „Z gene-

alogii moralności” zawarł przypowieść o jagniętach i o „wielkich ptakach drapieżnych”, które się nimi ży-

wią. Baranek to, oczywiście, symbol chrześcijański, natomiast drapieżne jastrzębie, królewskie zwierzęta,

symbolizują Rzym. W przypowieści jastrzębie są silniejsze od jagniąt. Mocy nie dają wyłącznie szpony

ani dzioby; ptaki są silne, bo nieświadome własnej potęgi. Wzorem Schopenhauera, Nietzsche uznawał

mocne ciało za ciało nieskrępowane świadomością, umysłem. Co też w sensie filozoficznym oznacza,

że dla zmysłowego człowieka „nie ma żadnego bytu poza czynieniem, działaniem, stawaniem się”. Jedyna

obrona słabych to „prawo winienia ptaka drapieżnego, że jest ptakiem drapieżnym 7 ” . Słabe ludzkie ja-

gnięta oplatają silne ciało siecią układów społecznych i moralnych ocen, krępują wątpliwościami, reflek-

sjami.

9. Przypowieść nie uwzględnia zachowania istot słabych, lecz niepodobnych do jagniąt. Słabi ludzie pró-

bują zapanować nad własnym ciałem, po to aby stawić opór silnym. W Rzymie porządek zawarty w ciele,

ustalony przez Witruwiusza, a przez Hadriana wprowadzany w życie, uwięził Rzymian w świecie pozorów.

Sprzeciw wobec tego porządku dał chrześcijanom siłę, żeby mogli się pozbawić korzeni, wyruszyć na piel-

grzymkę w czasie: siłę tę czerpali z pogardy dla własnego ciała. Jagnię nie było ofiarą ludzkiego jastrzę-

bia, lecz jego sobowtórem. Zamiast niszczyć „człowieka natury”, chrześcijaństwo przeobraziło sposób,

w jaki ludzie szukali pocieszenia, gdy nazbyt im doskwierały sprzeczności życia.

Na podstawie: Richard Sennett, „Chrześcijański dom”, „Jastrzębie i jagnięta” Nietzschego

„Ciało i Kamień”, przeł. M. Konikowska, Wydawnictwo MARABUT, Gdańsk 1997.

Zadania do tekstu:

1. Dlaczego, zdaniem autora, uczestnicy uczty Trymalchiona byli jego klientami, a nie ofiarami?

(0–1 p.)

2. Nazwij zabieg artystyczny, którym jest fraza: „{Trymalchion} (…) niemalże pogrzebał gości pod górą

tłustego jadła i utopił w drogich winach”.

(0–1 p.)

3. Jaką funkcję pełnią użyte w akapicie 3. wyrazy dosadne i wulgaryzmy?

(0–1 p.)

4. Wymień trzy różnice między ucztą pogańską i chrześcijańską.

uczta pogańska

uczta chrześcijańska

(0–1–2 p.)

5. Zdaniem autora tekstu ewolucja od uczty agape do uczty eucharystycznej polegała na:

a) porzuceniu kultu namiętnej miłości cielesnej dla doskonałej miłości duchowej,

b) przejściu od rytuału braterstwa współwyznawców do jedności z Chrystusem,

c) staniu się „pełnoprawnym” uczniem Chrystusa po etapie bycia katechumenem,

d) odejściu od elitaryzmu na rzecz powszechnego uczestnictwa w kulcie religijnym.

(0–1 p.)

6. Sformułuj myśl wspólną dla przekonań św. Augustyna i Orygenesa.

(0–1 p.)

7. Na podstawie przytoczonej alegorii o jagniętach i jastrzębiach wyjaśnij, w czym F. Nietzsche upatry-

wał genealogii moralności .

(0–1 p.)

8. W kontekście akapitów 8. i 9. wyjaśnij, czym chrześcijańskie pojmowanie siły i słabości różni się

od Nietzscheańskiego?

(0–1 p.)

9. Określ funkcję odwołania się w pierwszym i ostatnim akapicie tekstu do chrześcijańskiej „piel-

grzymki w czasie”?

(0–1 p.)

6 W tym kontekście cyt. w: W.A.Meeks, „The Moral World of First Christians”, Filadelfia 1986, s. 113.

7 F. Nietzsche, „Z genealogii moralności”, przeł. L. Staff, Warszawa – Kraków 1913, s. 40.

2 z 2

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: