Tragedia antyczna
Dramat (wg świadectwa Arystotelesa - Ars. poetica) wywodzi się ze świąt Dionizosa, czyli boga urodzajów i wiecznej beztroski lecz także boga narodzin i śmierci. Ze świętem Dionizosa łączyły się specjalne obrzędy i procesje. W miastach (wiosną) odprawiano Djonizje Wielkie, które dały początek tragedii, a na wsiach (jesienią) Dionizje Małe – zapoczątkowały komedię. Z pieśni obrzędowej – dytyrambu wykształcił się dialog koryfeusza z chórem. Dziś dramat to jeden z trzech rodzajów literackich, a komedia i tragedia to gatunki dramatu.
Warto zwrócić uwagę na kilka postaci. Arion z Metyny ( VI/VII w pne ) był wynalazcą formy dramatycznej, wprowadził satyrów mówiących wierszem. Upoetyzował dytyramb. Potem, Tespis z Ikarii dodał do chóru pierwszego aktora (tzw. odpowiadacza).
Największy wpływ na tragedię miało trzech tragików greckich. Pierwszy z nich, Ajschylos
(VI/V w pne) był najstarszy z pośród całej trójki i napisał ok. 70 tragedii oraz ok. 20 dramatów satyrowych. Najsłynniejsze sztuki to „Prometeusz skowany”, „Siedmiu przeciw Tebom” i „Persowie”. Ajschylos wprowadził na scenę drugiego aktora, ograniczył rolę chóru, stworzył aparat sceniczny i udoskonalił strój aktorów.
Kolejny tragik, Sofokles (V w pne), napisał ok. 120 tragedii i tyle samo dramatów satyrowych ( 7 dzieł zachowanych). Najbardziej znane dramaty to „Antygona”, „król Edyp”. Sofokles wprowadził trzeciego aktora i dekoracje sceniczne.
I ostatni z tragików, Eurypides (V w), napisał 92 dramaty (17 zachowanych). Najważniejsze to „Alkestis”, „Elektra” „Fenicjanki”. Eurypides chętnie przedstawiał kobiety na scenie, ponieważ uważał, że widzą one więcej niż mężczyżni – mają głębszą psychikę.
Układ tragedii był następujący:
1. prologos – wstęp, zawierał zapowiedż tragedii, jej głównego problemu
2. parodos – pierwsza część chóru, informowała, jak doszło do konfliktu
3. epeisodion (epizod) i stasimon (pieśni chóru) – epejsodia zawierały treści akcji, stasimony komentowały to , co zdarzyło się w poszczególnych epizodach.
4. Komnos (morze być wpleciony) – śpiew w tragedii greckiej o charakterze smutnym i żałosnym. Wykonywany na zmianę przez chór i jednego lub dwóch aktorów.
5. Eksodos (ostatnia pieśń chóru) podsumowywała treść dramatu.
Reguły obowiązujące w tragedii:
1. Zasada trzech jedności:
· jedność czasu (24 h)
· jedność miejsca
· jedność akcji (sztuka dotyczy jednego wątku)
2. Konflikt tragiczny – istnieją dwie równorzędne racje, pomiędzy którymi trudno dokonać wyboru
3. Ilość osób występująca na scenie jest ograniczona (nie ma zbiorówek)
4. Aktorzy – tylko mężczyżni
5. Jedność estetyki – zakaz łączenia w sztuce scen tragicznych i komicznych.
6. Zasada decorum – dotyczy odpowiedniości stylów. Tragedia – styl podniosły, wysoki. Komedia – styl lekki, żartobliwy. W tragedii grano postacie szlachetne, wysoko urodzone, a w komedii, postacie o rodowodzie plebejskim.
7. Zasada niezmienności charakteru postaci.
„Antygona” Sofoklesa jest jednym z najbardziej znanych dramatów starogreckich. Dotyczy trudnej kwestii prawa i władzy. Usiłowano rozstrzygnąć które prawo jest ważniejsze, to zwyczajowe, niepisane, religijne, czy to ustawowe, pisane. Sofokles nie udziela na nie jednoznacznej odpowiedzi.
Autor w utworze nawiązuje do mitu o rodzie Labdakidów. W Tebach, po śmierci króla Edypa o tron walczą dwaj bracia – Polinejkes i Eteokles. Eteokles po roku nie chce odstąpić tronu bratu, wobec czego tamten sprowadza obce wojska i obaj giną w bratobójczej walce. Ich stryj, Kreon, który obejmuje panowanie, uważa Polinejka za zdrajcę i zakazuje go grzebać. Właśnie w tym momencie rozpoczyna się akcja tragedii. Antygona, siostra braci, zostaje postawiona w sytuacji tragicznego wyboru. Każdy z wyborów, jakiego dokona, skończy się tragicznie. Jeśli wypełni prawo boskie i pochowa brata, poniesie konsekwencje ze strony króla. Natomiast, jeśli podporządkuje się władcy, ocali własne życie, ale będzie obciążona balastem winy za sprzeniewierzenie się religii i targana niepokojem o brata, którego dusza nie zazna spokoju. Antygona dokona wyboru zgodnego z własnym sumieniem i pochowa brata, skazując się tym samym na śmierć ze strony Kreona. Ten, chociaż odniesie triumf, jako władca, zostanie ukarany przez los – straci żonę i syna.
janek996