Cykl sprawnościowy CHEMIK
Zbiórka 1.
W pracowni (al)chemicznej
Celem zbiorki jest wprowadzenie tematyki cyklu i zachęcenie zuchów do zdobywania
sprawności. Dzieci na zbiórkę przynoszą mleko lub cytrynę.
1. Obrzędowe rozpoczęcie zbiorki, przyjęte w gromadzie
2. Gawęda: drużynowy (przyboczny) opowiada o swoim spotkaniu z alchemikiem,
które miało miejsce kilka dni przed zbiórką. Tłumaczy, kim jest alchemik i czym
się zajmuje (szuka sposobu na przekształcanie rośnych substancji w złoto).
Alchemik obiecał, że skontaktuje się z zuchami, być może spróbuje odwiedzić ich
na zbiórce. Tu opowiadający rozgląda się po sali i stwierdza, ze alchemik musiał
tutaj być. (Na ścianie wisi list napisany sympatycznym atramentem, który
wcześniej należy niepostrzelenie przyczepić). Zuchy szukają wiadomości, ale nie
mogą jej odczytać. Tu przyda się pomoc drużynowego (i znajomość chemii).
List napisany jest roztworem siarczanu miedzi (CuSO4), na kartce powinny
pozostać bladozielone ślady. Aby go odczytać należy go umieścić w oparach
amoniaku. UWAGA! Opary amoniaku są bardzo szkodliwe, dlatego należy do tego
wykorzystać słoik z pokrywką szklaną (najlepiej taki od miodu lub ogórków z
zamknięciem). Na dnie słoika przed zbiórką umieszczamy mały szklany talerzyk z
odrobiną amoniaku i słoik szczelnie zamykamy. Otwieramy go by włożyć kartkę z
listem i znowu zamykamy. Litery listu zrobią się ciemnoniebieskie. To
doświadczenie powinniśmy wykonać sami, zuchy będą jedynie widzami.
Treść listu: „Drogie zuchy, pozdrawia Was Wielki Alchemik. Od wielu już lat
szukam sposobu na zamianę różnych substancji w złoto. Pomóżcie mi proszę.”
3. Piosenki i pląsy: Plastelina (jest tak samo niewidzialna jak list, który dostaliśmy).
4. Gry i ćwiczenia: szukamy „złota”
Naszym złotem będzie skrobia. Przygotowujemy tacę, na której kładziemy:
kawałek chleba, krakers, odrobinę cukru, odrobinę mąki, skrawek papieru,
kawałek jabłka. Przygotowujemy również roztwór jodyny (kilka kropel jodyny w
wodzie). Zuchy sprawdzają, co stanie się, gdy pokropimy leżące przedmioty
roztworem jodyny (można użyć do tego patyczków z watą).
Przedmioty zawierające skrobię (chleb, krakers, papier, mąka) zmienią
zabarwienie na fioletowy, które zniknie, gdy jodyna wyparuje. Radzę zrobić
samemu test jak silny musi być roztwór jodyny. Zbyt silny spowoduje, Ŝe
wszystko się zabarwi.
5. Piosenki i pląsy: „Moj kask”
6. Gry i ćwiczenia: wykonujemy własny atrament sympatyczny
Do wykonania atramentu wykorzystujemy przyniesione cytryny i mleko. Na
kartce papieru piszemy sokiem z cytryny lub mlekiem. Listy odczytujemy przy
pomocy zapalonej świecy.
UWAGA! Zwracamy uwagę, by dzieci nie odczytywały listów same - kartki mogą
się zapalić. Trzeba też powiedzieć dzieciom, by nie wykonywały tego ćwiczenia
same w domu – bez pomocy dorosłego.
7. Piosenki i pląsy: Zorro
8. Majsterka: zakładamy Wielką Księgę Chemiczną do zapisywania naszych
doświadczeń. Robimy okładki i rysujemy/opisujemy pierwsze doświadczenia.
9. Krąg Rady: podjęcie decyzji o zdobywaniu sprawności chemika. Na następną
zbiórkę robimy przegląd środków czystości i kosmetyków używanych w naszych
domach.
10.Obrzędowe zakończenie zbiorki.
Zbiórka 2.
Skąd bierze się czystość w łazience?
Celem zbiorki jest zwrócenie uwagi dzieci na bezpieczeństwo swoje i środowiska przy
użyciu środków czystości.
1. Obrzędowe rozpoczęcie zbiorki
2. Gawęda: przegląd środków chemicznych przyniesionych bądź spisanych przez
dzieci.
3. Piosenki i pląsy: Plastelina
4. Gry i ćwiczenia:
· badamy pH rożnych środków chemicznych rozpuszczonych w wodzie
(mydło w płynie, proszek do prania, środek do czyszczenia WC, płyn do
mycia naczyń itp.) za pomocą papierka
Wnioski: środki przeznaczone do mycia są zazwyczaj bardzo łagodne – pH ok.
5-6, te do czyszczenia są szkodliwe, nie należy ich wdychać, ani nie należy ich
nadużywać.
· sprawdzamy jak zachowuje się olej w wodzie czystej (po zamieszaniu jest
zawsze na wierzchu), a jak po dodaniu płynu do mycia naczyń
Wnioski: dodanie płynu do mycia naczyń ułatwia zmycie tłuszczu.
5. Piosenki i pląsy: „Mydło wszystko umyje”
6. Majsterka: rysujemy plakat dot. bezpiecznych środków czystości, uzupełniamy
karty do Księgi Doświadczeń.
7. Krąg Rady
8. Obrzędowe zakończenie zbiorki
Zbiórka 3.
Wieczór sztuk chemicznych
Celem zbiorki jest pokazanie zuchom magicznej chemii, zbiórka odbywa się z
udziałem gościa – nauczyciela chemii.
2. Gawęda: przedstawienie gościa
3. Piosenki i pląsy: Mydło wszystko umyje
4. Gry i ćwiczenia: zamiana cyferek
5. Pokaz doświadczeń chemicznych w wykonaniu nauczyciela chemii
6. Majsterka: Karty do księgi doświadczeń
7. Krąg Rady. Na następną zbiórkę przynosimy opakowania po chemii spożywczej
(kisiele, budynie, zupy w proszku, itp.).
Zbiórka 4.
Czy wiemy, co jemy?
Celem zbiorki jest uświadomienie dzieciom, ze z chemia stykamy się codziennie,
także przy jedzeniu.
2. Piosenki i pląsy: Mydło wszystko umyje
3. Gry i ćwiczenia:
· nos kucharki – rozpoznajemy kuchenne zapachy (przygotowujemy zestaw
przypraw)
· zabawa ruchowa z piłką
4. Doświadczenie: dmuchamy balonik
Do szklanej butelki nalewamy wodę, wsypujemy do niej kwasek cytrynowy i sodę
oczyszczoną. Otwór butelki zamykamy balonikiem. Po chwili balonik sam się
nadmucha.
Zmieszanie roztworu kwasku cytrynowego i sody oczyszczonej (wodorowęglanu
sodu) to prosty sposób na powstanie oranżady. W wyniku reakcji wydziela się
dwutlenek węgla, który napełnia nam balonik.
5. Gawęda: dlaczego galaretki są kolorowe, czyli co ma chemia do jedzenia
6. Gry i ćwiczenia:
· sprawdzamy, jakie środki zostały dodane do przyniesionych produktów
· sałatka owocowa: każde dziecko przydzielamy do jednej z grup owoców, na
znak prowadzącego dana grupa zamienia się miejscami, prowadzący stara się
usiąść na jedno z wolnych miejsc, a osoba, ktora zostanie bez miejsca
prowadzi dalej zabawę. Na hasło „sałatka owocowa” wszyscy zamieniają się
miejscami.
7. Majsterka: Karta do Księgi doświadczeń
8. Krąg Rady, na następną zbiórkę przynosimy szmatki
9. Obrzędowe zakończenie zbiorki
Zbiórka 5.
Zuchowa poradnia usuwania plam
2. Gawęda: Chemiczne cztery Żywioły (ziemia, woda, powietrze i ogień), czyli jak
kiedyś chemicy pojmowali świat. W czasach starożytnych uważano, że wszystko
składa się z owych czterech żywiołów, i że są one ze sobą powiązane.
3. Gry i ćwiczenia: Cztery Żywioły – zabawa z piłką. Dzieci staja w kole. Prowadzący
rzuca piłkę do wybranego dziecka mówiąc jeden z Żywiołów. Zuch musi złapać
piłkę i odrzucić ja podając zwierzę, które w danym środowisku żyje (np. woda –
śledź). Na hasło „ogień” nie łapiemy piłki (bo parzy). Zwierzęta nie mogą się
powtarzać.
4. Doświadczenia:
· usuwanie plam z tuszu i atramentu przy pomocy kwasku cytrynowego i
amoniaku
· „wielkie bum” – pożegnanie z chemią poprzez spalanie bawełny
strzelniczej i małą bombę wodorową: do wody utlenionej wsypujemy
kryształki nadmanganianu potasu; do góry momentalnie poleci słup
dymu (wodoru)
Bawełna strzelnicza jest bardzo łatwopalna i tworzy wysoki płomień, dlatego
doświadczenie to wykonać może jedynie drużynowy.
5. Piosenki i pląsy: Plastelina
6. Majsterka: ostatnia karta do Księgi Doświadczeń
7. Krąg Rady: podjęcie decyzji o przyznaniu sprawności
8. Zuchowe obrzędy, zwyczaje i tajemnice: nadanie sprawności
9. Obrzędowe zakończenie zbiorki.
Uwagi do realizacji cyklu.
Sprawność ta wymaga fachowej wiedzy od drużynowego i dlatego należy się
dobrze do niej przygotować. Aby cykl był ciekawszy dobrze jest wejść w kontakt z
nauczycielem (może z liceum) bądź wykładowcą chemii (z katedry dydaktyki chemii).
Dotyczy to zwłaszcza zbiorki trzeciej, gdzie dobór doświadczeń zależy od
prowadzącego. Ważne, aby były kolorowe i widowiskowe.
Odczynniki chemiczne do pierwszej zbiorki (podobnie jak bawełnę czy papierki
do badania pH) najlepiej pożyczyć od wspomnianego nauczyciela, bowiem
najczęściej są dostępne tylko w hurtowniach chemicznych. Nadmanganian potasu i
woda utleniona do nabycia w aptekach. Kwasek i soda oczyszczona w sklepach
spożywczych.
Atrament sympatyczny z pierwszej zbiorki można zastąpić chlorkiem żelaza (do
kupienia w niektórych sklepach z częściami elektronicznymi, używany jest do
wytrawiania, ale niestety coraz częściej zastępowany jest innymi środkami. Pismo
wywołać można wtedy spirytusem salicylowym (najlepiej wlać do pojemnika z
atomizerem i spryskać). Opis doświadczenia na www.alchemik.boo.pl.
Opracowanie phm. Joanna Gonia
CHEMIK
1. Odwiedziliśmy pracownię alchemika. Poszukiwaliśmy złota w różnych substancjach.
2. Wykonaliśmy atrament sympatyczny, Wszystkie przeprowadzone przez nas doświadczenia zapisywaliśmy w naszej księdze chemicznej.
3. Spotkaliśmy się z chemikiem, który opowiedział nam o środkach chemicznych stosowanych w gospodarstwie domowym.
4. Urządziliśmy laboratorium chemiczne, w którym badaliśmy różne środki czystości.
5. Wykonaliśmy plakaty reklamujące bezpieczne środki czystości. Zaprezentowaliśmy je rodzicom.
6. Dokonaliśmy przeglądu używanych w domu środków kosmetycznych i czyszczących.
7. Założyliśmy zuchową poradnię usuwania różnych plam.
8. Zorganizowaliśmy wieczór sztuk chemicznych.
UWAGI
· • Zuch "chemik" jest dokładny, ostrożny i wyrwały. Wie, jakie miejsce w życiu człowieka odgrywa obecnie chemia. Interesuje się praktycznym wykorzystaniem chemii. Potrafi wskazać produkty chemiczne w swoim otoczeniu. Wie, których środków chemicznych używać do prania, sprzątania, mycia i higieny ciała. Zna symbole oznaczające bezpieczne środki czystości.
· • Warto w trakcie zabaw korzystać z takich środków chemicznych, jak sól, ocet, soda oczyszczona, mydło, sok z kiszonej kapusty.
· • Jest to sprawność przeznaczona dla zuchów starszych. Zdobywa się ją raczej w pomieszczeniu, choć można ją z powodzeniem zdobywać na kolonii, gdzie mamy warunki, aby zuchy poznały różne środki czystości, poznały zdrową żywność i starały się kupować zdrowe produkty.
· • Przy zdobywaniu sprawności watro zwrócić uwagę dzieci na toksyczność wielu substancji chemicznych, przypomnieć o zachowaniu ostrożności, w uzyciu jakichkolwiek, nawet znanych środków chemicznych.
BIBLIOGRAFIA
1. Sękowski S., Moje laboratorium. 2. Sękowski S., Ciekawe doświadczenia. 3. Stobińki J., Chemia czarodziejka. 4. Van Cleare J., Chemia dla każdego dziecka. 5. "Zuchowe Wieści" nr 11/1983, 5/1994.
sias