1980. Jan Paweł II - Dives In Misericordia.pdf - Encykliki - Streamdrift

Jan Paweł II

ENCYKLIKA DIVES IN MISERICORDIA

O BoŜym Miłosierdziu

Czcigodni Bracia, Umiłowani Synowie i Córki,

Pozdrowienie i Apostolskie Błogosławieństwo!

KTO MNIE WIDZI, WIDZI I OJCA (Por. J 14, 9)

Objawienie Miłosierdzia

1. „BOGATY W MIŁOSIERDZIU SWOIM BÓG” (por. Ef 2, 4) jest Tym, którego objawił nam Jezus Chrystus

jako Ojca. Objawił nam Go zaś i ukazał w sobie — Jego Synu (por. J 1, 18; Hbr 1, 1 n.). Pamiętna jest

owa chwila, kiedy Filip, jeden z dwunastu Apostołów, zwracając się do Chrystusa, mówi: „Panie, pokaŜ

nam Ojca, a to nam wystarczy”, a na te słowa Jezus daje następującą odpowiedź: juŜ „tak długo

jestem z wami, a jeszcze Mnie nie poznałeś? Kto Mnie zobaczył, zobaczył takŜe i Ojca” ( J 14, 8 n.).

Słowa te zostały wypowiedziane w czasie mowy poŜegnalnej, pod koniec uczty paschalnej, z którą

rozpoczynały się wydarzenia owych świętych dni, mające potwierdzić raz na zawsze, iŜ „Bóg, będąc

bogaty w miłosierdzie, przez wielką swą miłość, jaką nas umiłował, i to nas, umarłych na skutek

występków, razem z Chrystusem przywrócił do Ŝycia” ( Ef 2, 4 n.).

Idąc za nauką Soboru Watykańskiego II i odpowiadając na szczególną potrzebę czasów, w których

Ŝyjemy, poświęciłem Encyklikę Redemptor hominis prawdzie o człowieku, która w pełni i do końca

odsłania się w Chrystusie. Nie mniejsza potrzeba tych przełomowych i trudnych czasów przemawia za

tym, aby w tym samym Chrystusie odsłonić raz jeszcze oblicze Ojca, który Jest „Ojcem miłosierdzia oraz

Bogiem wszelkiej pociechy” (por. 2 Kor 1, 3).

Oto bowiem, jak czytamy w Konstytucji Gaudium et spes : „Chrystus, nowy Adam (...) objawia w pełni

człowieka samemu człowiekowi i okazuje mu najwyŜsze jego powołanie,” dokonuje zaś tego „juŜ w

samym objawieniu tajemnicy Ojca i Jego miłości” 1 . Słowa powyŜsze świadczą wyraźnie o tym, Ŝe

ukazanie człowieka w pełnej godności jego człowieczeństwa nie moŜe się dokonać inaczej niŜ przez

odniesienie do Boga, chodzi zaś nie tylko o odniesienie czysto pojęciowe, ale uwzględniające pełną

rzeczywistość ludzkiej egzystencji. Człowiek i jego najwyŜsze powołanie odsłania się w Chrystusie

poprzez objawienie tajemnicy Ojca i Jego miłości .

I dlatego teŜ ku tej tajemnicy wypada nam zwrócić się obecnie. Przemawiają za tym równieŜ

wielorakie doświadczenia Kościoła i człowieka współczesnego. Domagają się tego wołania tylu

ludzkich serc, ich cierpienia i nadzieje, ich zwątpienia i oczekiwania. Jeśli prawdą jest to, iŜ kaŜdy

człowiek jest poniekąd drogą Kościoła — co zostało wyraŜone w Encyklice Redemptor hominis — to

równocześnie Ewangelia i cała Tradycja wskazują niezmiennie na to, Ŝe musimy przebywać tę drogę z

kaŜdym człowiekiem tak, jak otworzył ją Chrystus , objawiając w sobie samym „Ojca i Jego miłość” 2 . W

Jezusie Chrystusie kaŜda droga do człowieka, która w coraz to zmieniającym się kontekście czasów raz

na zawsze została zadana Kościołowi, jest równocześnie wyjściem na spotkanie Ojca i Jego miłości.

Sobór Watykański II potwierdził tę prawdę na miarę naszych czasów.

Im bardziej posłannictwo, jakie spełnia Kościół, jest skoncentrowane na człowieku, im bardziej jest,

rzec moŜna, „antropocentryczne”, tym bardziej musi potwierdzać się i urzeczywistniać teocentrycznie,

to znaczy być skierowane w Jezusie Chrystusie ku Ojcu. O ile róŜne kierunki dziejowe i współczesne

prądy ludzkiej myśli były i są skłonne rozdzielać, a nawet przeciwstawiać sobie teocentryzm i

antropocentryzm, to natomiast Kościół, idąc za Chrystusem, stara się wnosić w dzieje człowieka

organiczne i dogłębne zespolenie obojga. Jest to równieŜ jedna z głównych, a moŜe nawet

najwaŜniejsza podstawa magisterium ostatniego Soboru. Jeśli zatem w obecnym okresie dziejów

Kościoła stawiamy sobie jako naczelne zadanie wprowadzenie w Ŝycie nauki tego wielkiego Soboru ,

trzeba nam z wiarą, otwartym umysłem i sercem, sięgnąć do tej podstawy. JuŜ w Encyklice Redemptor

hominis starałem się wskazać na to, Ŝe pogłębienie i wielorakie rozbudowanie świadomości Kościoła,

jakie zawdzięczamy Soborowi, musi otworzyć nasze umysły i serca pełniej na samego Chrystusa. Dziś

pragnę powiedzieć, Ŝe otwarcie na Chrystusa, który jako Odkupiciel świata w pełni objawia człowieka

samemu człowiekowi, nie moŜe dokonać się inaczej, jak tyko poprzez coraz dojrzalsze odniesienie do

Ojca i Jego miłości.

Wcielenie Miłosierdzia

2. Bóg, który „zamieszkuje światłość niedostępną” ( 1 Tm 6, 16), równocześnie przemawia do

człowieka językiem całego kosmosu: „Albowiem od stworzenia świata niewidzialne Jego przymioty —

wiekuista Jego potęga oraz Bóstwo — stają się widzialne dla umysłu przez Jego dzieła” ( Rz 1, 20). To

pośrednie i niedoskonałe poznanie jako dzieło umysłu szukającego Boga za pośrednictwem stworzeń,

poprzez świat widzialny, nie jest jeszcze „widzeniem Ojca”. „Boga nikt nigdy nie widział (...)” pisze św.

Jan, aby tym pełniej uwydatnić prawdę, Ŝe „Jednorodzony Bóg, który jest w łonie Ojca, [o Nim]

pouczył” ( J 1, 18). To „pouczenie” objawia Boga w niezgłębionej tajemnicy Jego istoty — jednej i

trynitarnej — otoczonej „światłością niedostępną” (por. 1 Tm 6, 16). Poprzez „pouczenie” Chrystusa

poznajemy jednakŜe Boga przede wszystkim w Jego stosunku do człowieka, w Jego miłości:

„filantropia” (por. Tt 3, 4). I tutaj właśnie „niewidzialne Jego przymioty” stają się w sposób szczególny

„widzialne”, nieporównanie bardziej niŜ poprzez wszystkie inne „Jego dzieła”. Stają się widzialne w

Chrystusie i przez Chrystusa , przez Jego czyny i słowa, w ostateczności przez Jego krzyŜową śmierć i

zmartwychwstanie.

W ten teŜ sposób staje się w Chrystusie i przez Chrystusa szczególnie „widzialny” Bóg w swoim

miłosierdziu, uwydatnia się ten przymiot Bóstwa, który juŜ Stary Testament (przy pomocy róŜnych pojęć i

słów) określał jako miłosierdzie . Chrystusa nadaje całej starotestamentalnej tradycji miłosierdzia BoŜego

ostateczne znaczenie. Nie tylko mówi o nim i tłumaczy je poprzez porównania i przypowieści, ale nade

wszystko sam ją wciela i uosabia . Poniekąd On sam jest miłosierdziem . Kto je widzi w Nim, kto je w Nim

znajduje, dla tego w sposób szczególny „widzialnym” staje się Bóg jako Ojciec „bogaty w miłosierdzie”

( Ef 2, 4).

Umysłowość współczesna, moŜe bardziej niŜ człowiek przeszłości, zdaje się sprzeciwiać Bogu

miłosierdzia, a takŜe dąŜy do tego, aŜeby samą ideę miłosierdzia odsunąć ma margines Ŝycia i odciąć

od serca ludzkiego. Samo słowo i pojęcie „miłosierdzie” jakby przeszkadzało człowiekowi, który poprzez

nieznany przedtem rozwój nauki i techniki bardziej niŜ kiedykolwiek w dziejach stał się panem: uczynił

sobie ziemi poddany (por. Rdz 1, 28). Owo „panowaniu nad ziemią”, rozumiane nieraz jednostronnie i

powierzchownie, jakby nie pozostawiało miejsca dla miłosierdzia. MoŜemy tutaj jednakŜe odwoływać

się z poŜytkiem do tego obrazu „sytuacji człowieka w świecie współczesnym”, jaki został nakreślony na

początku Konstytucji Gaudium et spes . Czytamy tam między innymi zdanie następujące: „W takim

stanie rzeczy świat dzisiejszy okazuje się zarazem mocny i słaby, zdolny do najlepszego i do najgorszego;

stoi bowiem przed nim otworem droga do wolności i do niewolnictwa, do postępu i cofania się, do

braterstwa i nienawiści. Poza tym człowiek staje się świadomy tego, Ŝe jego zadaniem jest pokierować

naleŜycie siłami, które sam wzbudził, a które mogą go zmiaŜdŜyć lub teŜ słuŜyć mu” 3 .

Sytuacja świata współczesnego ujawnia nie tylko takie przeobraŜenia, które budzą nadzieję na

lepszą przyszłość człowieka na ziemi , ale ujawnia równocześnie wielorakie zagroŜenia , i to zagroŜenia

sięgające dalej niŜ kiedykolwiek w dziejach. Nie przestając odsłaniać tych zagroŜeń przy róŜnych

sposobnościach (jak np. wystąpienia w ONZ, UNESCO, FAO i inne), Kościół musi rozwaŜać je

równocześnie w świetle prawdy, jaką otrzymał od Boga. Objawiona w Chrystusie prawda o Bogu, który

jest „Ojcem miłosierdzia” ( 2 Kor 1 , 3), pozwala nam „widzieć” Go szczególnie bliskim człowiekowi

wówczas, gdy jest on nawiedzany cierpieniem, gdy jest zagroŜony w samym rdzeniu swej egzystencji i

ludzkiej godności. I dlatego teŜ wielu ludzi i wiele środowisk, kierując się Ŝywym zmysłem wiary, zwraca

się niejako spontanicznie do miłosierdzia BoŜego w dzisiejszej sytuacji Kościoła i świata. Przynagla ich do

tego zapewne sam Chrystus, działający przez swego Ducha w ukryciu ludzkich serc. Objawiona

bowiem przez Niego tajemnica Boga, który jest „Ojcem miłosierdzia”, staje się w kontekście zagroŜeń

człowieka w naszej epoce, jakby szczególnym wezwaniem skierowanym do Kościoła. W niniejszej

Encyklice pragnę pójść za tym wezwaniem. Pragnę sięgnąć do odwiecznego, a zarazem

niezrównanego w swej prostocie i głębi języka objawienia i wiary, aŜeby w tym właśnie języku wyrazić

raz jeszcze wobec Boga i ludzi wielkie troski naszych czasów. Objawienie bowiem i wiara uczą nas nie

tyle, abyśmy tajemnicę Boga jako „Ojca miłosierdzia” rozwaŜali w oderwaniu, ale byśmy do tego

miłosierdzia odwoływali się w imię Chrystusa i w zjednoczeniu z Nim. CzyŜ Chrystus nie powiedział, Ŝe

Ojciec nasz, „który widzi w ukryciu” ( Mt 6, 4; 6, 18) stale niejako czeka na to, byśmy odwołując się do

Niego we wszelkich potrzebach, poznawali zarazem coraz głębiej Jego tajemnicę: „tajemnicę Ojca i

Jego miłości”? (por. Ef 3, 7. 8; ponadto Łk 11, 513).

Pragnę przeto, aŜeby niniejsze rozwaŜania przybliŜyły wszystkim tę tajemnicę, stając się równocześnie

Ŝarliwym powołaniem Kościoła o miłosierdzie, którego tak bardzo potrzebuje człowiek i świat

współczesny Potrzebuje, choć często o tym nie wie.

ORĘDZIE MESJAŃSKIE

Kiedy Chrystus rozpoczął czynić i nauczać

3. Wobec swoich ziomków, mieszkańców tego samego Nazaretu, Chrystus powołuje się na słowa

proroka Izajasza: „Duch Pański spoczywa na Mnie, poniewaŜ Mnie namaścił i posłał Mnie, abym

ubogim niósł dobrą nowinę, więźniom głosił wolność, a niewidomym przejrzenie, abym uciśnionych

odsyłał wolnych, abym obwoływał rok łaski od Pana” ( Łk 4, 18 n.). Zdania te zapisane u św. Łukasza są

pierwszą mesjańską Jego deklaracją , w ślad za którą idą czyny i słowa znane z Ewangelii. Poprzez te

czyny i słowa Chrystus uobecnia Ojca wśród ludzi. Znamienne, Ŝe tymi ludźmi są nade wszystko ubodzy,

nie mający środków do Ŝycia, są ludzie, których pozbawiono wolności, są ślepi, którzy nie widzą całego

piękna stworzenia, są ci, którzy Ŝyją w ucisku serca lub teŜ doznają społecznej niesprawiedliwości, są

wreszcie grzesznicy. Wobec tych nade wszystko ludzi Mesjasz staje się szczególnie przejrzystym znakiem

Boga, który jest miłością, staje się znakiem Ojca. W tym widzialnym znaku ludzie ówcześni — ale takŜe

ludzie naszych czasów — mogą „zobaczyć” Ojca.

Rzecz znamienna, Ŝe gdy od Jana Chrzciciela przybyli do Chrystusa wysłannicy, aby postawić Mu

pytanie: „Czy Ty jesteś Tym, który ma przyjść, czy teŜ innego mamy oczekiwać?” ( Łk 7 , 19), Jezus

odpowiedział im, powołując się na to samo świadectwo, od którego zaczął swoje nauczanie w

Nazarecie: „Idźcie i donieście Janowi to, coście widzieli i słyszeli: niewidomi wzrok odzyskują, chromi

chodzą, trędowaci doznają oczyszczenia i głusi słyszą; umarli zmartwychwstają, ubogim głosi się

Ewangelię”, i zakończył: „A błogosławiony jest ten, kto we Mnie nie zwątpi” ( Łk 7, 22 n.).

Jezus nade wszystko swoim postępowaniem, całą swoją działalnością objawiał, Ŝe w świecie , w

którym Ŝyjemy, obecna jest miłość . Jest to miłość czynna, miłość, która zwraca się do człowieka,

ogarnia wszystko, co składa się na jego człowieczeństwo. Miłość ta w sposób szczególny daje o sobie

znać w zetknięciu z cierpieniem, krzywdą, ubóstwem, w zetknięciu z całą historyczną „ludzką kondycją”,

która na róŜne, sposoby ujawnia ograniczoność i słabość człowieka, zarówno fizyczną, jak i moralną.

Właśnie ten sposób i zakres przejawiania się miłości nazywa się w języku biblijnym „miłosierdziem”.

Chrystus więc objawia Boga, który jest Ojcem, jest „miłością”, jak to wyrazi w swoim liście św. Jan ( 1 J

4, 16), objawia Boga, który jest „bogaty w miłosierdzie”, jak czytamy u św. Pawła ( Ef 2, 4). Ta prawda,

bardziej jeszcze niŜ tematem nauczania, jest rzeczywistością uobecnianą przez Chrystusa. To

uobecnianie Ojca: miłości i miłosierdzia , jest w świadomości samego Chrystusa podstawowym

dowodem Jego mesjańskiego posłannictwa. Wskazują na to słowa wypowiedziane na początku w

synagodze nazaretańskiej, a później do uczniów i wysłanników Jana Chrzciciela.

W oparciu o takie uobecnianie Boga, który jest Ojcem: miłością i miłosierdziem, Jezus czyni

miłosierdzie jednym z głównych tematów swojego nauczania . Jak zwykle, i tutaj naucza nade wszystko

„przez przypowieści”, one bowiem najlepiej unaoczniają istotę rzeczy. Wystarczy przypomnieć

przypowieść o synu marnotrawnym ( Łk 15, 1132), czy o miłosiernym Samarytaninie ( Łk 10, 3037), czy teŜ

— dla kontrastu — przypowieść o niemiłosiernym słudze ( Mt 18, 2335). JednakŜe owych miejsc w

nauczaniu Chrystusa, które ukazują miłośćmiłosierdzie w nowym zawsze aspekcie, jest ogromnie wiele.

Wystarczy mieć przed oczyma dobrego pasterza, który szuka zgubionej owcy ( Mt 18, 1214; Łk 15, 37),

czy choćby nawet tę niewiastę, która wymiata całe mieszkanie w poszukiwaniu zagubionej drachmy

( Łk 15, 810). Ewangelistą, który szczególnie wiele miejsca poświęcił tym tematom w nauczaniu

Chrystusa, jest św. Łukasz; jego Ewangelia zasłuŜyła sobie na nazwę „Ewangelii miłosierdzia”.

Z tą chwilą, gdy mowa o nauczaniu, otwiera się bardzo doniosły problem znaczenia odnośnych

wyrazów i treści pojęć, a nade wszystko treści pojęcia „miłosierdzie” (w stosunku do pojęcia „miłość”) .

Zrozumienie tych treści stanowi klucz do zrozumienia samej rzeczywistości miłosierdzia, co dla nas jest

najwaŜniejsze. Zanim jednakŜe tej sprawie, to znaczy ustaleniu znaczenia wyrazów i właściwej treści

pojęcia „miłosierdzie”, poświęcimy dalszą część naszych rozwaŜań, trzeba jeszcze stwierdzić, Ŝe

Chrystus, objawiając: miłośćmiłosierdzie Boga, równocześnie stawiał ludziom wymaganie , aby w Ŝyciu

swoim kierowali się miłością i miłosierdziem. Wymaganie to stanowi sam rdzeń orędzia mesjańskiego,

sam rdzeń etosu Ewangelii. Mistrz daje temu wyraz zarówno w postaci przykazania, o którym mówi, Ŝe

jest „największe” ( Mt 22, 38), jak teŜ w postaci błogosławieństwa, kiedy w kazaniu na górze głosi:

„Błogosławieni miłosierni, albowiem oni miłosierdzia dostąpią” ( Mt 5, 7).

W ten sposób mesjańskie orędzie, o miłosierdziu zachowuje ów znamienny Boskoludzki wymiar.

Chrystus, stając się — jako spełnienie proroctw mesjańskich — wcieleniem owej miłości, która wyraŜa się

ze szczególną siłą wobec cierpiących, pokrzywdzonych i grzesznych, uobecnia i w ten sposób

najpełniej objawia Ojca, który jest Bogiem „bogatym w miłosierdzie”. Równocześnie zaś, stając się dla

ludzi wzorem miłosiernej miłości wobec drugich, Chrystus wypowiada, bardziej jeszcze niŜ słowami

samym swoim postępowaniem, owo wezwanie do miłosierdzia, które jest jednym z najistotniejszych

członów etosu Ewangelii. Chodzi zaś w tym wypadku nie tylko o przykazanie czy wymaganie natury

etycznej, chodzi równocześnie o spełnienie bardzo waŜnego warunku, aŜeby Bóg mógł się objawiać w

swym miłosierdziu w stosunku do człowieka: miłosierni... dostępują miłosierdzia.

III

STARY TESTAMENT

4. Pojęcie „miłosierdzie” ma swoją długą i bogatą historię w Starym Testamencie. Musimy do tej

historii sięgnąć, aby tym pełniej ujawniło się owo miłosierdzie, które objawił Chrystus. Objawiając je

zarówno czynami jak nauczaniem, zwracał się do ludzi, którzy nie tylko znali pojęcie miłosierdzia, ale

którzy ponadto ze swej wielowiekowej historii, jako Lud BoŜy Starego Przymierza wynieśli szczególne

doświadczenie miłosierdzia BoŜego . Było to doświadczenie zarówno społeczne i wspólnotowe, jak teŜ

indywidualne i wewnętrzne.

Izrael był bowiem ludem Przymierza z Bogiem, któremu to Przymierzu niejednokrotnie bywał

niewierny. Kiedy budziła się świadomość tej niewierności — a w ciągu dziejów Izraela nie brakło

proroków i męŜów, którzy świadomość taką budzili — wówczas odwoływano się do miłosierdzia.

Znajdujemy na to ogromnie wiele dowodów w Księgach Starego Testamentu. Z waŜniejszych wydarzeń i

tekstów biblijnych moŜna tu przytoczyć początek epoki Sędziów (por. Sdz 3, 79), modlitwę Salomona z

okazji poświęcenia Świątyni (por. 1 Krl 8, 2253), prośbę proroka Micheasza o przebaczenie (por. Mi 7 ,

1820), Izajaszowe orędzie pocieszenia (por. Iz 1 , 18; 51, 416), modlitwę wygnańców (por. Ba 2 , 11 — 3,

8), odnowę Przymierza po powrocie z wygnania (por. Ne 9). Znamienne jest, Ŝe mowy prorockie owo

miłosierdzie, do którego odwołują się ze względu na grzechy ludu, wiąŜą niejednokrotnie z wyrazistym

obrazem miłości ze strony Boga. Bóg miłuje Izraela miłością szczególnego wybrania, podobną do

miłości oblubieńca (por. np. Oz 2, 2125; Iz 54, 68) i dlatego przebaczy mu winy, przebaczy nawet

zdrady i niewierności. Jeśli spotka się z pokutą, z prawdziwym nawróceniem, przywróci swój lud z

powrotem do łaski (por. Jr 31, 20; Ez 39, 2529). W mowach proroków miłosierdziu oznacza szczególnie

potęgę miłości , która jest większa niŜ, grzech i niewierność ludu wybranego.

W tym szerokim kontekście „społecznym” pojawia się miłosierdzie jako korelat doświadczenia

wewnętrznego poszczególnych osób, które bądź znajdują się w stanic winy, bądź toŜ doznają

jakiegokolwiek cierpienia czy nieszczęścia. Zarówno zło fizyczne , jak teŜ zło moralne lub grzech , kaŜe

poszczególnym synom czy córkom Izraela zwracać się do Boga, apelując do Jego miłosierdzia. Tak

zwraca się do Niego Dawid w poczuciu swojej cięŜkiej winy ( 2 Sm 21; 12; 24, 10), ale podobnie zwraca

się do Boga zbuntowany Job świadom swego straszliwego nieszczęścia ( Job , passim). Zwraca się do

Niego równieŜ Estera w poczuciu śmiertelnego zagroŜenia swego ludu (Est 4, 17 k nn.). Jeszcze wiele

innych przykładów znajdujemy w Księgach Starego Testamentu (por. np. Ne 9, 3032; Tb 3, 23. 1112; 8,

16 n.; 1 Mch 4, 24).

U źródeł tego wielorakiego przekonania wspólnotowego i indywidualnego potwierdzonego w całym

Starym Testamencie na przestrzeni stuleci, leŜy podstawowe doświadczenie ludu wybranego, przeŜyte

w epoce wyjścia. Bóg widział nędzę swojego ludu w niewoli, słyszał jego wołanie, poznał jego udrękę i

postanowił go uwolnić (por. Wj 3, 7 nn.). W tym akcie wyzwolenia dokonanym przez Boga Prorok umiał

dostrzec Jego miłość i współczucie (por. Iz 63, 9). I tu właśnie zakorzenia się ufność całego ludu i

kaŜdego spośród jego członków w miłosierdzie BoŜe, którego moŜna wzywać we wszystkich

dramatycznych okolicznościach. Łączy się z tym fakt, Ŝe nędzą człowieka jest takŜe jego grzech. Lud

Starego Przymierza poznał tę nędzę juŜ od czasu wyjścia, gdy uczynił posąg cielca ze złota. Nad tym

aktem zerwania Przymierza zatriumfował sam Bóg, kiedy w sposób uroczysty przedstawił się MojŜeszowi

jako „Bóg miłosierny, litościwy, cierpliwy, bogaty w łaskę i wierność” ( Wj 34, 6). W tym właśnie

centralnym objawieniu cały lud wybrany i kaŜdy człowiek, który go stanowi, znajdzie zawsze po kaŜdej

przewinie siłę i motywy zwrócenia się do Boga, aby przypomnieć Mu to, co On sam objawił o sobie

samym (por. Lb 14, 18; 2 Krn 30, 9; Ne 9, 17; Ps 86 [85], 15; Mdr 15, 1; Syr 2, 11; Job 2, 13) i aby prosić Go o

przebaczenie.

Tak więc Bóg objawił swoje miłosierdzie w czynach i słowach juŜ od zarania istnienia tego ludu, który

sobie wybrał, a lud ten na przestrzeni swojej historii nieustannie zawierzał się swemu Bogu miłosierdzia

zarówno w nieszczęściach, jak i w akcie uświadomienia sobie własnego grzechu.

W miłosierdziu Boga dla swego ludu ujawniają się wszystkie odcienie miłości: On jest jego Ojcem (por.

Iz 63, 16), poniewaŜ Izrael jest Jego pierworodnym synem (por. Wj 4, 22), jest takŜe oblubieńcem tej,

której Prorok oznajmia nowe imię: ruhama , „umiłowana”, poniewaŜ jej będzie okazane miłosierdzie

(por. Oz 2, 3).

A nawet, gdy Bóg rozgniewany niewiernością swojego ludu chce z nim ostatecznie zerwać, wtedy

litość i wspaniałomyślna miłość do niego przewaŜa nad gniewem (por. Oz 11, 79; Jr 31, 20; Iz 54, 7 n.).

Łatwo więc moŜna zrozumieć, dlaczego Psalmiści, chcąc wyśpiewać najwyŜszy pochwałę Pana,

intonują hymny do Boga miłości, łagodności, miłosierdzia i wierności (por. Ps 103 [102]; 145 [ 144]).

Miłosierdzie, jak z tego widać, nie tylko naleŜy do pojęcia Boga, ale jest treścią Ŝycia całego Izraela i

poszczególnych jego synów i córek, jest treścią obcowania z ich Bogiem , treścią dialogu, jaki z Nim

prowadzą. W tej nade wszystko postaci znalazło ono swój wyraz w poszczególnych Księgach Starego

Testamentu, a jest to wyraz bardzo bogaty. Trudno moŜe w tych Księgach szukać czysto teoretycznej

odpowiedzi na pytanie: czym jest miłosierdzie samo w sobie; przecieŜ juŜ samo uŜywane w tych

Księgach słownictwo moŜe nam powiedzieć wiele na ten temat 4 .

Przy pomocy takich to wyraŜeń, zróŜnicowanych w swojej szczegółowej treści ale zbliŜających się jak

gdyby od róŜnych stron do jednej treści podstawowej , aby wyrazić jej transcendentne bogactwo, a

równocześnie na róŜne sposoby przybliŜyć je człowiekowi, Stary Testament głosi miłosierdzie Boga.

Ludziom pogrąŜonym w niedoli, a nade wszystko obciąŜonym grzechem — oraz całemu Izraelowi, który

pozostawał w Przymierzu z bogiem — kaŜe odwoływać się do tego miłosierdzia , pozwala na nie liczyć,

przywodzi je na pamięć w czasach upadku i zwątpienia. Z kolei zaś dziękuje za nie i sławi je wówczas,

gdy objawiło się i dopełniło bądź to w Ŝyciu całego ludu, bądź poszczególnej jednostki.

W ten sposób miłosierdzie jest poniekąd przeciwstawione sprawiedliwości BoŜej, okazuje się zaś nie

tylko w tylu wypadkach potęŜniejsze od niej, ale takŜe głębsze. JuŜ Stary Testament uczy, Ŝe aczkolwiek

sprawiedliwość jest prawdziwą cnotą u człowieka, u Boga zaś oznacza transcendentną. Jego

doskonałość, to jednak miłość jest od niej „większa”. Jest większa w tym znaczeniu, Ŝe jest pierwsza i

bardziej podstawowa. Miłość niejako warunkuje sprawiedliwość, a sprawiedliwość ostatecznie słuŜy

miłości. Ów prymat, pierwszeństwo miłości w stosunku do sprawiedliwości (co jest rysem znamiennym

całego Objawienia), ujawnia się właśnie poprzez miłosierdzie . Było to do tego stopnia oczywiste dla

Psalmistów i Proroków, Ŝe sam termin sprawiedliwość oznacza u nich zbawienie dokonane przez Boga i

Jego miłosierdzie (por. Ps 40 [39], 11; 98 [97], 2 n.; Iz 45, 21; 51, 5. 8; 56, 1). Miłosierdzie róŜni się od

sprawiedliwości, a jednak jej się nie sprzeciwia , skoro załoŜymy w dziejach człowieka — tak jak to czyni

juŜ Stary Testament — obecność Boga, który związał się juŜ jako Stwórca szczególną miłością ze swoim

stworzeniem. Do natury zaś miłości naleŜy, to, Ŝe nie moŜe ona nienawidzić i pragnąć zła tego, kogo raz

sobą obdarzyła: Nihil odisti eorum que fecisti — „niczym się nie brzydzisz, co uczyniłeś” ( Mdr 11, 24). Te

słowa wskazują na najgłębszą podstawę stosunku pomiędzy, sprawiedliwością a miłosierdziem w Bogu,

w Jego stosunku do człowieka i do świata. One mówią, iŜ Ŝyciodajnych korzeni oraz najgłębszych racji

tego stosunku musimy szukać u „początku”, w samej tajemnicy stworzenia . One teŜ — juŜ w kontekście

Starego Przymierza — zapowiadają pełne objawienie Boga, który „jest miłością” ( J 4, 16).

Z tajemnicą stworzenia łączy się tajemnica wybrania Ukształtowana ona w sposób szczególny dzieje

ludu, którego duchowym ojcem stał się przez swoją wiarę Abraham, jednakŜe za pośrednictwem tego

ludu, który, idzie poprzez dzieje zarówno Starego, jak z kolei Nowego Przymierza, owa tajemnica

wybrania odnosi się do kaŜdego człowieka, do całej wielkiej rodziny ludzkiej. „Ukochałem cię

odwieczną miłością, dlatego teŜ zachowałem dla ciebie łaskawość” ( Jr 31, 3). „Bo góry mogą ustąpić

(...) ale miłość moja nie odstąpi od ciebie i nie zachwieje się moje przymierze pokoju” ( Iz 54, 10) — ta

prawda, wypowiedziana ongiś do Izraela, niesie w sobie perspektywę całych dziejów człowieka,

perspektywę doczesną i eschatologiczną zarazem (por. Jon 4, 211; Ps 145 [144], 9; Syr 18, 814; Mdr 11,

1980. Jan Paweł II - Dives In Misericordia.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: