Układ naczyniowy - małe kompendium na koło.pdf - Histologia - LycorisCaldwelli

Układ naczyniowy

Można go podzielić na dwa obszary funkcyjne: łożysko naczyń włosowatych, które wymienia gazy, substancje odżywcze i

metabolity między krwią a tkankami oraz na system naczyń tętniczych i żylnych – drogi transportu między sercem a

łożyskiem naczyń włosowatych.

Naczynia, w zależności od typu i średnicy, mają odmienną budowę ściany, chociaż zawsze utworzona jest z tych samych

elementów składowych: śródbłonek, perycyty, komórki mięśniowe gładkie, włókna kolagenowe, srebrnochłonne i

sprężyste, macierz i komórki tkanki łącznej.

Komórki śródbłonka tworzą na wewnętrznej powierzchni naczynia układ nabłonka jednowarstwowego płaskiego, mają

pochodzenie mezenchymatyczne, są bardzo spłaszczone o romboidalnym kształcie i wydłużonym jądrze skierowanym

zgodnie z osią długą naczynia. Cytoplazma jest dość bogata w organelle, zawiera charakterystyczne pęcherzyki

pinocytotyczne, które mogą łączyć się szeregowo w kanały przechodzące przez całą grubość komórki. Znajdują się w nich

również filamenty aktynowe i pośrednie oraz specyficzne dla tętnic pałeczkowate ciałka Weibla-Palade’a z czynnikiem

krzepnięcia. Na powierzchni skierowanej do naczyń występują mikrokosmki. Glikokaliks rozmieszczony nierównomiernie

pod względem ładunku elektrycznego bierze udział w selektywnej przepuszczalności. Komórki przylegają do siebie ściśle

dzięki strefom zamykającym i połączeniom typu neksus. Na styku dwóch komórek obserwuje się fałdy cytoplazmatyczne

ułatwiające przechodzenie leukocytów. Czasem wypustki komórek kierują się w głąb ściany go komórek mięśniowych,

tworzy się neksus i tzw. połączenie mioendotelialne.

Funkcje komórek śródbłonka:

 Utrzymywanie prawidłowego przepływu krwi - w przypadku uszkodzenia śródbłonka i zetknięcia krwi z głębiej

położonymi strukturami ściany powoduje natychmiastową agregację płytek krwi i inicjuje proces krzepnięcia.

 Regulacja transportu przez ścianę – komórki dysponują kilkoma drogami transportowymi: szczeliny

międzykomórkowe, okienka, pęcherzyki pinocytotyczne i tworzone przez nie kanały. Pinocytoza w tym

przypadku jest o tyle szczególna, że pęcherzyki nie łączą się z lizosomami, lecz przewędrowują do powierzchni

przeciwległej i tam ulegają egzocytozie (transcytoza).

 Produkcja składników istoty międzykomórkowej i substancji biologicznie czynnych – produkują i wydzielają

elementy błony podstawnej oraz różne substancje:

Składowe substancji międzykomórkowej i

blaszek podstawnych

Kolagen IV i V

Laminina

Fibronektyna

Proteoglikany

Substancje regulujące krzepnięcie

Czynnik VIII

Tkankowy aktywator plazminogenu

Czynnik aktywujący płytki krwi

Prostacyklina zapobiegająca agregacji płytek

Endoteliny pobudzające skurcze mięśniówki naczyń

NO działający rozkurczowo

Czynniki pobudzające angiogenezę Śródbłonkowy czynnik wzrostu VEGF

Proteazy ułatwiające migrację komórek śródbłonkowych

 Przemiany substancji – komórki zawierają enzymy aktywujące i inaktywujące substancje produkowane przez

inne komórki oraz ektoenzymy rozkładające lipoproteidy.

 Regulacja migracji leukocytów przez ścianę naczynia – po aktywacji np. mediatorami lokalnego stanu zapalnego

komórki uwalniają na swej powierzchni selektyny, integryny i cząst przylegania międzykom ICAM umożliwiające

zatrzymanie leukocytów i przejście ich przez ścianę naczynia.

Perycyty występują w naczyniach włosowatych i pozawłosowatych, otaczają z zewnątrz śródbłonek, tworzą z jego

komórkami neksusy. Są to spłaszczone komórki z dwiema głównymi wypustkami skierowanymi zgodnie z osią długą

naczynia oraz z licznimi mniejszymi wypustkami obejmującymi naczynie. Umiarkowana ilość organelli, w wypustkach

liczne mikrofilamenty aktynowe. Otoczone własną blaszką podstawną, która zlewa się z blaszką podstawną komórek

śródbłonka. Wykazują kurczliwość i uczestniczą w regulacji przepływy krwi przez naczynia włosowate. Syntetyzują

składniki blaszki podstawnej. Mają cechy komórek prezentujących antygen. Są plastyczne – mogą się przekształcać w

fibroblasty, chondroblasty, osteoblasty, adipocyty i komórki mięśniowe gładkie.

Komórki mięśniowe gładkie nie występują tylko w naczyniach włosowatych. Liczne w tętnicach, gdzie tworzą okrężne

błony mięśniowe. Regulują skurcze – światło naczyń, ciśnienie krwi, wielkość przepływu krwi przez określone obszary

łożyska naczyniowego. Reagują skurczem i rozkurczem na substancje sygnałowe z włókien nerwowych układu

Substancje regulujące napięcie ściany

naczyniowej

autonomicznego i komórek dokrewnych oraz pobliskich komórek śródbłonkowych. Produkują i wydzielają białka

własnych blaszek podstawnych, włókien sprężystych, kolagenowych i srebrnochłonnych oraz składniki macierzy.

W skład rusztowania naczyń wchodzą też włókna kolagenowe (liczne w żyłach), srebrnochłonne i sprężyste (liczne w

tętnicach, jako sieć lub blaszki). Towarzyszy im macierz i komórki tkanki łącznej (głównie fibroblasty).

Wszystkie większe naczynia krwionośne charakteryzuje budowa warstwowa ściany o podobnym schemacie. Każdą ścianę

można podzielić na trzy warstwy:

1. W. wewnętrzna tunica intima ze śródbłonka i leżącej pod nim tkanki

łącznej luźnej z komórkami mięśniowymi gładkimi i fibroblastami.

2. W. środkowa tunica media : komórki mięśniowe gładkie, włókna lub

blaszki sprężyste, włókna kolagenowe i srebrnochłonne. Reguluje wielkość światła.

3. W. zewnętrzna – przydanka tunica adventitia zbudowana z plecionki

włókien kolagenowych, które mocują ścianę naczynia do otaczających tkanek.

Mogą występować włókna sprężyste, srebrnochłonne, komórki tk łącznej

(fibroblasty, makrofagi, komórki tuczne), komórki mięśniowe gładkie, włókna

nerwowe. W dużych naczyniach spotyka się naczynia naczyń vasa vasorum – sieć

wtrórną odżywiającą ścianę

Grubość i proporcje warstw zależą od rodzaju naczynia.

Naczynia włosowate mają najmniejszą średnicę i najcieńszą ścianę. Pełnią funkcję

selektywnej bariery kontrolującej wymianę gazów i substancji chemicznych

między krwią a tkankami lub powietrzem w płucach. Ściana naczynia włosowatego zredukowana jest do śródbłonka i

otaczającej go blaszki podstawnej. Mogą występować nieregularnie rozmieszczone perycyty.

Podział naczyń włosowatych:

 O ścianie ciągłej – śródbłonek pozbawiony przerw i ciągła blaszka podstawna. Często spotyka się Perycyty. Są

najbardziej szczelne, transport przez ściany jest najbardziej selektywny. Występują w mięśniach, skórze płucach i

centralnym systemie nerwowym.

 O ścianie okienkowej (fenestrowanej) – cytoplazma komórek śródbłonka poza miejscem, gdzie występuje

jądro jest bardzo cienka i posiada liczne, regularnie rozmieszczone otworki. W większych naczyniach otworki

zasłonięte są przeponką (białkową błoną), która ma strukturę przypominającą szprychy w kole. Wymiana

substancji między krwią a przedziałem pozanaczyniowym jest ułatwiona. Blaszka podstawna jest ciągła.

Występują w kosmkach jelitowych, nerce, gruczołach dokrewnych.

 O ścianie nieciągłej – występuje w naczyniach zatokowych – kapilarach o dużej średnicy, nieregularnych

konturach i bardzo zróżnicowanej budowie. Brak perycytów. Blaszka podstawna jest nieciągła, podobnie jak

warstwa śródbłonkowa, w której mogą występować szczeliny międzykomórkowe i otwory w cytoplazmie

komórek. Nie stanowią bariery regulującej wymianę substancji. Przez ścianę niektórych zatok intensywnie

migrują komórki. Występują w wątrobie, śledzionie i szpiku kostnym.

Prekapilary (naczynia przedwłosowate) – na zewnątrz od blaszki podstawnej mają komórki mięśniowe gładkie o

okrężnym przebiegu. W miejscu przejścia w kapilarę występuje pierścień z komórek mięśniowych gładkich – zwieracz

przedwłosowaty, który reguluje przepływ krwi. Im większa średnica, tym więcej komórek mięśniowych, aż zaczynają

tworzyć ciągłą warstwę, jest to już wtedy tętniczka.

Postkapilary (naczynia pozawłosowate) mają większą średnicę niż włosowate i ciągłą warstwę perycytów. Pojawia się

coraz grubszy mankiet z tkanki łącznej, gdy jest już całkiem gruby Perycyty zostają zastąpione przez komórki mięśniowe

gładkie ułożone okrężnie, jest to już żyłka.

Postkapilary i żyłki są wrażliwe na mediatory stanu zapalnego i odczynów alergicznych (histamina, bradykinina,

prostanoidy). Pod ich wpływem zwiększają przepuszczalność, co powoduje obrzęk. Regulują wymianę płynu między

łożyskiem naczyniowym a przestrzenią pozanaczyniową. Obecne są leukocyty.

Arteriole (tętniczki) najmniejsze, ale można już wyodrębnić trzy warstwy w ścianie. Cienka intima. 1-2-3 warstwowy

układ okrężnych komórek mięśniowych gładkich jako media. Pod intimą coraz liczniejsze włókna sprężyste stopniowo

zlewające się w blaszkę sprężystą wewnętrzną. Przydanka niezbyt gruba. Napięcie mięśniówki jest głównym czynnikiem

decydującym o tętniczym ciśnieniu krwi w łożysku.

Tętnice typu mięśniowego stanowią większość naczyń tętniczych. Cienka intima, a pod nią wyraźna blaszka sprężysta

wewnętrzna (w mikroskopie charakterystyczne sfałdowanie wewnętrznej powierzchni tętnicy). Media jest błoną

mięśniową (do 40 warstw komórek o układzie okrężnym) z włóknami sprężystymi i fibrylami kolagenowymi. Między

warstwą środkową a zewnętrzną – blaszka sprężysta zewnętrzna. Charakteryzuje je znaczna kurczliwość, mogą więc

regulować rozdział krwi do poszczególnych obszarów unaczynienia.

Tętnice typu sprężystego – wszystkie naczynia duże

odchodzące bezpośrednio od serca lub aorty (płucne,

aorta, szyjne wspólne, podobojczykowe, biodrowe

wspólne). Intima znacznie grubsza, mogą w niej

występować fibroblasty i pojedyncze, ułożone

podłużnie, komórki mięśniowe gładkie. Media jest

szeroka, zajęta przez ułożone koncentrycznie blaszki

sprężyste (od 10 do 70), ma budowę okienkową.

Między blaszkami wmontowane są przez fibryle

kolagenowe i włókna sprężyste komórki mięśniowe

gładkie (im bliżej serca tym więcej). Przydanka jest

cienka z obecną własną siecią naczyniową. Główną

funkcją tętnic tego typu jest amortyzacja amplitudy

ciśnień, zmiana przerywanego strumienia krwi

wyrzucanego z serca w pulsacyjny i ciągły.

Tętnice mieszane (szyjna zewnętrzna i pachowa) mają

charakter pośredni. W obrębie medii układ blaszek

sprężystych występuje na zmianę z wysepkami okrężnej

mięśniówki gładkiej.

Naczynia żylne mają cieńszą ścianę o bardziej zatartej budowie warstwowej i mniejszej zawartości komórek

mięśniowych.

Cecha

Tętnica

Żyła

Grubość ściany

większa

Mniejsza

Podział na warstwy

Wyraźny

Zatarty

Najgrubsza warstwa

media

Przydanka

Włókna i blaszki sprężyste

liczne

Nieliczne

Budowa medii

Błona mięśniowa lub blaszki

sprężyste i komórki mięśniowe

Komórki mięśniowe i włókna kolagenowe

Komórki mięśniowe w intimie i

przydance

rzadko

Często

Włókna nerwowe w przydance liczne

nieliczne

zastawki

brak

Niekiedy obecne

Różnorodność budowy

mniejsza

Większa

Żyłki venulae są najmniejszymi naczyniami żylnymi o trójwarstwowej ścianie. Intima – jedynie warstwa śródbłonkowa i

cienki pokład tkanki łącznej. Media - 1-2 pokłady ułożonych luźno komórek mięśniowych gładkich o okrężnym przebiegu,

niewielka ilość włókien kolagenowych i pojedyncze włókna sprężyste. Przydanka łącznotkankowa pozbawiona elementów

mięśniowych.

Żyły średnie mają większą średnicę, w intimie

pojedyncze komórki mięśniowe gładkie, grubsza

warstwa śródbłonkowa z 2-4 pokładami komórek

mięśniowych, przeplecionych podłużnie

ułożonymi włóknami kolagenowymi i niewielką

ilością włókien sprężystych. Przydanka

stosunkowo gruba.

Żyły duże o dużej średnicy, doprowadzają krew

bezpośrednio do serca, przebiegają w obrębie

klatki piersiowej. Wyraźnie grubsza i sztywniejsza

ściana z ułożonymi podłużnie komórkami

mięśniowymi gładkimi – pojedyncze w intimie i

dobrze rozwinięte w przydance. Zapobiega to

zapadaniu się ściany żyły w wyniku ujemnego

ciśnienia podczas „ssącej” fazy pracy serca.

Najbliższe sercu mają zamiast komórek mięśniowych

gładkich komórki mięśnia sercowego. Żyły płucne mają

grubą medię.

Żyły kończyn dolnych (propulsywne) , przez które

krew musi przepływać wbrew sile ciążenia, są

zbudowane nieco inaczej. Głębokie są wspomagane

przez skurcze otaczających je mięśni. Powierzchowne

mają grubą i dobrze umięśnioną ścianę o wyraźnych

warstwach. Intima jest gruba, ma poduszeczkowate

uwypuklenia i fałdy (zastawki żylne, zapobiegają

cofaniu się krwi) i pęczki komórek mięśniowych

gładkich o układzie podłużnym. Obecna, ale

niekompletna, blaszka sprężysta wewnętrzna. Dobrze

rozwinięta media z kilku okrężnych warstw komórek

mięśniowych gładkich przeplatających się z włóknami

kolagenowymi i sprężystymi. Przydanka stosunkowo

cienka, z komórkami mięśniowymi.

Niektóre żyły biegnące w łącznotkankowym otoczeniu

tracą częściowo ścianę. Zanika przede wszystkim media, intima może

ulec redukcji, a przydanka przestaje być wyodrębnioną warstwą.

Taka żyła staje się śródbłonkowym kanałem. Np. zatoki żylne opony

twardej, żyły siatkówki, łożyska i żyły beleczkowate śledziony.

Układ tętniczy może łączyć się z żylnym nie tylko poprzez naczynia

włosowate, ale także bezpośrednio przez tzw. anastomozy, które

występują w dwóch odmianach. Typ standardowy to odchodząca od

tętnicy tętniczka, przechodzi w tętniczkę z grubą medią (odcinek

regulacyjny), która łączy się z żyłką. Drugi typ – kłębki tętnicze,

występują głównie w skórze, to kompleks poskręcanych tętniczek

pozbawionych wewnętrznej blaszki sprężystej, otoczony grubym

mankietem okrężnie ułożonych komórek mięśniowych gładkich i

łącznotkankową torebką. W obu typach komórki mięśniowe są

dobrze unerwione. Anastomozy regulują przepływ krwi przez

łożyska naczyń włosowatych (ich zamknięcie powoduje zwiększenie

przepływu), co stanowi podstawowy mechanizm termoregulacji.

Struktury sensoryczne układu naczyniowego służą do

monitorowania składu chemicznego i ciśnienia krwi, regulują

motorykę naczyń, akcję serca i oddychania. Są to kłębki szyjne i aortalne i zatoka szyjna.

Kłębki szyjne monitorują stężenie tlenu i CO2 a także pH we krwi i przekazują informację do układu oddechowego, mają

kilka milimetrów, leżą w okołonaczyniowej tkance łącznej rozwidlenia tętnicy szyjnej wspólnej (aortalne leżą przy łuku

aorty). To bogato unaczyniony łącznotkankowy zrąb zbudowany z dwóch typów komórek. Komórki kłębkowe występują

w grupach, wypustkami kontaktują się ze sobą nawzajem i naczyniami, organelle typowe dla syntezy białek i liczne

ziarnistości wydzielnicze, na powierzchni komórek liczne synapsy. Drugie to komórki osłonkowe – zmodyfikowane

komórki Schwanna z długimi płaskimi wypustkami, którymi

otaczają komórki kłębkowe.

Zatoka szyjna to rozszerzenie tętnicy szyjnej wewnętrznej

nad odejściem od tętnicy szyjnej wspólnej. Rozszerzony

odcinek ma cienką medię i pogrubioną przydankę z licznymi

czuciowymi zakończeniami nerwowymi, które regulują

rozciąganie ściany i monitorują ciśnienie krwi.

Budowa ściany serca jest przedłużeniem warstwowej

struktury ściany naczyniowej. Intimie, medii i przydance

odpowiadają wsierdzie, śródsierdzie i nasierdzie.

Wsierdzie (endocardium) jest wyścielone od wewnątrz

ciągłym śródbłonkiem położonym na typowej błonie

podstawnej. Pod śródbłonkiem znajduje się warstwa tkanki

łącznej wiotkiej z włóknami kolagenowymi, sprężystymi i

nielicznymi komórkami mięśniowymi gładkimi. Warstwa

powsierdziowa zawiera liczne naczynia włosowate i włókna nerwowe.

Fałdami wsierdzia są zastawki ze zbitej tkanki łącznej pokrytej

śródbłonkiem.

Śródsierdzie (myocardium) zbudowane z komórek roboczych

mięśnia sercowego. Oczka tworzonej przez nie sieci wypełnione są

naczyniami włosowatymi i niewielką ilością tkanki łącznej wiotkiej.

Obecne również skupiska i pęczki komórek układu bodźcotwórczo-

przewodzącego. Szkielet serca z tkanki łącznej włóknistej zbitej.

Nasierdzie stanowi jednocześnie blaszkę trzewną worka

osierdziowego, zbudowane z tkanki łącznej z włóknami kolagenowymi

i sprężystymi, pojedyncze adipocyty. Od strony jamy osierdziowej

wyścielone jest nabłonkiem jednowarstwowym płaskim –

międzybłonkiem (mezotelium).

Układ naczyniowy - małe kompendium na koło.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: