Prio-pozna dojrzalosc. wiek starzenia sie.doc

Późna dorosłość, wiek starzenia się

1.Późna dojrzałość to okres starzenia się człowieka nazywany tradycyjnie starościąWzrastające zainteresowanie problematyką starości niewątpliwie wiąże się z demograficznym faktem postępującego w coraz szybszym tempie starzenia się społeczeństw najwyżej rozwiniętych krajów świata

2. Granice i kryteria okresu późnej dorosłości

Różnice zdań na temat starości sięgają rzędu 30 lat : od 45r.ż. do 75r.ż. Niektóre źródła podają 3-stopniową skalę : 60-75 , 75-90, 90 i powyżej .

Biologiczny wymiar starzenia się i starości.

Biologiczne zmiany w późnej starości mają charakter zmian wstecznych. Starzenie przebiega na poziomie komórkowy. Rozróżnia się dwa zasadnicze typy zmian: obniżenie sprawności fizycznej oraz tzw. mnogą patologię.

Obniżenie sprawności fizycznej objawia się w ograniczeniach zdolności do wysiłku, zwiększonej męczliwości .Wynika ono ze stopniowego słabnięcia funkcji niemal wszystkich narządów ciała. W większości przypadków wymierne obniżenie sprawności fizycznej jest następstwem chorób, a nie procesu starzenia się. Wśród najczęściej występujących chorób somatycznych w starości wymienia się choroby infekcyjne związane z obniżeniem odporności organizmu, choroby układu krążenia, oddechowego, pokarmowego, choroby narządu ruchu oraz hormonalnego.

3. Psychospołeczny wymiar starości

Główną kategorią opisu sytuacji społecznej człowieka w okresie późnej dorosłości jest pojęcie „strata” albo koszty starzenia się. Zdarzenia o charakterze straty mają tę właściwość, że wzbudzają silne negatywne emocje, jeśli dotyczą wartości związanych z codziennym życiem jednostki i do tego występują łącznie, stają się zdarzeniami krytycznymi -kryzysogennymi..Najczęściej występujące w późnej starości zdarzenia krytyczne to: utrata zdrowia, kondycji i atrakcyjności fizycznej, utrata bliskich osób, utrata statusu społecznego i ekonomicznego, utrata poczucia przydatności i prestiżu oraz zbliżająca się perspektywa śmierci. Na utratę atrakcyjności fizycznej wpływają: deformacja kształtów ciała, bruzdowatość i pomarszczenie skóry, wyostrzenie rysów twarzy, „rozwodnienie” oczu, sztywność ruchów, tremor dłoni i głowy. Cechy te składają się na stereotyp człowieka starego jako brzydkiego, niesprawnego posępnego i ostatecznie obniżają jego samoocenę, wpływając ta drogą na relacje z innymi ludźmi.

Wymiar psychologiczno-podmiotowy

Zmiany w sferze percepcyjno-motorycznej

Z wiekiem wrażliwość zmysłów słabnie. Podwyższa się próg wrażliwości dla zmysłu wzroku, słuchu oraz smak. Wydłuża się również  czas reakcji na bodźce wzrokowe i słuchowe oraz czas wykonywania czynności, zarówno prostej, jak i złożonej. Spowolnienie czasu reakcji to najpewniejszy i uniwersalny psychofizyczny wskaźnik starzenia się

Zmiany w sferze pamięci i zapamiętywania

Z wiekiem obniża się zdolność zapamiętywania. Pamięć długoterminowa(wsteczna) ulega z wiekiem osłabieniu, jednak w znacznie mniejszym stopniu niż pamięć bezpośrednia..

Zmiany w sferze intelektualnej

Rodzaje zmian.

J. Trempała wyróżnia zmiany, które dotyczą : poziomu ogólnej interpretacji inteligencji, relacji między zdolnościami składającymi się na inteligencję ogólną, myślenia formalno-operacyjnego i relacji między podstawowymi typami funkcjonowania poznawczego.

Od ok. 60 r. życia obniżeniu ulega ogólny iloraz inteligencji. Widać spadek takich zdolności jak myślenie indukcyjne, wyobraźnia przestrzenna, koordynacja wzrokowo-ruchowa. Im wcześniej wykształcona została dana sprawność, tym wolniej zanika. Wraz z wiekiem w okresie późnej dorosłości postępuje tendencja spadkowa dotycząca sprawności myślenia formalno-logicznego.

Czynniki wpływające na obraz funkcji intelektualnych.

Należą do nich: poziom wykształcenia, charakter aktywności, rodzaj rozwiązywanych problemów, typ osobowości, a szczególnie poziom aspiracji oraz rodzaj celów życiowych. Udowodniono, że dzięki treningowi sprawności intelektualnych można uzyskać znaczną poprawę wyników testowych.. Stwierdzono zależność doświadczenia oraz wymagań zdefiniowanych przez warunki społeczno-kulturowe charakterystyczne dla danego okresu historycznego. Warunki takie jak zmiana sytuacji społeczno-gospodarczej, nowe technologie, migracje, tempo życia i inne, kształtują specyficzny kontekst życia, określają codzienne zadania i tą drogą wpływają na cechy osobowe, wyostrzając je lub tłumiąc w danej generacji.

Zmiany w zakresie strategii poznania

Ostatnia grupa zmian jakościowych w zakresie procesów poznawczych dotyczy podstawowych strategii poznania. W starości zmiany te są zasadniczo kontynuacją procesu przekształceń rozpoczętych w dorosłości i polegają na zwiększeniu się z rozwiązywaniu problemów udziału myślenia relatywistycznego oraz kontekstualno-dialektycznego. Rozwój poznawczy w drugiej połowie życia  ma charakter horyzontalny, co należy rozumieć jako ukierunkowanie podmiotu na równowagę i integrację obu sfer poznania. Staje się to możliwe w okresie właśnie starzenia się kiedy to nasila się potrzeba sensu, odczuwanego subiektywnie jako oczywistość. Wraz z tą potrzeba pojawia się nastawienie na zgodność myśli i uczuć, świadomości i nieświadomości, kontroli wewnętrznej i zewnętrznej, przekonań i działań.

4. Osobowość człowieka starego

Badania cech osobowości

Nie można potwierdzić i wyznaczyć jednego, konkretnego schematu zmienności cech osobowości z procesem starzenia się. Często analizowane w badaniach empirycznych nad ludźmi starszymi są cechy takie jak poziom lęku i sztywność poglądów i form postępowania. Jednak i te nie są w stanie w 100 % potwierdzić wynikami pogląd, według którego starość wiąże się z dwiema wyżej wymienionymi cechami, z powodu znacznych uproszczeń metodologicznych.

Wyniki badań struktury potrzeb ludzi starszych przedstawiają następujące prawidłowości:

-          ludzi starszych cechuje bierność i zależność od otoczenia

-          ludzie starsi wykazują niską motywację osiągnięć i małą pewność siebie

-          ludzie starzy mają podwyższoną potrzebę spokoju i bezpieczeństwa, wysoki poziom lęku przed osamotnieniem

Badacze ustalili, że globalna ocena własnego życia zleży od:

-          realizacji celów uznawanych za ważne

-          dojrzałości emocjonalnej i społecznej

-          aktualnej sytuacji życiowej.

5. Mądrość wieku starości

Starość powinna się kojarzyć z mądrością i doświadczeniem, a nie tylko ze słabością i ze zmieniającym się ciałem. Mądrość starości to akceptacja zachodzących w nas zmian.

Mądrość transcendentna. Jej charakterystyczną cechę stanowi to, że ujawnia się w sytuacjach niepewnych, niedookreślonych, wieloznacznych, paradoksalnych i dlatego wymaga wrażliwości na kontekst intuicji, wyczucia oraz wglądu w całość sytuacji, także w jej ukryty czy tajemniczy porządek. Tak rozumiana mądrość transcendentna jest nie tyle cechą rozumu, ile atrybutem całej osobowości; : „jest całościowym ustosunkowaniem się do świata, wynikającym z poziomu rozwoju ego”. Fundamentalną przesłanką tej mądrości jest istnienie rozwijającego się ego, czyli procesu ukierunkowanego na:

-          osiąganie wolności wewnętrznej,

-          przekraczanie własnych ograniczeń

-          odkrywanie sensu zdarzeń życiowych na tle całego doświadczenia;

Mądrość choć znajdywana i u osób młodszych, przyjęta jest jednak stanowczo za domenę osób starszych. Opisana powyżej mądrość jest jakby przeciwieństwem mądrości pragmatycznej. Różnice jakie występują miedzy obiema mądrościami można rozpisać następująco:

Justyna Balcerek PWiPP

2