symbolizm - prąd literacki ukształtowany we Francji i w Belgii w ostatnim piętnastoleciu XIX w. Opiera się na przekonaniu, że przedmioty materialne i zjawiska, które spotykamy są tylko rodzajem zasłony, za którą trwa byt prawdziwy, wieczny, absolutny. Poezja epoki była wypełniona poszukiwaniami Absolutu. Symbol miał być w sztuce jednostką nadrzędną, dzięki której twórca i odbiorca mogą dotrzeć do sfer nieosiągalnych dla racjonalnego poznania. Szczególnie dotyczył poezji. Miała ona wyrażać rzeczy do tej pory niewyrażalne. Symbolizm zakładał, iż pojęcia mają kilka poziomów znaczeniowych i tymi poziomami miał operować. Osiągnięciem symbolizmu było powstanie wiersza wolnego. Elementy symbolizmu można również zauważyć w niektórych powieściach(np.'rozdarta sosna' w "Ludziach bezdomnych").Przeciwstawiał się on realizmowi i naturalizmowi, a także poezji opisowej. W miejsce bezpośredniej wypowiedzi lirycznej wprowadzał określenie stanu psychicznego lub uczucia przez obraz czy uosobienie pojęć(przedstawienie śmierci, duszy itp. jako postaci). Obrazy te siłą rzeczy były niejednoznaczne, odwoływały się do emocji i wyobraźni.
SYMBOLIZM
· i wyrazy pochodne służyły prezentacji francuskiej, a potem i belgijskiej szkoły poetyckiej.
· zaznaczano, że symbolizm w szerszym znaczeniu jest powszechną właściwością poezji.
· „nie ma poezji bez symbolu, każdy poeta jest mniej lub więcej symbolistą. Na wskroś symboliczna będzie każda poezja mistyczna i metafizyczna”.
Próby sprecyzowania pojęcia symbolu (cechy symbolu):
· samoistność estetyczna „obrazu konkretnego”, jego organiczny związek ze „znaczeniem wewnętrznym”.
· „treść transcendentna”, uwydatniając wieloznaczność.
· symbol – jako zastępczy obraz słowny.
· symbol psychologiczno – nastrojowy jest jednoznaczny, symbol metafizyczno religijny – wieloznaczny.
DWOJAKIE POJMOWANIE SYMBOLIZMU – METAFIZYCZNE I NASTROJOWE.
W POCZĄTKOWYM OKRESIE TERMINY DEKADENCI I SYMBOLIŚCI UŻYWANE SĄ WYMIENNIE JAKO NAZWY OKREŚLONEJ SZKOŁY POEZJI FRANCUSKIEJ.
Różne postacie symbolizmu w dramacie młodopolskim
W „Warszawiance”, „Weselu”, „Nocy listopadowej” Wyspiańskiego pojawił się zarówno symbolizm nastrojowy, odsyłający od realnych postaci i zdarzeń ku uogólnieniom o charakterze uniwersalnym, sugerujący obecność losu, pozaziemskiego porządku świata, tajemniczych odwiecznych praw rządzących ludzkim życiem, jak i symbolizm w postaci najoczywistszej, objawiający się w użyciu znaków symbolicznych. Dramaty Przybyszewskiego zaś są przykładem symbolizmu nastrojowego, czyli walki płci, w której nienawiść przeplata się z miłością, zdrada małżeńska z jej poczuciem winy i naruszeniem moralnego porządku itd. Inny rodzaj symbolizmu odnajdujemy w utworach scenicznych , świadomie odwołujących się do dramatu romantycznego, np. „Lilii Wenedy” lub „Balladyny” Słowackiego. Te dramaty młodopolskie, zaliczane do symbolizmu neoromantycznego, rozgrywały się najczęściej w scenerii legendarnej lub baśniowej, wprowadzały motywy folkloru i charakterystyczne dla niego fantastyki ( diabeł, cudowny kwiat paproci, leśne duchy itp.) lub prezentowały domniemane, przedhistoryczne dzieje Polski. Wśród licznych utworów scenicznych tego rodzaju warto wymienić Zaczarowane koło Lucjana Rydla, Skarb Leopolda Staffa, Wenedów Antoniego Langego.
mcfly9