Temat: Uprzedmiotowienie człowieka jako problem w literaturze i sztuce.
Scharakteryzuj i oceń sposoby pokazania zjawiska w wybranych dziełach literackich i innych
(np. malarskich, rzeźbiarskich, filmowych, teatralnych).
I. Literatura podmiotu
Borowski T., Dzień na Harmenzach w: Wspomnienia Wiersze Opowiadania, Warszawa 1974.
Jaworski K. A., Serca za drutem, Lublin 1959.
Przerwa-Tetmajer K., Lubię, kiedy kobieta [Dokument elektroniczny], tryb dostępu: http://inx.pm.waw.pl/~tp/tetmajer.html, [data dostępu: 4.03.2008].
Tuwim J., Wiosna [Dokument elektroniczny], tryb dostępu: http://www.tomex.kom.pl/index.php?page=wiersze&autor=julian_tuwim&title=wiosna, [data dostępu: 1.03.2008].
Witkiewicz S. I., Szewcy, Warszawa 1992.
II. Literatura przedmiotu
Kosiek T., Skrzypek Ł., Nawrot A., Sętkowska-Steczek G., Słownik motywów literackich, Kraków 2004.
Rees L., AUSCHWITZ Naziści i „ostateczne rozwiązanie”, Warszawa 2005.
Sawicki P., Egzekucja [Dokument elektroniczny], tryb dostępu: http://www.mdsm.pl/index.php?language=PL&id=172,
[data dostępu: 2.03.2008].
Stopka D., Szkolny słownik pojęć i terminów literackich, Kraków 1997.
Sułka H., Słownik lektur dla liceum, Kraków 2004.
III. Ramowy plan wypowiedzi
1. Określenie problemu:
a) negacja słynnego cytatu Maksyma Gorki: „Człowiek. To brzmi dumnie”,
b) uprzedmiotowienie człowieka – z jakimi wiąże się kategoriami, na czym polega i do czego prowadzi?
2. Kolejność prezentowanych treści:
1) wpływ wojny na psychikę i ciało człowieka:
a) Dzień na Harmenzach:
- technika behawioryzmu, którą posłużył się T. Borowski,
- człowiek zmuzułmaniony oraz zlagrowany,
- dlaczego ludzie, którzy utracili życie w obozie nie zostaną zbawieni? Nawiązanie do utworu T. Różewicza Ocalony.
b) Serca za drutem:
- wspomnienia byłego więźnia obozu w Sachsenhausen,
- tortury jako metody degradacji zdrowia i psychiki,
- odwołanie się do utworu historycznego AUSCHWITZ Naziści i „ostateczne rozwiązanie”.
2) Else Baker: „Możliwości ludzkiego zepsucia są niezgłębione” – negatywne skutki kształtowania swojego losu przez ludzi:
a) Szewcy:
- jak władza zmienia człowieka? Krótka droga, która oprawcę przemienia w ofiarę,
- konwencja teatru absurdu,
- sposób przedstawienia przeobrażenia Roberta Scurvego przez S.I. Witkiewicza.
b) Wiosna:
- ironiczne posłużenie się przez J. Tuwima gatunkiem poezji artystycznej – dytyrambem,
- pozorna pochwała hołoty,
- co ukazuje celowa brutalizacja języka w utworze?
3) kreacja kobiety, dzięki której dekadent może na chwilę zapomnieć o bezsensie życia:
a) Lubię, kiedy kobieta...:
- młodopolski behawioryzm w prezentowaniu kobiety przez K. Przerwę-Tetmajera,
- dlaczego mężczyzna odczuwa miłosne uniesienia, a w kobiecie dostrzega tylko reakcje zewnętrzne?
3. Wnioski:
a) z uprzedmiotowieniem człowieka zetknąć się możemy zarówno w literaturze – prozie, poezji, dramacie, jak i w filmie czy też na obrazie. Każde obrazowanie znacząco różni się od kolejnego,
b) historia jest najlepszym nauczycielem, to ona ukazuje wszelkie oblicza uprzedmiotowienia.
IV. Materiały pomocnicze
- kartka z cytatami,
- plansza z obrazami oraz fotografiami,
- prezentacja multimedialna ukazująca uprzedmiotowienie człowieka w filmach: Schindler’s List, reż. Steven Spielberg, USA 1993 oraz Pianista, reż. Roman Polański, Francja, Holandia, Niemcy, Polska, Wielka Brytania 2002.
gumisx32