Mykeny_-_Kubiak_-_z_przypisami.pdf

„Mykeny Zygmunt Kubiak

www.maturazpolskiego.pl

1. Pragnę wrócić wspomnieniem do tego dnia, gdy odwiedziłem Mykeny 1 , zamek Agamemnona 2 na Pelopo-

nezie 3 w Grecji 4 . Znałem oczywiście dzieje tego miejsca z eposów 5 Homera 6 . W „Iliadzie 7 Agamemnon, król

Myken, jest wodzem wyprawy Greków, przez dziesięć lat szturmuje do warownej Troi 8 . W drugim zaś po-

emacie Homerowym, w „Odysei, słyszymy o Agamemnonie jako o królu już umarłym. Dowiadujemy się,

że gdy po zwycięskiej wojnie wrócił spod Troi, czekała na niego w Mykenach żona, Klitajmestra 9 ,

ale nie sama, lecz razem ze swoim miłośnikiem, Ąjgistosem 10 . Czekali z toporem w ręku , Ajgistos zabił

Agamemnona i objął zamiast niego panowanie nad Mykenami i nad okolicznymi polami, gdzie wieśniacy

orali ziemię. Ale nie w nieskończoność cieszył się zagrabioną władzą. Po latach zjawił się w Mykenach,

podstępnie, syn Agamemnona, Orestes 11 , który ocalał, uniknął morderczych rąk uzurpatora 12 . I zabił Ajgi-

stosa. Tyle się wie z eposów Homera.

2. Z dreszczem jechałem tam z Aten 13 , można by rzec: po tropach Heinricha Schliemanna 14 , archeologa

amatora, który w XIX wieku tak się od dzieciństwa zaczytał w „Iliadzie i „Odysei, że przez wiele lat ja-

ko kupiec zbierał pieniądze, a gdy je uzbierał, z eposami greckimi w dłoniach wędrował po Turcji 15 i Grecji

i z pomocą opłaconych przez siebie ludzi odkopywał z ziemi miejsca Homerowych wydarzeń: odkopał Troję,

odkopał także Mykeny. Też z eposami – i w dłoniach, i w pamięci – jechałem do owych Myken. I zobaczy-

łem to. Wspaniałe tam jest wszystko i surowe, i dzikie. Pośród pól i zbóż, i brunatnych skał wznosi się

wzgórze zwieńczone ruinami. Mury zamczyska ułożone są z tak ogromnych głazów, że zaiste nie dziwi nas

1 Mykeny – obecnie Mikines, starożytne miasto w Grecji, w północno-wschodniej części Peloponezu; jedno

z najstarszych miast w Argolidzie; w 2. połowie II tysiąclecia p.n.e. gród Achajów, ośrodek kultury mykeń-

skiej.

2 Agamemnon – (mit. gr.) bohater „Iliady Homera; król Myken (lub Argos); naczelny wódz wyprawy trojań-

skiej; ojciec Ifigenii, Elektry i Orestesa; po powrocie do ojczyzny zamordowany w czasie uczty przez Egista,

kochanka swej żony; został pomszczony przez syna, Orestesa.

3 Peloponez – kraina historyczna w zachodniej Grecji, obejmująca półwysep Peloponez wraz z Przesmy-

kiem Korynckim i przyległym fragmentem środkowej Grecji.

4 Grecja – państwo w południowo-wschodniej Europie, nad Morzem Śródziemnym; obejmuje południową

część Półwyspu Bałkańskiego oraz Wybrzeże Jońskie (na Morzem Jońskim), Kretę (na Morzem Śródziem-

nym) i archipelagi wysp: Sporady Południowe, Sporady Północne i Cyklady (na Morzem Egejskim).

5 epos , epopeja – długi poemat epicki opiewający w podniosłej formie czyny bohaterów narodowych; więk-

szy utwór powieściowy lub cykl powieści, przedstawiający obraz społeczeństwa w przełomowych momen-

tach historycznych.

6 Homer – żył najprawdopodobniej w VIII w. p.n.e., poeta grecki, uważany za autora „Iliady i „Odysei,

2 wielkich eposów, pisanych heksametrem daktylicznym; są to pierwsze zachowane utwory w literaturze

europejskiej.

7 „ Iliada , „Ilias – grecki poemat epicki przypisywany Homerowi; treścią „Iliady jest epizod (ok. 50 dni)

z 10., ostatniego, roku wojny trojańskiej, przedstawiający przyczyny i skutki gniewu Achillesa, obrażonego

na Agamemnona, śmierć Hektora i jego pogrzeb; epopeja, podzielona przez uczonych aleksandryjskich

na 24 księgi, jest arcydziełem sztuki poetyckiej, cennym źródłem do poznania obyczajów, religii, instytucji

społecznej, zarówno czasów współczesnych Homerowi, jak i okresu wcześniejszego; zawiera także opisy

4 bitew pod Troją i czynów poszczególnych bohaterów oraz przeglądy wojsk achajskich i trojańskich (słyn-

ny katalog okrętów i katalog sił trojańskich w 2. księdze).

8 Troja , Ilion – w starożytności gród w Troadzie, na północno-zachodnim wybrzeżu Azji Mniejszej, nad rze-

ką Skamander; miejsce akcji „Iliady Homera; 1870 zlokalizowana przez H. Schliemanna (1870) na wzgó-

rzu Hisarlık; dalsze wykopaliska odsłoniły 10 warstw osadniczych – miasto założone ok. 3000 p.n.e., war-

stwa VIIa utożsamiana z Troją Homerową (zniszczona ok. 1190 p.n.e.).

9 Klitajmestra – (mit. gr.) żona Agamemnona, siostra Heleny i Dioskurów; uwiedziona przez Egista uknuła

wraz z kochankiem zabójstwo powracającego spod Troi męża: podczas wieczerzy Egist zabił Agamemnona,

natomiast Klitajmestra jego brankę – Kasandrę; zginęła z ręki syna, Orestesa.

10 Egist , Ajgistos – (mit. gr.) syn Tyestesa i jego córki, Pelopii; w „Odysei Egist uwiódł Klitajmestrę; gdy jej

mąż, Agamemnon, powrócił do Myken z wyprawy, Egist zabił go w czasie uczty; po 7 latach zginął

wraz z Klitajmestrą z ręki Orestesa mszczącego śmierć ojca.

11 Orestes , Orest – (mit. gr.) syn Agamemnona i Klitajmestry, brat m.in. Elektry; z woli Apollina mściciel

ojca – morderca matki i Egista, sprawców jego śmierci.

12 uzurpacja – zagarnięcie władzy wbrew prawu; przywłaszczenie sobie praw do czegoś; roszczenie nie-

słusznych pretensji do czegoś.

13 Ateny – stolica Grecji, na półwyspie Attyka, nad Zatoką Sarońską (Morze Egejskie); w starożytności

główne miasto Attyki; główny ośrodek życia umysłowego i kulturalnego Grecji, od III w. – świata helleni-

stycznego (obok Aleksandrii).

14 Schliemann man] Heinrich – (1822–1890) niemiecki archeolog amator; kupiec, entuzjasta antyku,

przeznaczył ogromny majątek na badania archeologiczne w celu udowodnienia realności świata Homera;

wykopaliska na wzgórzu Hisarlik (gdzie odkrył ruiny Troi), w Mykenach, Orchomenos i Tyrynsie.

15 Turcja – państwo w Azji Południowo-Zachodniej i południowo-wschodniej Europie, nad morzami: Śród-

ziemnym, Egejskim, Czarnym i Marmara.

1 z 5

„Mykeny Zygmunt Kubiak

www.maturazpolskiego.pl

legenda, według której twierdza ta była budowana przez olbrzymów. Wchodzi się w jej obręb

przez tak zwaną bramę lwów 16 : nad jej kamiennymi słupami przetrwała rzeźba: dwa lwy – bez łbów, bo łby

odebrał im czas – przednimi łapami wspierają się na postumencie, zwrócone ku sobie. To tu, wewnątrz

tego zamczyska, porośniętego teraz skąpą, żółtą suchą trawą, pośród ogromnych kamieni, gorącego piasku

i upartych krzewów – właśnie tu dokonało się to wszystko.

3. Dużo można o tym opowiedzieć, i o tym, i o rzeczach wcześniejszych. Bo tradycja grecka podaje o wiele

więcej zdarzeń i szczegółów owych dziejów dynastii mykeńskiej, domu Atrydów 17 , niźli upamiętnił,

na obrzeżu innej opowieści, Homer. Słyszymy więc, że Klitajmestra była najpierw żoną Tantala 18 , syna Ty-

estesa 19 . Agamemnon zabił Tantala i poślubił Klitajmestrę. Miał z nią trzy córki i syna Orestesa. Gdy pły-

nął z wojskiem pod Troję, w Aulidzie 20 Artemida 21 sprawiła, że cisza morska uwięziła okręty. Jak można

było skłonić boginię, by zesłała wiatr? Żądała zabicia dla niej w ofierze jednej z córek Agamemnona, Ifige-

nii 22 . Agamemnon sprowadził ją z Myken podstępnie, pod pozorem, że ma być poślubiona Achillesowi 23 .

Zabito ją. Odtąd, w dalekich Mykenach, niechęć Klitajmestry do męża stopniowo się przemieniała w co-

raz większą nienawiść. Klitajmestra, związała się z Ąjgistosem, innym synem swego dawnego teścia, Ty-

estesa. Ajgistos miał w pamięci jeszcze inne potworne krzywdy, jakie ojciec Agamemnona, Atreus 24 , wyrzą-

dził niegdyś jego ojcu. Gdy Agamemnon wrócił z wojny, Ajgistos i Klitajmestra razem go zasiekli – jedni

mówią: przy uczcie, inni – w łaźni. Uznali, że mają prawo zamiast niego panować. Królewnę Elektrę 25 , któ-

ra w głębi serca nie chciała zapomnieć o ojcu, uczynili nędzną niewolnicą. Ale Orestes, syn Agamemnona,

ocalał – Elektra niegdyś go wykradła i wysłała daleko. Wróci i wspierany przez Elektrę uwolni Mykeny

od uzurpatorów, zabije i Ajgistosa, i Klitajmestrę. A za ten czyn będą go potem po różnych krainach ścigać,

oszalałego, boginie zemsty. Erynie 26 . Nie ma tu nic, z czego można by zaczerpnąć pociechy.

16 Lwia Brama – brama w zachodniej części murów obronnych Myken (Grecja); zbudowana w końcu XIV

w. p.n.e. z ogromnych bloków zlepieńca; nad nadprożem trójkąt odciążający, zamknięty płytą kam. z relie-

fem przedstawiającym 2 lwice.

17 Atrydzi – (mit. gr.) potomkowie Atreusa, króla Myken, Agamemnon i Menelaos; cały ród Atrydów został

obłożony klątwą za mord, którego dopuścił się Atreus na synach swojego brata, Tyestesa.

18 Tantal – (mit. gr.) władca Lidii (Azja Mniejsza), syn Zeusa, ojciec Pelopsa i Niobe; współbiesiadnik bo-

gów, zdradzał ludziom ich sekrety; obrażeni bogowie skazali go na męki w Tartarze.

19 Tiestes , Tyestes – (mit. gr.) jeden z bohaterów mitów z Argos, syn Pelopsa i Hippodamii, bliźniak Atre-

usa, ojciec Ajgistosa (Egista), obaj bracia za namową matki zabili przyrodniego brata Chrysipposa i zbiegli

do króla Myken, Stenelosa, po śmierci króla Atreus objął władzę w Mykenach; Tiestes za romans z Aerope,

żoną Atreusa, został wygnany z Myken, mszcząc się nasłał na brata zabójcę – Plejstenesa, jego zamach się

nie udał i Plejstenes zginął, Atreus zaprosił Tiestesa na ucztę i podał mu jako potrawy ciała jego pomordo-

wanych dzieci, Tiestes rzucił na brata klątwę, po której zaraza dotknęła Mykeny, i schronił się u króla Te-

sprotów, Ajgistos, syn Tiestesa i jego córki Pelopii, zabił Atreusa i oddał ojcu tron.

20 Aulida – port w starożytnej Grecji, w Beocji wg mitu Agamemnon, wódz Greków wyruszających z Aulidy

pod Troję, złożył Artemidzie w ofierze swą córkę, Ifigenię, aby zapewnić Grekom przychylność bogini.

21 Artemida – (mit. gr.) córka Leto, bliźniacza siostra Apollina, dziewicza pani dzikiej natury, bogini łowów;

pani dzikich zwierząt, opiekunka rybaków i podróżnych na morzu; patronka położnic, nowo narodzonych

dzieci i młodzieży do momentu osiągnięcia dojrzałości; bogini życzliwa i mściwa zarazem – przypisywano jej

powodowanie nagłej śmierci, zwł. młodych kobiet (Niobe); od V w. p.n.e. uważana za boginię Księżyca.

22 Ifigenia – (mit. gr.) córka Agamemnona i Klitajmestry, miała być złożona przez ojca w ofierze, aby prze-

błagać Artemidę i przerwać wywołaną gniewem bogini ciszę morską (bądź odwrócić przeciwne wiatry), któ-

ra uniemożliwiała Grekom zgromadzonym w Aulidzie wypłynięcie pod Troję; w ostatniej chwili uratowana

przez Artemidę i odesłana jako kapłanka do kraju Taurów (Krym); uciekła stamtąd do Grecji z Orestesem

przybyłym z polecenia wyroczni po posąg bogini.

23 Achilles – (mit. gr.) główna postać „Iliady Homera, syn śmiertelnika Peleusa, króla Ftyi, panującego

nad ludem Myrmidonów w Tesalii, i bogini Tetydy; najdzielniejszy z Greków walczących pod Troją, zabójca

Hektora; jako niemowlę Achilles został obmyty przez Tetydę w wodach Styksu, co uczyniło go odpornym

na ciosy; przez nieuwagę matki wrażliwa pozostała jednak pięta (tzw. pięta Achillesa); zginął trafiony w nią

strzałą Parysa.

24 Atreus , Atreusz – (mit. gr.) syn Pelopsa i Hippodamii, starszy brat Tyestesa, ojciec Agamemnona i Mene-

laosa. Atreus, gdy dowiedział się o zdradzie żony, udając chęć pojednania, zaprosił Tyestesa na ucztę,

w czasie której podał mu potrawę z jego synów; zginął z ręki innego syna Tyestesa, Egista.

25 Elektra – postać z trylogii tragicznej „Oresteja Ajschylosa – córka Agamemnona i Klitajmestry, mściciel-

ka przelanej krwi ojca – za jej podszeptem Orestes dopuścił się matkobójstwa.

26 erynie , zw. także eumenidami – (gr. ‘życzliwe’, mit. gr.) bóstwa chtoniczne o dwojakim charakterze:

groźne mścicielki przelanej w rodzinie krwi i wszelkich wykroczeń wobec naturalnego ładu, jednocześnie

przyjazne opiekunki ładu świata przejawiającego się w urodzaju. Utożsamiane z rzym. furiami; wg Hezjoda

powstały ze spadłej na ziemię krwi okaleczonego Uranosa; wyrażały główną ideę religii greckiej – ścigały

ludzi za przekroczenie miary ( hybris ), gł. za morderstwo, zwłaszcza popełnione w rodzinie (Edyp, Orestes);

symbolizowały ideę porządku świata bronionego przeciw anarchii.

2 z 5

„Mykeny Zygmunt Kubiak

www.maturazpolskiego.pl

4. Myślałem sobie o tym, idąc w głąb zamczyska po gorącym piasku, po nieprzychylnych stopie kamie-

niach. Kiedyś, kiedyś, gdy po raz pierwszy olśniła mnie klasyczna tradycja grecka – a było to w dzieciń-

stwie – i gdy się z nią związałem, aby nią żyć, jeszcze nie wiedziałem, jak ona jest gorzka, co mi się w niej

odsłoni. A teraz, myślałem sobie w Mykenach, już nie mogę od niej odejść. Ta straszna grecka przenikli-

wość, to widzenie świata takim, jaki on jest. Ten ostry smak zimnej wody z greckiego źródła. Skoro go za-

kosztowałem, czy mógłbym teraz pić cokolwiek innego? Ten zupełny brak zakłamania, zupełny brak złu-

dzeń i uroszczeń tylko w greckiej tradycji to znajduję i w „Biblii, tę świadomość, że nikt z nas nie jest

sprawiedliwy, a jeśli mniema, że jest, to znaczy, że nie zna siebie.

5. Tak sobie myślałem w Mykenach. A potem, po kilku dniach, znowu wróciłem do Aten. U stóp Akropolu

idzie się ulicą wzdłuż Portyku 27 Eumenesa 28 i wchodzi się w cień drzew, w rosnący na stoku wzgórza gaj.

Pośród drzew półkolistymi kręgami marmurowych ław wspina się na wzgórze antyczny teatr Dionizosa 29 .

Przed ławami jest półkolista orchestra 30 , miejsce, gdzie w antycznych tragediach występował chór,

a za nią, dalej od wzgórza, naprzeciw niego, potrzaskane marmury tego podwyższenia, gdzie stawali i wy-

głaszali swoje kwestie aktorzy. Marmurowa budowla jest z IV wieku przed Chrystusem, ale już wcześniej

był tu takiej samej konstrukcji teatr drewniany. Tu, w tym miejscu, w tym gaju, podczas dorocznego świę-

ta Wielkich Dionizjów 31 , wczesną wiosną, widzowie przyglądali się i przysłuchiwali s pektaklom greckich

tragedii. Tu Ajschylos 32 w roku 458 przed Chrystusem powtórzył straszne dzieje dynastii mykeńskiej

w swojej trylogii tragicznej, zwanej „Oresteją 33 . Jeszcze raz to wszystko się rozegrało.

27 portyk – (łac.) otwarty ganek kolumnowy lub filarowy związany z budowlą, niekiedy dwukondygnacyjny,

zwykle poprzedzający wejście; otwarta przynajmniej z jednej strony kolumnadą lub rzędem filarów na wy-

sokość jednej lub dwóch kondygnacji, często zwieńczona trójkątnym frontonem; portyk może też być za-

głębiony w budynek (portyk wgłębny).

28 Eumenes II Soter z dynastii Attalidów – (?–159 p.n.e.) król Pergamonu, sprzymierzeniec Rzymu prze-

ciw Antiochowi III Wielkiemu; po bitwie pod Magnezją (190) uzyskał większość jego posiadłości w Azji

Mniejszej; zwycięstwo nad Galatami (167) upamiętnił ołtarzem pergameńskim; jego rządy były okresem

największego rozkwitu politycznego, gospodarczego, militarnego i kulturalnego państwa.

29 Dionizos , Bachus – (mit. gr.) bóg żywotnych sił natury objawiający się w szale religijnym, utożsamiany

z rzymskim Liberem; syn Zeusa i córki Kadmosa, Semele; w rzeczywistości postać Dionizosa została

ukształtowana z elementów minojsko-mykeńskich oraz trackich (orgiastyczne formy kultu) i wschodnich

(Dionizos jako opiekun wegetacji, zwł. winorośli); najważniejsze święta to ateńskie Dionizje i rzymskie or-

giastyczne bachanalie; kult Dionizosa połączono z kultem Apollina w Delfach oraz Demeter i Persefony

w Eleusis.

30 orchestra – (gr.) w starożytnym teatrze greckim i rzymskim kolista lub półkolista przestrzeń otoczona

amfiteatrem; w klasycznym teatrze greckim przeznaczona na występy chóru.

31 Dionizje – nazwa świąt ku czci Dionizosa; narodziły się z przeżycia świętości w stopniu nie spotykanym

w innych obrzędach, z poczucia całkowitej spójni z bóstwem; w tym nurcie religijności powstały takie poję-

cia, jak: ekstaza, czyli niejako wyjście z siebie, entuzjazm, czyli „ubóstwianie – wejście, włączenie się

w bóstwo. Kult boga wina i natchnienia od początku miał charakter orgiastyczny, z czasem złagodzony;

ku jego czci odbywały się burzliwe procesje, w których brały udział maski przedstawiające bóstwa ziemi

i płodności; z orszaków tych powstały formy sceniczne: komedia, tragedia i dramat satyrowy. Obchodzono

4 święta: Dionizje Wielkie (Miejskie), wprowadzone na początku rządów Pizystrata z okazji pełni Księżyca

w miesiącu Elafebolion (marzec – kwiecień); poprzedzały je zimowe uroczystości Lenajów w połowie miesią-

ca Gamelion (styczeń – luty) i Dionizje Małe (Wiejskie), obchodzone przez ludność osad attyckich w miesią-

cu Posejdeon (grudzień – styczeń) oraz święta obchodzone od 11 do 13 miesiąca kwiatów, Antesterionu

(luty – marzec), zwane Antesteriami.

32 Ajschylos – (525–456 p.n.e.) tragediopisarz grecki; właściwy twórca gatunku tragedii klasycznej.

33 „ Oresteja – dzieło Ajschylosa, jedyna w pełni zachowana trylogia tragiczna – „Agamemnon, „Ofiarnice,

„Eumenidy – oparta na jednym micie. Przedstawia tragiczne dziedzictwo zbrodni, jakie nęka ród Pelopidów

od czasów, gdy Pelops zdobył podstępem tron. Kiedy jego wnuk Agamemnon spieszy na wojnę trojańską,

poświęca bogom swoją córkę Ifigenię, aby sprowadzić przychylne wiatry, budząc tym nienawiść swojej żony

Klitajmestry, która podczas wojny wiąże się z Ajgistosem. Po powrocie króla spod Troi, wiarołomna mał-

żonka dokonuje krwawego mordu. Morderczyni uznaje swój czyn za sprawiedliwe wyrównanie rachunków.

W budzącej zgrozę spowiedzi z dumą opowiada o zapłacie za śmierć córki i wiarołomstwo Agamemnona.

Nie podziela tych ocen Chór, przewidując następstwa zbrodni: „Tu śmierć – tam śmierć, płaci krwią,

kto zabił. Chór nie myli się – w „Ofiarnicach spełnia się zemsta, na którą czeka córka Agamemnona Elek-

tra. Wspiera swego brata Orestesa w postanowieniu matkobójstwa. Orestes skrycie przybywa do pałacu

i zabija najpierw Ajgistosa, potem matkę. Przerażony grozą swego czynu Orestes udaje się na wygnanie:

„Żywy, zmarły – na wieki taka moja sława. Gnają go Erynie. Tragedia dopełnia się ostatecznie w ostatniej

części trylogii: Pytia delficka nakazuje Orestesowi stawić się na sąd przed Pallas Ateną. Orestes zostaje

uwolniony od winy. Gnające go Erynie otrzymują za radą Ateny przydomek bóstw opiekuńczych, Eumenid,

które mają sprzyjać Ateńczykom po wsze czasy. Wielką tragedię zemsty, kary i przebaczenia zamyka po-

jednanie, zawarte na wieki przymierze. Ajschylos stworzył w swym dziele trzy wielkie postacie: zbrodniarki,

3 z 5

„Mykeny Zygmunt Kubiak

www.maturazpolskiego.pl

6. Właściwie po co? Zastanawiał się nad tym pytaniem, w sto kilkadziesiąt lat później, Arystoteles 34

i w przechowanym do naszych czasów zarysie „Poetyki 35 tak na to odpowiada: „Tragedia poprzez litość

i trwogę dokonuje oczyszczenia takich właśnie uczuć. Oczyszczenie, po grecku: katharsis 36 .

Ileż o tym pisano przez wieki, ileż razy sam się przed owym dniem zastanawiałem nad tym, co Arystoteles

miał na myśli. A kiedy wszedłem do gaju Dionizosa 37 w Atenach, był właśnie taki bezmiernie błogi dzień,

jaki się często zdarza nad Morzem Śródziemnym. Liśćmi na drzewach poruszał lekki wiatr. W tym dniu,

w tej ciszy, w tym dziwnym, jakby zaklętym gaju odczułem katharsis . Już nie chciałem żadnych rozpraw

o tym czytać. Już tylko powtarzałem sobie wiersze Ajschylosa, jak ten wartownik z „Orestei, który modli

się o uwolnienie od udręki: „ Theus men aito tond apallagen ponon…

7. Piękno greckie, zupełne piękno. Nieraz, ostrożnie, staram sieje w taki czy inny sposób określić. Aby na-

zwać jego cechy, trzeba chyba najpierw przypomnieć owo znamienne dla greckiej tradycji nieustanne wi-

dzenie świata takim, jaki on jest. Nie ma żadnego rozwiązania dla problemów domu Atrydów, dynastii my-

keńskiej, dla nieuleczalnych sprzeczności tych strasznych dziejów. Można tylko wznieść się wyżej, ponad tę

nierozwiązalność. A w tym wzniesieniu się, w tym wzbiciu się jakby na skrzydłach, rozpoznałem wówczas,

tak sobie pomyślałem w tym ateńskim gaju, dwa aspekty. Jeden z nich jest właśnie w greckim pięknie,

przejawia się w wierszach Ajschylosa, który o bólu wie wszystko, a patrząc na morze w słońcu, dostrzega

„śmiech fal nieprzeliczony, „ kymaton anerithmon gelasma . Drugi aspekt jest z zupełnie innego wymiaru

i przemawia w księdze innego wymiaru, w księdze zachęcającej do naśladowania Ojca, który sprawia,

że słońce Jego wschodzi dla dobrych i złych, który spuszcza deszcz na sprawiedliwych i niesprawiedliwych

i wskazuje drogę przebaczenia. Srebrzyły się w lekkim wietrze liście oliwek. Na tej śródziemnomorskiej

ziemi znowu czegoś się nauczyłem.

W grudniu 1990 roku

(Z. Kubiak, „Przestrzeń dziel wiecznych. Eseje o tradycji kultury śródziemnomorskiej, Znak, Kraków 1999)

Zadania do tekstu:

1. Podaj imię mitycznego bohatera, którego siedzibą były Mykeny.

(0–1 p.)

2. Usytuuj Mykeny w Europie, podając dwa wyrażenia przyimkowe.

(0–1 p.)

3. Podaj imię i nazwisko badacza kultury starożytnej, któremu zawdzięczamy „odkopanie Troi i Myken.

(0–1 p.)

4. Zaprezentuj krótko cztery spośród pojawiających sie w tekście postaci mitologicznych:

a. Klitąjmestra …………………………………………………………………………………………

b. Tantal …………………………………………………………………………………………

c. Ifigenia …………………………………………………………………………………………

d. Orestes …………………………………………………………………………………………

e. Elektra …………………………………………………………………………………………

f. Ąjgistos …………………………………………………………………………………………

g. Atreus …………………………………………………………………………………………

h. Erynie …………………………………………………………………………………………

(0–1–2–3–4 p.)

nie wahającej się przed najstraszliwszymi czynami, i jej dzieci-mścicieli – pełnego wątpliwości Orestesa

i zatwardziałej w nienawiści Elektry.

34 Arystoteles – (384–322 p.n.e.) filozof grecki, najwszechstronniejszy myśliciel i uczony starożytności;

od miejsca urodzenia zwany często Stagirytą.

35 „ Poetyka – dzieło Arystotelesa, pismo poetyczne, obejmujące zagadnienia estetyki, teorii literatury

i sztuki.

36 katharsis – (gr. ‘oczyszczenie’) pojęcie wiążące się z wierzeniami orfickimi, wprowadzone przez pitagorej-

czyków do teoretycznych rozważań nad muzyką, mającą wg nich zdolność „oczyszczania duszy; kategoria

utrwalona w teorii sztuki przez Arystotelesa („Poetyka), który jednak uważał, że katharsis polega

nie na uszlachetnianiu uczuć, lecz na ich wyładowaniu; dokonuje się ono zwłaszcza dzięki doznaniu este-

tyczno-emocjonalnemu wywołanemu przez tragedię, która przez odpowiednią prezentację losu bohaterów

pobudza widza do intensywnego przeżycia litości i trwogi, i przez to prowadzi do wyzwolenia się

z tych uczuć.

37 Podczas Dionizji posąg Dionizosa przenoszono ze świątyni do gaju Akademosa, tam odbywało się nabo-

żeństwo (składanie ofiary z kozła Dionizosowi) i uczta; Akademos – (mit. gr.) heros ateński z okresu wojny

trojańskiej; miał wskazać Dioskurom (Kastorowi i Pollukusowi) miejsce, gdzie została ukryta ich siostra

Helena, porwana przez Tezeusza; w poświęconym mu gaju platanowym (Gaj Akademosa, zw. Akademią)

ok. 387 p.n.e. Platon założył swą słynną szkołę filozoficzną, nazwaną od miejsca powstania Akademią.

4 z 5

„Mykeny Zygmunt Kubiak

www.maturazpolskiego.pl

5. Wytycz trasę wędrówki autora eseju po Grecji, zaznaczając miejscowości, w których przebywał, i istnie-

jące w nich warte obejrzenia miejsca.

Nazwa miejscowości

 A 



 B 

Nazwy miejsc

(0–1–2 p.)

6. Przedstaw w formie trzech zdań losy Agamemnona przedstawione w eposach Homera (akapit 1.).

(0–1 p.)

7. Jaką opinię o Agamemnonie można zbudować, znając dzieła Homera? Odpowiedz w formie jednego

zdania.

(0–1 p.)

8. Autor eseju przywołuje tu dodatkowe informacje o losach Agamemnona znane w tradycji greckiej.

Opowiedz o nich w formie trzech-pięciu zdań (akapit 4.)

(0–1–2–3 p.)

9. Na czym polega różnica między Homerowym a przywoływanym później wizerunkiem Agamemnona?

Odpowiedz w formie jednego, ewentualnie dwóch zdań (skonfrontuj treść akapitu 1. z akapitem 3.)

(0–1 p.)

10. Jak zdaniem autora eseju starożytni Grecy postrzegali świat? Odpowiedz w formie jednego zdania

(akapit 4.)

(0–1 p.)

11. Jak rozumiesz pojawiające się w kontekście innych słów akapitu 4. stwierdzenie: „ ostry smak wody

z greckiego źródła ? Odpowiedź sformułuj w dwóch, trzech zdaniach.

(0–1 p.)

12. Zacytuj najważniejszą, wywodzącą się ze znajomości kultury greckiej, myśl Z. Kubiaka dotyczącą czło-

wieka – każdego z nas i skłaniającą do przemyśleń.

(0–1 p.)

13. Jak rozumiesz słowa autora kończące esej: „ Na tej śródziemnomorskiej ziemi znowu się czegoś nauczy-

łem (akapit 4. i 7.). Odpowiedz w formie trzech, czterech zdań.

(0–1 p.)

14. Korzystając z tekstu eseju, zaprezentuj jego autora, redagując krótką notatkę biograficzną w formie

dwóch równoważników zdań.

(0–1–2 p.)

15. Zygmunt Kubiak jak wytrawny eseista pisze piękną polszczyzną. W tekście możemy więc znaleźć m.in.

wyrażenia metaforyczne. Z akapitu 2 wypisz zdanie, w którym dostrzegasz metaforę i ją podkreśl.

(0–1 p.)

5 z 5

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: