Socjologia :
- młoda dyscyplina badawcza
- termin po raz 1 1838 – A. Comte ( filozof ) – 6 tomowe dzieło – „Filozofia pozytywna”, w 4 tomie użył pojęcia socjolog
- A. Comte – nieczytelny klasyk – wypada o nim wiedzieć ale nie należy go czytać
- socius + logos = SOCJOLOGIA ( nauka o społeczeństwie )
obywatel, prawo, nauka
przedstawiciel społ. dyscyplina badawcza
- początki – starożytność
Socjologia jako nauka – 4 etapy ( rewolucje ) - Szacki
1) okres Grecji klasycznej V – IVw. p.n.e.
- największy rozkwit greckiej kultury, cywilizacji
- wyodrębnienie refleksji o człowieku, społeczeństwie + inne zainteresowania
- Platon, Arystoteles
2) okres wieków XVI – XVII
- kształtowanie się państw narodowych
- Anglia – I nowożytne państwo narodowe po wojnie 30-letniej, król Henryk VII, po nim Henryk VIII
- odróżnienie refleksji – państwo, społeczeństwo
- pojawiają się myśliciele zainteresowani tylko państwem lub tylko społeczeństwem
3) ukształtowanie się socjologii jako dyscypliny badawczej
4) rewolucja przyszłości
- ma polegać na unaukowieniu refleksji nad społeczeństwem
Wady socjologii ( i innych nauk społ. )
1) Metody badawcze
- trzeba mieć co badać
- trzeba mieć narzędzia
- trzeba wiedzieć jak ich użyć ( jak badać )
- nie można stosować wszystkich metod np. z nauk ścisłych – doświadczeń, eksperymentów
- metody podstawowe ( Comte ) - obserwacja – musi być ukierunkowana ( musimy mieć co
obserwować )
- metody porównawcze – należy porównywać zjawiska
porównywalne
2) Prognozowanie
- wszystkie nauki społ. sprowadzają się do badania ludzi, ich postępowania
- postępowania, zachowania są nieprzewidywalne
Przedmiot badań socjologii :
1) instytucje społeczne
- np. socjologia rodziny, wojska itp. ( tzw. subdyscypliny )
2) badania zbiorowości
- terytorialnych ( miast, wsi, osiedli, grup )
- oparte na zasadach klasowych ( klasy, warstwy społeczne, kasty )
3) badanie procesów społecznych ( ruchliwość społeczna )
- migracje, emigracje itp.
- badanie procesów dezintegracji społ.
- kultura masowa ( media, procesy, wpływy na tworzenie się kultury masowej )
Podział nauki wynika z nagromadzenia wiedzy, informacji →tracimy z pola widzenia całość, to działa też w drugą stronę → proces integracji → socjologia ogólna
Zadania socjologii ogólnej ( relacje z subdyscyplinami )
- zbiera informacje, osiągnięcia subdyscyplin
- tworzy teorie
- tworzy 2 najważniejsze metody badawcze
1) teorie struktury
- podział społeczeństwa na grupy, części itd.
- ma charakter statyczny ( obraz społeczeństwa w danej chwili )
2) teoria rozwoju
- nacisk na przemianę, rozwój, zmianę społeczną
Teorie te uzupełniają się
Teorie socjologii ( już niestosowane )
1) PSYCHOLOGIZM – kierunek teoretyczny, ścisłe powiązanie socjologii z psychologią, cała socjologie można sprowadzić do badanie przeżyć, doznań psychicznych
2) BEHAWIORYZM – ortodoksyjny kierunek teoretyczny – wszystkie zainteresowania socjologii można sprowadzić do reakcji międzyludzkich, wzajemnego oddziaływania → bodziec – reakcji
3) SOCJOLOGIZM – Emil Durkheim
- socjologii nie można ograniczyć do badania przeżyć psychicznych, badania ekonomii ( marksizm )
- socjologia powinna badać wyobrażenia zbiorowe – dzieła, twory społeczeństwa jako całości – badanie religii, mody, języka, obyczajów itp.
- Durkheim badał samobójstwa ( ale nie jako przypadki jednostek tylko w sensie więcej samobójstw popełniają kobiety niż mężczyźni )
Przyczyny zainteresowania naukami społecznymi :
- przyspieszenie cywilizacyjne
- globalizacja
Charles W. Mills – Wyobraźnia socjologiczna
- każdy socjolog ma mieć taką wyobraźnię
- NS wpływają na badaną przez siebie rzeczywistość
- wyobraźnia socjologiczna – należy zawsze poszukiwać szerszego kontekstu zjawisk, szerszych powiązań ( nie jeden ćpun ale zagadnienie narkomanii )
3 grupy czynników – podstaw życia społecznego
1. BIOLOGICZNE
- cechy dziedziczne – wpływają, warunkują nasze funkcjonowanie w społeczeństwie, mamy ich 8
1) wyprostowana postawa ciała – uwolnienie kończyn przednich
2) chwytne ręce
3) wzrok skierowany do przodu
4) złożony układ nerwowy + duży mózg
5) mechanizm głosowy – możliwość mowy
6) długa zależność dzieci od rodziców – możliwość przekazywania doświadczeń
7) plastyczność wrodzonych popędów, potrzeb
8) trwałość popędu seksualnego – możliwość ukształtowania się instytucji rodziny
- te cechy nie są aksjomatami
- wiek XIX – teoria rasowa – A.Gobeineau, H. S. Chamberlain → ludzie nie tylko różnią się pod względem rasowym, rasę trudno zmienić, cechy rasowe przekładają się na inteligencje, moralność, skłonność do przestępstw
przetrwały długo → nazizm
- Deficyt skumulowany – niekorzystne czynniki nakładające się i funkcjonujące w określonym okresie
- Współczesne koncepcje rasistowskie bazują na 3 argumentach
1) genetyczny – inteligencja dziedziczna
2) psychologiczny – samospełniające się proroctwo
3) historyczny – wszystkie cywilizacje - dziełem białych ( zapomina się o Chińczykach itp.)
- podział na rasy – charakter obiektywny, wyróżniamy 3 główne rasy
1) kaukazka – biała
2) negroidalna- czarna
3) mongoidalna – żółta
2. GEOGRAFICZNE
- zasoby środowiska naturalnego, bogactwa naturalne, wody, lasy, rośliny, zwierzęta
- determinizm geograficzny – nasze życie społeczne jest zdeterminowane ( b. mocno określone ) przez cechy środowiska
Monteskiusz – jego zdaniem szczególnie klimat wpływa na życie społeczne
- w klimacie zimnym – zbyt duże zużycie energii na utrzymanie temperatury ciała
- w klimacie ciepłym – nic nikomu się nie chce
- najkorzystniejszy klimat umiarkowany
- starał się powiązać wielkość państwa z jego ustrojem – dla państw dużych nie nadaje się demokracja
- znaczenie tych czynników zmniejsza się wraz ze wzrostem postępu cywilizacyjnego
- zależność między czynnikami geograficznymi a ustrojem państwa – demokracja rozwinęła się najpierw w krajach o obronnych granicach naturalnych
3. DEMOGRAFICZNE
- przyrost naturalny, gęstość zaludnienia
- tendencje – ciągłe przyspieszenie wzrostu demograficznego
- Malthus – wiek XVIII – ziemi grozi przeludnienie, śmierć głodowa
- przyrost żywność – przyrost arytmetyczny
- przyrost ludności – przyrost geometryczny
- zielona rewolucja – lata 60. i 70. XX wieku ( np. sadzenie ryżu i kukurydzy gdzie się da )
- nierównomierność wzrostu demograficznego – 2 wymiary
1) przestrzenny – geograficzny – ludność Europy się starzeje, coraz chętniej przyjmowane są osoby spoza granic, największy przyrost dem. notowany w krajach rozwijających się
2) czasowy – historyczny – zjawisko tzw. „falowania dem.” – występowanie na przemian wyżu i niżu dem.
- tworzenie wielkich miast
- trudności dużych miast gł. ekonomiczne ( niektóre bankrutują ),+ problemy zanieczyszczenia środowiska, przestępczość
- miasto tworzy własny układ społeczny ( stratyfikacja - STRATUM = warstwa )
- pojawiają się dzielnice lepsze i gorsze
- również w układzie pionowym ( we Włoszech najwyższe piętra są najdroższe )
te czynniki 1,2,3 tworzą ramy naszego życia
- poprzez kolejne etapy dochodzi się do ukształtowania się więzi społ.
1) etap = styczność przestrzenna – zauważamy inną osobę, codzienne czynności
- czasami więź społeczna może mieć charakter pośredni - bez osobistego poznania, kontaktu – ogłoszenia prasowe
2) etap = styczność psychiczna – interesujemy się cechami psychiki innej osoby, najczęściej charakter wzajemny
3) etap = styczność społeczna - wymiana wartości
4) etap = wzajemne oddziaływanie – INTERAKCJE – nasze postępowanie jest obserwowane przez druga stronę, ta druga strona reaguje na nasze zachowanie, postępowanie co zmusza nas do reakcji itd.
- symboliczny interakcjonizm – występowanie interakcji na poziomie gestów, symboli
E. Goffmann → „ Człowiek w teatrze życia codziennego” → wg niego cały czas gramy, nigdy nie jesteśmy spontaniczni, dom = teatr, życie = spektakl
- intarakcja kieruje się zasadami
1) trwałości – musi trwać
2) powinniśmy jak najlepiej się przedstawić, zaprezentować, ukrywając wady, eksponu...
Piffony