Jan Lechoń wiersze.pdf

Jan Lechoń

Mochnacki

W r. 1832 Maurycy Mochnacki koncertował w Metzu

Mochnacki jak trup blady siadł przy klawikordzie

I z wolna jął próbować akord po akordzie.

Już ściany pełnej sali w żółtym toną blasku,

A tam w kącie kirasjer w wyzłacanym kasku,

A tu bliżej woń perfum, dam strojonych sznury,

A wyżej na galerii - milcz serce! - mundury.

Tylko jeden krok mały od sali go dzieli,

Krok jeden przez wgłębienie dla miejskiej kapeli -

On wie, że okop hardy w tej przepaści rośnie,

Więc skrył się za okopem i zagra o wiośnie.

Rozpędził blade palce świergotem w wiolinie,

I mały, smutny strumień spod ręki mu płynie.

Raz w raz rosa po białej pryska klawiaturze,

I raz po raz w wiolinie kwitną polne róże.

Rosną. Większe, smutniejsze, pełniejsze czerwienią,

Coraz niżej i niżej, uschną, w bas się zmienią!

Nie. Równo, równo rosną w jakiś smutny taniec.

Rozdrganą klawiaturę przebłagał wygnaniec,

I nagle się rozpłakał po klawiszach sztajer,

Aż poszedł szmer po sali, sali biedermeier.

Głupio, sennie, bezmyślnie kręci się i kręci.

Jakieś myśli chce straszne wyrzucić z pamięci,

Do piersi jakąś białą przytulił pierś drżącą

I czuje tuż przy piersi nieznośne gorąco,

I tysiąc świateł w oczach, w czyjejś twarzy dołki,

I zapach białej sukni, ubranej w fijołki.

Magle złoty kirasjer poruszył się w kącie,

Sto myśli, jak kanonier, stanęło przy loncie,

Stu spojrzeń obcej sali przeszyły go miecze,

Wstyd idzie ku estradzie - czuje, jak go piecze.

Więc do basu ucieka i tępo weń tłucze,

Po tym tańcu szalonym niech ręce przeplucze,

Z tych czerwonych, duszących róż otrząsa płatki,

Rozsypuje po sali w tysiączne zagadki,

W sto znaków zapytania, sto szmerów niechęci,

Nie pyta. Już jest w basie. Już tam się wyświęci.

Raz, dwa, trzy, cztery - wali. Niechaj mu otworzą,

Niechaj wyjdą z chorągwią, wyjdą z Matką Bożą,

Niech mu końskie kopyta przelecą po twarzy

I niechaj go postawią gdziekolwiek na straży:

Na ulicy stać będzie z karabinem w dłoni...

...Słyszy sala: ktoś idzie, ostrogami dzwoni -

Ostrogą spiął melodię, a akompaniament

Szaleje, krzyczy w basie, rośnie w straszny zamęt -

Ku sali bagnetami już mierzy, już blisko -

I ton jeden uparcie wybija - nazwisko!!!

Wciąż czyste, w rozszalałe wplątuje się głosy

I wali, wali w basie murem Saragossy,

Oszalałych Hiszpanów wyciem, darciem, jękiem

I znów wraca ku górze załzawionym dźwiękiem -

W mazurze - nie - w mazurku idą wszystkie pary,

By całą klawiaturę owinąć w sztandary.

Zatrzymali się wszyscy w srebrzystych kontuszach,

A klawikord im ducha rozpłomienia w duszach

I wzdłuż długich szeregów przewija pas lity,

Tysiąc głów podgolonych podnosi w błękity

I wszystkie karabele jedną ujął dłonią

I uderzył w instrument tą piekielna bronią.

Aż struna się ugięła, ta w górze, płaczliwa.

I cisza jest w wiolinie. Cisza przeraźliwa.

Po martwej, głupiej strunie, po fijołków woni,

Po czyichś smutnych oczach, jakiejś białej dłoni.

Jakichś światłach po nocy i szeptach w komorze,

Po księży cu, po gwiazdach - mój Boże! mój Boże! -

Gdzieś się gubi i zwija, przeciera pas lity,

Po księży cu, po gwiazdach, po Rzeczpospolitej.

Po sali idzie cisza przeraźliwa, blada

I obok tęgich boszów w pierwszym rzędzie siada.

Wzrok wlepia martwy, ślepy, w jakiś punkt na ścianie

I patrzy w Mochnackiego, kiedy grać przestanie.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . .

A on, blady jak ściana, plącze, zrywa tony

I kolor spod klawiszy wypruwa - czerwony,

Aż wreszcie wstał i z hukiem rzucił czarne wieko

I spojrzał - taką straszną, otwartą powieką,

Aż spazm ryknął, strach podły i z miejsc się porwali:

"Citoyens! Uciekać! Krew pachnie w tej sali!!!"

Herostrates

Czyli to będzie w Sofii, czy też w Waszyngtonie.

Od egipskich piramid do śniegów Tobolska

Na tysiączne się wiorsty rozsiadła nam Polska,

Papuga wszystkich ludów - w cierniowej koronie.

Kaleka, jak beznodzy żołnierze szpitalni,

Co będą ze łzą wieczną chodzili po świecie,

Taka wyszła nam Polska z urzędu w powiecie

I taka się powlokła do robót - w kopalni.

Dziewczyna, na matczyne niepomna przestrogi,

Nieprawny dóbr sukcesor, oranych przez dzieci,

Robaczek świętojański, co w nocy zaświeci,

Wspomnieniem dawnych bogactw żyjący ubogi.

A dzisiaj mi się w zimnym powiewie jesieni,

W szeleście rdzawych liści, lecących ż kasztanów,

Wydała kościotrupem spod wszystkich kurhanów,

Co czeka trwożny chwili, gdy dało odmieni.

O! zwalcież mi Łazienki królewskie w Warszawie,

Bezduszne, zimnym rylcem drapane marmury,

Pokruszcie na kawałki gipsowe figury

A Ceres kłosonośną utopcie mi w stawie.

Czy widzisz te kolumny na wyspie w teatrze,

Co widok mi zamknęły daleki na ścieżaj?

Ja tobie rozkazuję! W te słupy uderzaj

I bij w nie, aż rozkruszysz, aż ślad się ich zatrze.

Jeżeli gdzieś na Starym pokaże się Mieście

I utkwi w was Kiliński swe oczy zielone,

Zabijcie go! - A trupa zawleczcie na stronę

I tylko wieść mi o tym radosną przynieście.

Ja nie chcę nic innego, niech jeno mi płacze

Jesiennych wiatrów gędźba w półnagich badylach;

A latem niech się słońce przegląda w motylach,

A wiosną - niechaj wiosnę, nie Polskę zobaczę.

Bo w nocy spać nie mogę i we dnie się trudzę

Myślami, co mi w serce wrastają zwątpieniem,

I chciałbym raz zobaczyć, gdy przeszłość wyżeniem,

Czy wszystko w pył rozkruszę, czy... Polskę obudzę.

Karmazynowy poemat 1920

Toast

Nic nie ma prócz tych liści, co na drzewach zmarły,

Nic nie ma prócz tych wichrów, którymi przewiało,

Nic prócz śladów świetności, co się już zatarły,

Nie stanie się nic więcej. Już wszystko się stało.

Jest jeszcze tylko księżyc, który cicho spływa

Na czarną krepę nocy i srebrzy ją dumną

Jako brylant - baldachim rozpięty nad trumną,

W której ziemia zmęczona na wieki spoczywa.

Kielichy wznieśmy w górę i pijmy na stypie

Bo żal byłby śmieszny, a skarga daremna.

Niech nas trupio spokojnych pochłonie noc ciemna,

A łopata grabarza milczących zasypie.

Ach! Ileż jest spoczynku w tym słowie: tak trzeba!

Jak nam ziemi, tak ziemi trzeba naszych kości.

Szaleńcy, wzrośniem kiedyś kłosami mądrości,

Powszednim, czarnym chlebem dla zjadaczy chleba.

Srebrne i czarne 1924

Duch na seansie

Oto firanka u okna się słania,

Komety wlokąc za sobą liliowe.

On idzie. Księżyc znad czoła odgania,

Co seledynem oblewa mu głowę,

Nieme z ust naszych biorący pytania,

Wieczystych tęsknot podźwięki echowe.

Na płaszczu jego gwiazd srebrnych tysiące,

Przystanął. Z płaszcza otrząsa je drżące.

Znieruchomieliśmy wtenczas słuchacze

Mów pięknobrzmiących i dysput wygodnych,

Bo się nam zdało, że oto już płacze

Harfa, co wężów usypia głód głodnych,

Że oto trąbią na trąbach trębacza,

Szwedów gotowi gnać z Rusi precz, szkodnych.

Woń się fijołków rozlała po sali -

On stał. A myśmy na Słowo czekali.

Spirytystyczne pogasły wnet krzyże,

I sznur rąk opadł z stolika bezradnie.

Łowimy uchem, jak serca nam niże

Na bicz korali krwawiący, jak zdradnie

Wszystkie zamilkłe porusza w nas spiże,

Jak się w nas samych z nas samych zaśmiewa,

Tłukąc nam w serce - poezji ulewa.

Więceśmy w pierwszej tej chwili myśleli,

Że widmo pragnie obudzić w nas - siebie,

Że on nam wstąpi do duszy - Anhelli,

Płaczący, milcząc na matki pogrzebie,

Że ból na tysiąc nas w Polsce rozdzieli,

Duchem rosnących w Ojczyzny potrzebie,

I z naszych wątpień nam ołtarz postawi,

Przez klucz strzeżony swych - z wierszy - żurawi.

I tak poczęło w nas męką coś gadać,

Ofiarną chustą z Chrystusa odbiciem,

Gdy z jego płaszcza jął tysiąc gwiazd spadać,

W doniczkach kwiatów rodzący się życiem.

Kłosy porosły z ziarn których chleb zjadać

Będziem a które nawożą się gniciem,

I Balladyny z nich malin rósł dzbanek,

Które ma żywy zjeść wieczór kochanek.

Drzwi bibilioteki żelazem okute

Pchnął cicho, wchodząc do ciemnej izdebki,

I książki począł przerzucać: zatrute

I te, od których szedł w naród duch krzepki,

I te żołnierskie, pisane na nutę

Bojowej w polu moskala zaczepki

I wszystkie książki przepalał rękami,

Uśmiechem strojny - stojący przed nami.

Oto na szablą zawisnął na ścianie

Księcia Józefa konterfekt sczerniały -

Ku niemu idzie! Ma w oczach kochanie,

Żar niewygasły pochodni, zapały,

I kiedy w gardle się zrywa nam łkanie

Żołnierskich pieśni - drze portret w kawały

I w onych pieśni przepada nam jęku,

Czującym pęki kwitnących ziół w ręku.

Patrzajcie! Patrzcie! Skroś okno odpływa,

Na rydwan siada ciągniony przez pawie,

Aloes koła mu wozu okrywa,

Drogę sznurami wskazują żurawie,

Firmament nocą na niebie przerywa

Biczem, świecącym w gwiazd srebrnej siklawie -

Jedzie gdzieś, myśli płomieniem objęty,

Ten, co chciał z czynu na ziemi być święty.

Którzyśmy Słowa czekali stęsknieni,

Kłosy widzimy ubogie a żytnie,

Z lamp rozświetlonych w pokoju promieni,

Jak słońce jasne, pszeniczny dzień kwitnie,

Z łąk Horsztyńskiego kosiarze strudzeni

Idą ze śpiewką radośnie a bitnie.

.....................................................

Księcia Józefa konterfekt sczerniały

Na ziemi leży podarty w kawały.

Karmazynowy poemat 1920

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: