POSTKOLONIALIZM
I.RÓŻNE OBLICZA
Ä Cztery teksty założycielskie
●określenie konkretnej postawy metodologicznej, nazwa pojawiła się w latach 80-90-tych XX wieku
●In Other Worlds(1987)Gayatri Chakravorty Spivak
●The Empire Wites Back (1989)Bil Ashcroft
●Nation and Narration Homi K.Bhabhy
●Culture abd Imperializm(1993)Edward W.Said
●poddanie w wątpliwość uniwersalistycznych roszczeń kultury zachodniej i odsłonięcia ich filozoficznych i kulturowych przesłanek
●badania kolonialne- subdyscyplina badań kulturowych
Ä Perspektywa imperialna
●analiza wyobrażeń świata konstruowanego z imperialnego punktu widzenia
●świat widziany w perspektywie imperialnej- świat skolonizowany przez Europę
●krytyce zostaje poddany sposób, w jaki europejskie mocarstwa kolonialne (Anglia i Francja)tworzyły wartościujące przedstawienia podległych im kultur i w jaki sposób ustalały relacje między centrum a peryferiami
●relacje miedzy kolonizatorami i kolonizowanymi-dyskursywna dominacja
●kolonizowani- wszystkie grupy płciowe u etniczne, pozbawione kulturowej samodzielności, marginalizowane i poddane instytucjonalnej opresji
●niezgoda na bierność wobec kulturowej przemocy, symbolizowanej przez nieistniejące już imperia
Ä Początki krytyki postkolonialnej
●lata 50,60-te- państwa należące do europejskich imperiów zaczynają wybijać się na niepodległość
●koniec panowania Francji w Indochinach, wojna w Algierii, kryzys kolonializmu afrykańskiego- upadek kolonialnego ładu
Ä Wyklęty lud ziemi (1961)Frantz Fanon z przedmową Jeana Paula Sartre’a
●obserwowany z bliska proces rozpadu systemu kolonialnego
●autor- marksista a jednocześnie przybysz z kolonii, związek między konfliktami rasowymi a klasowymi
Ä Orientalizm
●Orientalizm (1978) Edward Said-najbardziej wpływowa książka w badaniach postkolonialnych
●teza kulturowa o kształtowaniu percepcji przez dyskurs
●Orient(Wschód), jako przedmiot badań jest wynalazkiem badaczy, nie obiektywnie istniejącą rzeczywistością
Ä Dyskurs na temat Orientu
●orientalizm(dyskurs na temat Orientu)nie mówi nam nic o samej rzeczywistości, ale ustanawia wartościującą ramę, w której pojawiają się fakty nasycone uprzedzeniami
●wiedza na temat Orientu okazała się być dyskursem na usługach władzy zachodnich imperiów, których stosunek do Wschodu był dwuznaczny
ORINTALIZM (Edward W.Said)- sposób badania określonego regionu geograficznego, ze szczególnym uwzględnieniem języka i kultury; sposób myślenia oparty na ontologicznym i epistemologicznym rozróżnieniu między Wschodem i Zachodem; system myślenia, który prowadzi do unieważnienie Wchodu jako obszaru zainteresowań badaczy kultury; korporacyjna instytucja, której celem jest opisywanie, analizowanie i propagowanie kultury Wschodu
Ä Orient jako „Inny”
● naturalny obiekt podboju, nad którym trzeba roztoczyć kontrolę
●niezrozumiały- fascynował i niepokoił swoją egzotyczną tajemniczością
●trzeba było go oswoić za pomocą swojskich obrazów i przedstawień
Ä Wielka narracja Zachodu
●podwójnemu celowi służyć miał właśnie orientalizm- dyskurs niweczący różnicą między Wschodem a Zachodem
● „wielka narracja” uzasadniała imperialne roszczenia Zachodu
●związek dyskursu z władzą i percepcją jest podwójny
●władza uzasadnia swoje roszczenia oraz wpływa na kształt dyskursu
HEGEMONICZNA HISTORIOGRAFIA- zespół narracji historycznych prezentujących wydarzenia danego kraju z perspektywy kolonizatorów
KANON- dominujący model literacki, który powstaje poprzez odrzucenie literatury regionalnej, peryferyjnej i marginalnej; wyznaczenie standardów językowych i kulturowych dla obszarów podporządkowanych imperialnemu państwa
Ä Angielska powieść modernistyczna
●utwierdza kulturowe stereotypy(Joseph Conrad)
●milcząco uzasadnia imperialne panowanie(Mansfield Park Jane Austen)
Ä Figura kolonizacji
●główny bohater powieści modernistycznej ustanawiając porządek staje się implicytną (niedopowiedzianą wprost) „figurą kolonizacji”
II.LITERATURA I OPRESJA
Ä Literatura a kulturowe stereotypy
●literatura jest stronniczką imperialnej polityki kolonizacji: produkuje i utrwala kulturowe stereotypy krajów i kultur kolonizowanych
●relacja między kolonistami i kolonizowanymi jest wyraźnie stematyzowana
LITERATURA WSPÓLNOT NARODOWYCH- literatura pisana w języku angielskim, powstająca w krajach, które niegdyś były koloniami; przeciwieństwo krytyki postkolonialnej i jeden z głównych obiektów jej ataków; literatura krajów postkolonialnych powinna być omawiana zbiorczo, ze względu na wspólny język i kulturę kolonizatorów
Ä Przykład Burzy Szekspira
●fascynacja doniesieniami z Nowego świata, szczegóły z dzieł podróżników i kolonistów
●akcja dramatu umieszczona na wyspie, odwołania do Wergiliusza, konwencje teatralne
●kulturowo- historyczny wymiar tekstu został zamaskowany
●wyraźnie przebija retoryka europejskiej dominacji nad kolonizowanymi krajami
Ä Kaliban i Prospero
●uciskający i uciśniony, kolonizator i kolonizowany
●Prospero- wiedza narzędziem kulturowej dominacji
●Kaliban- lubieżny, pijany, zasługuje na swój nędzny los, stworzenie wyjęte spod zbawiennego wpływu cywilizacji, jest nieedukowanym dzikusem, który nie rozumiał nawet własnego języka, dopóki nie został oświecony przez reprezentantów prawdziwej kultury
●Miranda nazywając Kalibana „najbardziej zwyrodniałą rzeczą” odmawia mu tym samym człowieczeństwa
Ä Kaliban jako narzędzie panowania
●niewolnik= użyteczne narzędzie do skutecznego panowania nad wyspą
Ä Zadanie lektury postkolonialnej
●kultura jest po stronie kolonizatorów
●kultura utożsamiona zostaje z symboliczną przemocą wywieraną na „innych”, którym odbiera się prawo bycia sobą i narzuca obcy im standard
●kolonizacja oparta jest na wyzysku, kolonizowani niewolniczą pracą muszą ją podtrzymywać
●koloniści zajmują podwójną pozycję: kulturowych wybawców i nieugiętych władców
●zadaniem lektury postkolonialnej jest odsłonięcie tej dwuznaczności oraz działalność polityczna
●sztuka Szekspira maskuje polityczną dominację państwa imperialnego nad barbarzyńską „innością”
III.PRZEKLETY SPADEK
Ä Jądro ciemności
●utrwala kolonialne stereotypy politycznej supremacji imperialnej Anglii
Ä Chinua Achebe An Image of Africa: Racism In Conred’s „Hart of Darkness” (1977)
●nigeryjski pisarz i wykładowca na uniwersytetach amerykańskich
Ä Wartościowanie dzieła literackiego
●czy dzieło literackie, które przedstawia nieludzko innych ludzi tylko dlatego, że należą oni do innej, gorszej rasy, może nadal być wielkim dziełem?
●nie wprost, ale za pomocą literackich środków stylistycznych zostaje utrwalona kolonialna wizja świata, wedle której czarni mieszkańcy Afryki nie są ludźmi, bo nie należą do zachodniej kultury
●kultura zachodnia= człowieczeństwo- podstawa kolonialnego światopoglądu
●Afryka to wyraz europejskiego pragnienia, by wszystko co niższe trzymać na dystans, przekonanie o wyższości kultury zachodniej nad resztą świata
Ä Pisarz jako dostarczyciel wygodnych mitów
●niezrozumienie dla tego, co odmienne od europejskich standardów kultury i zachowania
●natychmiastowe wartościowanie skonstruowanej opozycji: my- normalni, oni-obłąkani
●przerażenie z powodu jakiegokolwiek powinowactwa z nienormalnymi dzikusami
Ä Pokrewieństwo kultur
●wyparcie możliwego pokrewieństwa miedzy człowiekiem Zachodu i mieszkańcem Afryki
●opowieść o przemocy zachodniego dyskursu, który narzuca jednostce ramy postrzegania świata
●biały człowiek nie chce widzieć żadnego pokrewieństwa z czarnym i wypiera tę dominującą myśl, skazując siebie dobrowolnie na niezrozumienie
●stereotyp kulturowy organizuje percepcję białego człowieka
Ä Usunięci z historii
●dzikusom odebrana jest historia, która przynależy tylko ludziom Zachodu
●najpoważniejszy cios, jaki otrzymał kolonizowany polegał na usunięciu go z historii
●otwarcie zachodniego kanonu literackiego na teksty pisane w innych językach niż angielski okazały się najskuteczniejszą politycznie strategią przywracania zapomnianej historii
IV.CZY INNI POTRAFIĄ MÓWIĆ?
Ä Postkolonializm a postmodernizm
●podobieństwa między modernizmem literackim, kolonializmem, strukturalizmem
●własne poglądy badacze postkolonialni wpisywali w ramy postmodernizmu i poststrukturalizmu
●pojęcie „inności”, jako wspólny mianownik
Ä Analityka inności
●z epistemologicznego punktu widzenia inność nie ma prawa istnieć, ponieważ dla rozumu to, co niezrozumiałe, zagraża jego istnieniu
Ä Kolonializm jako ekspansywność rozumu
●istnienie polega na maksymalnym poszerzaniu przestrzeni zrozumiałości regulowanej prawami narzucanymi przez podmiot
●kwintesencja ekspansywności rozumu- podstawowa przesłanka kolonializmu
Ä Jak przedstawiać?
●to, co zostało usunięte z dominujących systemów reprezentacji lub ukryte pod powierzchnią pozornie przejrzystego dyskursu
Ä Doświadczenie niemożliwego
● „doświadczenie niemożliwego”- etyczny cel badań postkolonialnych(określony przez Gayatri Chakravorty Spivak)
●etyczne przedstawienie uciśnionego możliwe jest tylko, gdy towarzyszyć będzie mu świadomość nieadekwatności samego przekazu
Ä Dyskurs postkolonialny
●dyskurs postkolonialny często sam powtarza to, przeciwko czemu występuje, ponieważ sam także jest dyskursem
●paradoks potwierdza najważniejszą tezę postkolonialnizmu: rzeczywistość nie zostaje przez dyskurs odtworzona, lecz skonstruowana wedle ukrytych w nim ideologicznych przesłanek
V.PODSUMOWANIE
Ä Przesłanki badań postkolonialnych
●ideologiczny i polityczny wpływ Zachodu na inne kultury
●analiza dyskursu kolonialnego(imperialnego), który w taki sposób konstruuje swój przedmiot, by uzasadnić podbój, panowanie i administrację podbitej społeczności
●badaniom podlega dyskursywna reprezentacja rzeczywistości
●dyskurs= reprezentacja- nie odzwierciedla rzeczywistości, lecz ją konstruuje według określonego zbioru ujednoliconych zbiorowych wyobrażeń
●dyskurs kolonialny- posługuje się stereotypami i kliszami, kolonizowany zmuszony zostaje do przyjęcia wizerunku skonstruowanego przez kolonizującego
●dyskurs europejski- konstruuje obraz społeczności i kultur nieeuropejskich wedle wzorca politycznego, uzasadniając jego wyższość i kolonizację
●dyskurs zachodni- supremacja białej większości kulturowej nad mniejszością kulturową przez narzucenie jej własnych wartości kulturowych i kanonu literackiego
Ä Analiza stereotypowych przedstawień
●stereotypowe przedstawienia stały się matrycą, wedle której powstają lokalne tożsamości oraz ramą określającą granice prawomocnego poznania rzeczywistości skolonizowanej
●badania śledzą strategie konstruowania znaczeń w kulturach podporządkowanych imperialnemu centrum
Ä Krytyka
●krytyka jest powiązana ze światem i istnieje w nim o tyle, o ile sprzeciwia się monocentrymowi
●The Empire Wites Back: Theory and Practice impost-Colonial Literatures (1989): „postkolonialny”- odnosi się do wszelkiej kultury “naznaczonej procesem imperialnym od czasów kolonizacji do dziś”
●badania postkolonialne dotyczą wszelkich tekstów, które uczestniczą w procesie ujednolicenia innych kultur oraz tekstów, które sprzeciwiają się temu procesowi
Ä Hegemonia Zachodu
●śledzenie dyskursywnych represji wszelkich mniejszości etnicznych i religijnych w strukturach danej zbiorowości oraz relacji między centrum kulturowym i marginesem
●
4
aramanda