Pedagogika antyautorytarna.doc

PEDAGOGIKA ANTYAUTORYTARNA

Pedagogika antyautorytarna nawiązuje do pajdocentryzmu i pedagogiki Nowego Wychowania. Wskazuje na rolę swobody i indywidualności w odniesieniu do rozwoju  dziecka, jak i jego wychowawców. Jest prądem w naukach o wychowaniu, ukształtowanym w opozycji do różnych odmian autorytaryzmu i totalitaryzmu na świecie, w tym głównie w procesie kształcenia i wychowania młodego pokolenia.

Nurt polityczny

v   podstawą jest autonomiczna osobowość ludzi w wolnym społeczeństwie. Wychowanie to element walki klasowej prowadzący do zmiany społeczeństwa z kapitalistycznego na socjalistyczne, z totalitarnego na demokratyczne

v   decydującym elementem antyautorytarnej krytyki wychowania było zwrócenie uwagi na autorytarne sprawowanie władzy i jego skutki oraz na mechanizmy ukrytego sterowania społeczeństwem

v   idea wychowania antyautorytarnego pojawiła się w Niemczech dopiero w drugiej połowie lat 60. XX wieku.
W Europie prekursorem pedagogiki antyautorytarnej był Theodor W. Adorno, który opublikował w 1966 r.
esej Wychowanie po Oświęcimiu. Było to ostrzeżenie przed możliwością powtórzenia się Oświęcimia
jako barbarzyństwa przeciw wychowaniu oraz koniecznością poszukiwania nowych idei edukacyjnych i nowej etyki – etyki przeżycia

v   Theodor Adorno uważał, że są dwa źródła totalitarnej przemocy:

F            wychowanie we wczesnym dzieciństwie

F            ogólna oświata, która ma nie dopuścić do powtórzenia czasów Oświęcimia

v        do narodowego socjalizmu doszło wg T. Adorno dzięki:

Ø      rozpadowi ustalonych autorytetów okresu cesarstwa

Ø      zaniku więzi międzyludzkich.                             

Ø      kompleksow różnicy kulturowej

Ø      gotowości trzymania z władzą i zewnętrznego podporządkowania się jej

Ø      patogennemu i wypaczonemu stosunkowi do ciała

Ø      popieraniu dyscyplin sportowych wyzwalających agresywność, brutalność

Ø      ślepej identyfikacji z kolektywem, a  w tym pierwsze doświadczenia w szkole

Ø      ideał surowości, dyscypliny w wychowaniu

Ø      ludzie o „urzeczywistnionej świadomości” – o charakterze manipulacyjnym

Ø      ludzie fetyszujący technikę

Ø      namawianie w toku pierwotnej socjalizacji dziecka do miłości

Nurt edukacyjny

Pedagogika antyautorytarna jest zorientowana na swobodny rozwój osobowości dziecka. Występuje ona przeciwko zasadzie autorytetu, posłuszeństwa i konformizmu. Autorytet pedagoga ma być wynikiem dwustronnej interakcji, gdzie obie strony wzajemnie się szanują, uznają i ufają sobie. Współpraca miedzy nimi to wraz wzajemnego dialogu, partnerstwa, poczucia bezpieczeństwa. Wychowawca nie potrzebuje stosowania środków przemocy fizycznej czy psychicznej.             

Prekursorami tego typu wychowania na świecie byli: Aleksander Sutherland Neill, Janusz Korczak, Benjamin Spock, Thomas Gordon.

Aleksander Sutherland Neill (1883-1973) –pedagog, założyciel antyautorytarnej szkoły z internatem Summerhill
w 1924r., autor książki m. in.  Dziecko trudne. Jest autorem hasła: To szkoła powinna przystosowywać się do uczniów, a nie na odwrót.

ð        dobra już od urodzenia natura dziecka jest deformowana przez społeczeństwo, w tym głównie przez osoby odpowiedzialne za jego rozwój i wychowanie – przez rodziców i nauczycieli.

ð        prawie wszystkie dzieci są źle wychowywane, ponieważ tylko niektóre z nich dorastają w rodzinie,
która zapewnia wolność, możliwość bycia sobą. Dzieci muszą więc ciągle coś odreagowywać, mają problemy z własną tożsamością i światem własnych uczuć. Wszyscy próbują zmienić, uformować charakter dziecka, poprzez narzucanie własnej osobowości dziecku. Tego typu podejście nie jest w interesie dziecka. Jest to idea formowania człowieka na własne podobieństwo

ð        nauczyciele jeszcze w większym stopniu niż rodzicie wykorzystują swoją instytucjonalną przewagę
nad dziećmi. Wielu z nich nie interesują potrzeby, uzdolnienia i rozwój podopiecznych, a przy tym sami
są zniewoleni przez system, a także niektórym nie zależy na ziemnie kształcenia czy wychowania szkolnego

ð        należy wbudować dziecięce wizje świata w harmonię wzajemnych stosunków dorosłych z dziećmi,
co wymaga zrozumienia i zaakceptowania idei wolności i demokracji oraz innego postrzegania dziecka z całą jego złożonością i autentycznością jego natury. Dziecko ma się rozwijać wg „własnych praw”, musi więc posiadać prawo do „swobodnego rozwoju”

ð        zasada samoregulacji u dziecka oznacza, że dziecko może w każdym okresie swojego życia samo regulować zaspokajanie oraz ujawnianie takich podstawowych potrzeb, jak: jedzenie, spanie, seksualizm, zachowania społeczne, zabawy, uczenie się. Wychowawcy mają dać mu tylko ku temu możliwość i wsparcie

ð        celem wychowania jest  wolny człowiek, który jest w pełni szczęśliwy i żyje w harmonii z pokoleniem ludzi dorosłych. Wychowanie ma polegać na rozwijaniu i wspieraniu zainteresowań i ciekawości dziecka, jego osobowości i oryginalności

ð        dzieci muszą mieć wolność, gdyż dzięki temu nie będą przejawiać we wzajemnych relacjach postawy wrogości i nienawiści. Wolność to nie tylko równość wobec praw społecznych, ale też konieczność liczenia się z warunkami wspólnego i własnego bezpieczeństwa. Zatem wolność oznacza prawo do czynienia tego wszystkiego, co danej osobie sprawiało radość, ale tylko na tyle, na ile nie zagrażało to wolności innych osób

ð        w Summerhill dzieci miały prawo do:

ü    wolności, samostanowienia i samoregulacji, nieskrepowanego rozwoju

ü    odpowiedzialności za siebie, za swoje uczucia i emocje, wiedzę i wolę

ü    życia bez przemocy fizycznej i psychicznej ze strony innych

ü    autoekspresji (poprzez taniec, teatr, muzykę, ruch, malarstwo)

ü    miłości, akceptacji i uznania ich takimi, jakimi są

ü    prywatności osobistej i rzeczowej

ü    humoru i radości

ü    oświecenia seksualnego i do własnego seksualizmu

ü    wsparcia i pomocy ze strony innych osób

Wychowanie permisywne

Promotorem permisywizmu i ruchu kontestacyjnego młodzieży był Benjamin Spock (1903-1998) – pediatra, autor książki Dziecko – pielęgnowanie i wychowanie.

ð      promował ideę szczęśliwego rodzicielstwa i wychowania dzieci bez surowości, ku optymizmowi, ufności
i samodzielności. Apelował o cieszenie się obecnościąi rozwojem własnych dzieci, o łączenie w okresie rodzicielstwa radości z racjonalną troską o ich życie i umiejętnością budzenia poczucia odrębności i niezależności. Podstawowym czynnikiem pobudzającym rozwój każdego dziecka jest obdarzanie go miłością, wzmocnienie w sposób naturalny jego rozwoju, zaciekawień i zainteresowań światem, budzenie w nim entuzjazmu i satysfakcji z działania oraz uczenie odpowiedzialności i inicjatywy

ð      rodzina ma być oparta na partnerstwie, wzajemnym zaufaniu i fundamentach duchowych, na miłości i dobroci, na poszanowaniu godności każdego jej członka, na podziale obowiązków i umiejętności solidnego współdziałania

ð      brak kar cielesnych, gdyż mogą wyrobić w dziecku przekonanie, że „racja” jest po stronie silniejszego i co może doprowadzić do przenoszenia agresji na słabszych. Rodzice antyautorytarna zanim wyrażą swój sprzeciw wysłuchają dziecko ze zrozumieniem, zamiast narzucać im własne stanowisko, przedyskutują z nim w sposób  demokratyczny najbardziej sporne sprawy

ð      promował ideę szczęśliwego dzieciństwa, odpowiedzialnego rodzicielstwa i wychowania dziecka jako podmiotu, ku poznaniu mechanizmów, które sprawiają , że ludzie stają się zdolni do czynienia dobra, jak i przemocy

Pedagogika antyautorytarna w praktyce

Zalety pedagogiki antyautorytarnej:

C     zapoczątkowanie debat wokół wolności i poszanowania godności dziecka, potrzeb zreformowania szkół wraz
z ich wewnętrznymi systemami wychowawczymi oraz wychowania w środowisku rodzinnym

C     rozwinięcie ruchu awangardy pedagogicznej, wychowania antyautorytarnego propagujący wyzwolenie dotychczas zniewolonych dzieci i młodzieży od autorytarnych nauczycieli i rodziców. Za czym poszło zakładanie alternatywnych przedszkoli i szkół oporu, tzw. szkół wolnych np. szkoły montessoriańskie, freinetowskie, steinerowskie (typu Waldorf)

Wady pedagogiki antyautorytarnej:

D     promowanie w sferze edukacji dowolnego udziału uczniów na zajęciach szkolnych, bazując na antyintelektualizmie i odrzuceniu duchowych wartości

D     nie przygotowuje do życia w świecie pełnym korupcji i, a autonomiczna wolność nie tworzy jeszcze sama przez się dobrego porządku dla wszystkich

D     promując nauczenie zorientowane na ucznia, w praktyce stała się doktryną uzasadniającą nieuczenie się czegokolwiek, przez co wzrósł ponownie odsetek analfabetów i wtórnych analfabetów

D     restauruje kontrowersyjne idee, które pojawiły się w pedagogice reform

D     przenosząc akcent w wychowaniu na osobiste zadowolenie jednostki z własnego życia wpędza się ją
w osamotnienie i niezdolność do życia w grupie społecznej

D     skupiając się na obronie wolności jednostki, stanowi często niedostateczne zabezpieczenie przed atakami autorytarnych osobowości

D     rozbudza skłonności do dewiacji w sferze życia intymnego, przyznając dzieciom prawo do heteroseksualnych zabaw i wiedzy o życiu seksualnym ludzi dorosłych

D     upowszechnia styl liberalny  wychowaniu, co uniemożliwia wyrobienie u dzieci samodyscypliny oraz prowadzi
do zdziczenia zachowań i obyczajów

D     przecenia w wychowaniu dziecka rolę dynamiki rozwojowej, samostanowienia

D     sprzyja tworzeniu prywatnych, elitarnych i drogich szkół dla dzieci elit, pomija dzieci ze środowisk robotniczych

D     prowadzi do kryzysu systemu demokratycznego, w którym antyautorytarnie wychowane pokolenie nie jest zainteresowane aktywnym uczestnictwem w życiu politycznym państwa

D     przyczynia się do wzrostu patologicznych zachowań wśród młodzieży oraz wychowania dzisiejszych neofaszystów, nie dotrzymuje tez swoich normatywnych obietnic, ponieważ nadal mamy do czynienia z urzeczowieniem osób, utrata sensu, anomią i pseudokomunikacją