Początki emisji szelągów w mennicy zakonnej w Gdańsku.pdf

Początki emisji szelągów w Gdańsku

2009-10-23 15:54:15

PN 3/2000 nr 30

Autor: Johann

Goldhofer

PN 3/2000

Początki emisji szelągów w mennicy zakonnej w Gdańsku

O początkach bicia szelągów w mennicy krzyżackiej w Gdańsku nie ma żadnych źródeł pisanych. Reguła

zakonna nakazywała całkowitą tajemnicę w sprawach finansowych. Rozrachunki finansowe pomiędzy

Skarbnikiem a Wielkim Mistrzem, które sprawował kontrolę nad zakonnym Urzędem Skarbowym miały

postać uzgodnień słownych. Zestawienia poszczególnych organów finansowych jak również załączane

kwity były możliwie szybko niszczone /l/. Również w archiwach ówczesnych miast krzyżackich niczego

na ten temat nie można znaleźć. Odłączenie się od Zakonu miast, głównie po przegranych wojnach nie

zostało nigdy przez Zakon zaakceptowane, i gdy było to możliwe - karane. Jest też w pełni zrozumiałe, że

miasta po ostatecznym rozpadzie Zakonu likwidowały i wymazywały z archiwów wszelkie związki.

Istnieje szereg rozważań, które zajmują się początkiem bicia szelągów krzyżackich w Gdańsku. W

każdym jednakże znaleźć można błędy lub nieścisłości. Postaram się teraz pokrótce zanalizować

poszczególne rozważania, a błędy i nieścisłości uwypuklić. W końcu tegoż artykułu postaramy się

wreszcie o postawienie własnego wniosku.

Vossberg cytuje w swoim dziele/2/ list mincerza Dietza Mynleina wysłany z Gdańska do krewnych we

Wiedniu, w którym informuje, że otrzymał zadanie utworzenia w Gdańsku mennicy w celu bicia monet

złotych i szelągów. List ten niestety nie nosi żadnej daty, podaje jedynie, że został napisany wieczorem w

dniu św. Małgorzaty. Wielki Mistrz Ulryk von Jungingen (1407 -1410) przesłał pismo do króla

węgierskiego Zygmunta Luksemburczyka, w którym prosił o zezwolenie na bicie węgierskich dukatów.

Zezwolenie takie otrzymał w 1410 roku. Vossberg wyprowadza z tego wniosek, że Dietz Mynlein założył

mennicę w roku 1409. E. Bahrfeld przyjmuje ten pogląd i powtarza w przedmowie do swojego katalogu

zbioru w Malborku /3/. Na stronie 124 skatalogował Vossberg wariant II szelągów Ulryka von

Jungingena. Szelągi te posiadają listki koniczyny jako znak rozdzielający poszczególne słowa (napisy) na

monecie. Vossberg sądzi, że te koniczynki oznaczają znak mincerza Dietza Mynleina i w następstwie

tego są pierwszymi szelągami z mennicy krzyżackiej w Gdańsku. W tym miejscu zaznaczyć należy, że

znaki przestankowe na szelągach krzyżackich są zawsze znakami warsztatu menniczego (mincerza).

Rutynowo sprawdziłem szelągi Konrada von Jungingen (1393-1407), poprzednika Ulryka von Jungingen

pod kątem występowania znaku warsztatu menniczego - listki koniczyny, co zakończyło się sukcesem.

Rozdział 8, wariant IV szelągów Konrada von Jungingen zawiera szeląg oznaczony nr 336 i posiada znak

menniczy listki koniczyny, Vossberg określił ten szeląg jako rzadki. Zaciekawiony przejrzałem katalog

zbioru w Malborku, nie było tam takiego egzemplarza, przy czym zauważyć należy, ze Bahrfeld przyjął

podział na działy i warianty od Vossberga. Sprawdzenie własnego zbioru Vossberga wykazało, że

również i tam brak takiego szeląga. Znak - listki koniczyny znalazłem tylko na jednym szelągu Ulryka

von Jungingen, tym niemniej (co Vossberg prawdopodobnie przeoczył) jest to bezsprzeczny dowód na to,

że mincerz Dietz Mynlein bił monety w Gdańsku już w czasie panowania Konrada von Jungingen tzn. w

1 / 11

Początki emisji szelągów w Gdańsku

2009-10-23 15:54:15

latach 1393-1407. Vossberg, co jest niezwykle rzadkim przypadkiem mylił się. Przejdźmy teraz do

poglądów Emila Waschinskiego. Waschinski wątpi w tezę (pogląd) Vossberga, że Dietz Mynlein założył

mennicę w Gdańsku dopiero w roku 1409 . Udowadnia on z wręcz detektywistyczną dokładnością, że

Dietz Mynlein swój list do krewnych (w Wiedniu) musiał napisać już w 1394, co oznacza, ze w tym

czasie właśnie został przez Konrada von Jungingen ściągnięty do Gdańska. Praca Waschinskiego jest

przekonywująca, trzeba jednak stwierdzić, że motorem jego działań było poszukiwanie śladów monet

złotych, które jakoby Mynlein miał wybijać. Szelągi w Jego rozważaniach odgrywają rolę znikomą, bądź

drugorzędną. Na stronie 74 swojej pracy stwierdza " ... pod panowaniem Wynricha jedynie tylko przez 2

1/2 roku i prawdopodobnie tylko w mennicy toruńskiej wybijane były szelągi zakonne ...'' i dalej ''...

można rozróżnić po znakach po znakach dzielących napisy - groty i kółka - tylko dwa warianty szelągów

... ". Można też stwierdzić z całą pewnością, że uwag Vossberga na temat znaków menniczych (listki

koniczyny) bądź nie czytał, bądź też ich znaczenia nie docenił.

Według Vossberga rozróżniamy tylko dwa rodzaje szelągów Winryka von Kniprode: rodzaj I - groty i

kółka wymiennie jako znaki rozdzielające napis, i rodzaj II - Krzyże św. Andrzeja jako znaki

rozdzielające napis 161. Jako że rodzaj II okaże się później wyjątkowo ważny, muszę zwrócić uwagę na

błędny pogląd Waschinnskiego i go skorygować. Waschinski uznał za początek bicia szelągów

zakonnych rok 1394. Przyjął On pogląd Vossberga na tą sprawę, przez co wyeliminował wątpli-

I. Szelągi z emisji gdańskiej 1360 roku, bite za panowania Winricha von Kniprode, według Vossberga,

typ. 11, znak podwójny krzyż św. Andrzeja.

Przykład działalności menniczej w Gdańsku pod panowaniem Konrada von Jungingena, większa część

jego emisji pochodziła z warsztatu menniczego w Gdańsku, co pokazują znaki mennicze, krzyż i krzyż św.

Andrzeja.

Ia. Szeląg w.d. Vossberga typ. I, podwójny krzyż św. Andrzeja

2 / 11

Początki emisji szelągów w Gdańsku

2009-10-23 15:54:15

Gdańska pracownia mennicza, stempel wykonany w Gdańsku, przeznaczony jednak dla innej mennicy

Zakonnej, widoczne gdańskie cechy mennicze

Ib Elbląg - znak menniczy krzyż /podwójny krzyż i krzyż św. Andrzeja.

1. Krzyż nad tarczą Wielkiego Mistrza

3 / 11

Początki emisji szelągów w Gdańsku

2009-10-23 15:54:15

1. 2. Podwójny krzyż jako znak menniczy

3. Podwójny krzyż rozpoczyna napis

II. Królewiec - znak warsztatu menniczego - podwójny krzyż na awersie, na rewersie jako znaki

przestankowe kule

4 / 11

Początki emisji szelągów w Gdańsku

2009-10-23 15:54:15

Znak królewieckiej mennicy miejskiej - kule, tutaj są przedstawione jako znaki przestankowe na rw. Ten

szeląg jest kluczową monetą pokazującą początek bicia szelągów w Królewcu, dostarczonymi przez

Gdańsk stemplami awersu i wyprodukowanymi na miejscu stemplami rewersu.

III. Malbork - znaki mennicze podwójny krzyż św. Andrzeja, obok pięcopromienna gwiazda

a. z literą m nad tarczą Zakonną

5 / 11

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: