PEDAGOGIKA EGZYSTENCJALNA
Termin egzystencjalizm jest wyjątkowo wieloznaczny i bywa używany na określenie tak wielu sprzecznych ze sobą poglądów, że pod tym względem da się porównać jedynie za słowem humanizm.
Według Mouniera należałoby raczej mówić o egzystencjalizmach niż o egzystencjalizmie. Poglądy obu tendencji będą ukazywane od strony najwybitniejszych ich przedstawicieli z ograniczeniem do trzech kwestii:
· koncepcja człowieka
· człowiek wobec świata
· człowiek wobec Boga
Tendencja agnostyczno – ateistyczna
MARTIN HEIDEGGER (1889-1976) – filozof niemiecki:
1. Koncepcja człowieka – zwraca uwagę na trzy momenty ludzkiego istnienia:
v absurdalne wynurzenie się człowieka z nicości i rzucenie w świat
v wyrwanie się ku przyszłości
v upadek czyli bezosobowe zatopienie w rzeczach pod presją otoczenia
2. Człowiek wobec świata – istnienie człowieka jest zespolone ze światem w jedną całość. Wyróżnia trzy niebezpieczeństwa czyhające na jednostkę ze strony społeczności
v gadatliwość
v ciekawość
v dwuznaczność
3. Człowiek wobec Boga – jego postawa wobec Boga to agnostycyzm otwarty.
JEAN – PAUL SARTRE (1905-1980) – powieściopisarz, eseista i filozof francuski:
1. Koncepcja człowieka i problem Boga – zakłada, że jeżeli Bóg istnieje to człowiek nie jest wolny, jest od niego zależny
2. Człowiek wobec świata – najbardziej pierwotnym stosunkiem człowieka do świata jest obrzydzenie, niemożliwa jest harmonia z przyrodą, ponieważ stanowi ona dla nas stałe źródło zagrożenia Mówi ludzie odzierają się wzajemnie z ludzkiego istnienia, a miłość jest niczym innym jak atakiem na drugą osobę, jest uprzedmiotowieniem, zniewoleniem
ALBERT CAMUS (1913-1960) – pisarz, dramaturg i eseista francuski:
1. Koncepcja człowieka i jego stosunek do świata – ujmuje człowieka w dwie kategorie:
v absurdu ( odkrycie fundamentalnego absurdu świata)
v buntu ( uświadomienie obcości otoczenia, niemożność podporządkowania się normom, przepisom, ideałom)
2. Człowiek wobec Boga – mówi nie wierzę w Boga, ale nie jestem też ateistą
Tendencja teistyczna
KARL JASPERS (1883-1969) – psychiatra i filozof niemiecki:
1. Koncepcja człowieka i jego stosunek do świata – nie usiłuje dotrzeć do istoty bytu, ogranicza się tylko do badania ludzkiej egzystencji. Egzystencja nie jest czymś gotowym i zakończonym, jest nieuchwytna. Manifestuje swą obecność w takich sytuacjach jak : śmierć, cierpienie, walka, wina, przejawia się także głosem sumienia
2. Człowiek wobec Boga – człowiek jest rozdarty między światem rzeczy a transcendencją, która jest jedynie bytem prawdziwym i pełnym. Transcendencja ma charakter pozytywny- fascynuje, niesie pokój i nadzieję.
MARTIN BUBER (1878-1965) – filozof żydowski:
1. Koncepcja człowieka – istota ludzka nie jest bytem zwróconym do siebie, lecz do innych bez powiązania z Bogiem i człowiekiem nie jest w ogóle człowiekiem.
2. Człowiek wobec świata – prawdziwe życie zaczyna się od odkrycia Ty, co prowadzi do autentycznego Ja. To jest konieczne do życia, najbardziej zasadniczą postawą człowieka wobec świata jest dialog.
3. Człowiek wobec Boga – spotkanie z Bogiem ma być relacją doskonałą, nie może zatem świata wykluczyć, ale powinno objąć go , przetwarzać, zbawiać i uświęcać.
GABRIEL MARCEL (1889-1973) – filozof, myśliciel i dramaturg francuski:
1. Koncepcja człowieka – posiadanie różnych rzeczy ogranicza nas rodzi ból i cierpienie, pustkę, dlatego trzeba przejść od posiadania do istnienia. Odbywa się to dzięki miłości i twórczości.
2. Człowiek wobec świata – ciało jest człowieka podmiotem, nim samym, jego punktem oparcia. Stąd rodzi się postawa otwarta, gotowość do nawiązywania łączności ze wszystkimi
3. Człowiek wobec Boga – nie ma prawdziwej miłości jak w Bogu i przez Boga. Izolacja od innych odrywa także od Boga. Kto prawdziwie kocha ludzi i jest im wierny uznaje istnienie Boga.
Podstawy pedagogiki egzystencjalnej
Ø egzystencja zostaje postawiona na pierwszym planie w osobie ludzkiej, charakterystyczna dla egzystencji jest zmienność, zdolność do przekraczania siebie
Ø zwrócenie się ku istniejącemu człowiekowi zamiast ku abstrakcyjnie ujmowanej istocie osoby- zaakcentowanie indywidualności
Ø autentyczne urzeczywistnienie swej egzystencji przez rozwój życia osobowego
Ø filozofia egzystencjalna podkreśla wolność człowieka
Ø zasadnicze znaczenie ma także dialog, relacja
Osobę w ujęciu egzystencjalnym cechuje:
ü zaakcentowanie egzystencji w pełnej jej znajomości
ü jednostkowość
ü autentyczność
ü tragiczny optymizm
ü konkretne usytuowanie
ü zaangażowanie
ü wolność
ü dialogiczność
Egzystencjalne kategorie pedagogiczne
Są to: dialog, autentyczność, zaangażowanie
Dialog – należy rozróżnić metodę, proces i postawę dialogu:
· metoda dialogu to sposób komunikacji, w której podmioty dążą do wzajemnego zrozumienia
· proces dialogu zachodzi gdy jeden z elementów zawartych w metodzie został uwzględniony
· postawa dialogu to gotowość otwierania się na rozumienie, zbliżanie się i współdziałanie.
Autentyczność – w sensie negatywnym to wyobcowanie, a w sensie pozytywnym to: być sobą, żyć świadomie i samodzielnie decydować o swoich czynach, nie ulegać urzeczowieniu, żyć aktywnie.
Zaangażowanie – można pojmować jako pochodzące z wolnego wyboru zupełne oddanie się pewnej sprawie lub osobie.
migotka1313