Afryka, kontynent położony w większości na półkuli wsch., po obu stronach równika; drugi, po Eurazji, pod względem powierzchni kontynent Ziemi — 30,3 mln km2; największa rozciągłość południkowa wynosi 8 tys. km, równoleżnikowa — 7,5 tys. km. Kontynent zwarty; jedyny większy półwysep — Płw. Somalijski; wyspy stanowią tylko 5% pow.; kontynent o wyraźnie wyżynnym charakterze rzeźby; ponad 70% powierzchni leży na wys. 300–2000 m; średnia wys. 658 m, najwyższy punkt — wulkan Kibo (5895 m) w masywie Kilimandżaro, najniższy — w depresji jez. Assal (150 m p.p.m.); rozległe obniżenia (m.in. kotlina Konga, kotlina Kalahari) rozdzielone masywami górskimi i wyżynami (Ahaggar, Tibesti); we wsch. części system Wielkich Rowów Afryk.; największe rzeki: Nil, Kongo, Niger, Zambezi, Oranje; na pustyniach (Sahara, kotlina Kalahari) rzeki okresowe; największe jeziora: Wiktorii, Tanganika, Niasa, Czad. Symetryczny układ stref klim. i roślinnych; od strefy klimatów równikowych z bujnymi, wiecznie zielonymi lasami równikowymi i galeriowymi, przez strefę klimatów zwrotnikowych z szerokim pasem pustyń, półpustyń i sawann do klimatów i roślinności podzwrotnikowej na krańcach pd. i pn.; bogata fauna, szczególnie na pd. od Sahary, m.in. goryl, szympans, słoń afryk., nosorożec biały i czarny, zebra, żyrafa, antylopa, gepard, pantera, lew, hiena, hipopotam. A. zamieszkuje 813 mln osób (2001), co stanowi ok. 13% ludności świata; przyrost naturalny najwyższy na świecie — 26,7‰ rocznie (1995–2000); średnia gęstość zaludnienia 27 mieszk. na km2, największa (ponad 1200 mieszk. na km2) w dol. Nilu w Egipcie, stosunkowo wysoka (100–300 mieszk. na km2) w pd. Nigerii, nadmor. strefie Maghrebu, regionie górn.-przem. Witwatersrand w RPA; większa część Sahary, pustyni Namib, kotliny Kongo i Kalahari prawie bezludne.
lukiszcz94