kochmanska.pdf

Magdalena Kochmańska*

BARIERY ROZWOJU PRZEDSIĘBIORCZOŚCI

MAŁYCH I ŚREDNICH FIRM

S TRESZCZENIE

W artykule przedstawiono bariery ograniczające przedsiębiorczość małych i śred

nich firm w oparciu o przeprowadzone badania. Podstawowe bariery rozwoju przed

siębiorczości to: brak środków finansowych firmy, popyt na lokalnym i regionalnym

rynku, wysokość obciążeń podatkowych. Ponadto przedstawiono dwa modele roz

woju przedsiębiorczości małych i średnich firm, tj.: model rozwoju autonomicznego

i model rozwoju wspieranego.

W PROWADZENIE

W ramach rozwoju przedsiębiorczości terytorialnej podejmowane są przez samo

rządy lokalne i regionalne działania w zakresie wspierania małych i średnich przedsię

biorstw. Wspieranie przedsiębiorców przyczynia się do rozwoju całej jednostki samo

rządowej, wskutek czego poprawia się jakość życia mieszkańców, którym przedsiębior

cy mogą oferować lepsze bądź tańsze towary i usługi.

Wspieranie rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw przez samorządy lokal

ne i regionalne wynika z prowadzonej przez nie polityki regionalnej. Projekt Narodowej

Strategii Rozwoju Regionalnego na lata 20072013 określa uwarunkowania rozwoju re

gionalnego Polski. Najważniejsze z nich to:

– utrzymanie wysokiej dynamiki wzrostu gospodarczego przy dokonywaniu ko

rzystnych zmian strukturalnych w gospodarce polegających na zwiększeniu

udziału gałęzi i branż o wysokim poziomie zaawansowania technologicznego

i konkurencyjności eksportowej;

– zwiększenie zatrudnienia przez tworzenie miejsc pracy i wykorzystywanie ak

tywnych form walki z bezrobociem;

– zwiększenie innowacyjności polskiej gospodarki w wyniku intensyfikacji i racjona

lizacji badań naukowych oraz szerszego wykorzystywania przez przedsiębiorstwa;

– przygotowanie kadr dla gospodarki opartej na wiedzy i wysiłek edukacyjny

na rzecz wzmacniania społeczeństwa informacyjnego;

* Mgr, doktorantka IV r. studiów doktoranckich Akademii Pedagogicznej w Krakowie.

Magdalena Kochmańska – Działalność gospodarcza gminy środkiem rozwoju przedsiębiorczości lokalnej

– zapewnienie większej spójności kraju na poziomach: międzynarodowym, ogól

nokrajowym, wewnątrzregionalnym i lokalnym, przede wszystkim poprzez roz

wijanie infrastruktury transportowej i telekomunikacyjnej.

Rola małych i średnich przedsiębiorstw w rozwoju otoczenia, w jakim działają

jest ogromna. Literatura naukowa stwierdza, że są one podstawą gospodarki rynko

wej i stanowią bazę demokratycznego porządku społecznoekonomicznego. Obok

funkcji gospodarczej podkreśla również funkcję społeczną, ekonomiczną i eko

logiczną. Analizowanie znaczenia małych i średnich przedsiębiorstw pod kątem

efektów obejmuje głównie wymiar jakościowy, lecz zawiera także charakterystyki

ilościowe.

W literaturze przedmiotu rola małych i średnich przedsiębiorstw rozpatrywana

jest z punktu widzenia efektów zatrudnienia, produkcji, innowacyjności, regional

nej decentralizacji, możliwości kapitału ekologicznego, stabilizującego i transfor

macyjnego 1 .

B ARIERY OGRANICZAJĄCE PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ MAŁYCH I ŚREDNICH

PRZEDSIĘBIORSTW

Ustalenie barier hamujących przedsiębiorczość małych i średnich firm jest dzia

łaniem koniecznym w celu określenia dróg prowadzących do rozwoju tej przed

siębiorczości. Literatura przedmiotu podaje przykłady badań dotyczących ogra

niczeń hamujących przedsiębiorczość w różnych okresach i w poszczególnych

regionach kraju 2 .

W celu określenia barier rozwoju przedsiębiorczości małych i średnich przedsię

biorstw w województwie małopolskim przeprowadzono badania ankietowe w 230

firmach. Wstępne badania pilotażowe przeprowadzono przez ankieterów w 15 ma

łych zakładach. Wyniki tych badań stanowiły podstawę do korekty pytań zawar

tych w kwestionariuszu ankiety. Zestawienie barier ograniczających przedsiębior

czość małych i średnich firm przedstawiono w tabeli 1.

1 E. Małecka, Znaczenie małych rm w okresie transformacji, „Gospodarka w Teorii i Praktyce” 1(4)/1999, Łódź, s. 66;

J. Janiuk, Strategiczne dostosowanie polskich małych i średnich przedsiębiorstw do konkurencji europejskiej, Warszawa

2004, s. 157163; K. San, Zarządzanie małą rmą, Wrocław 2003, s. 4860.

2 K. San, Zarządzanie małą..., ibidem, s. 175185; M. Chrzanowski, Wspieranie przedsiębiorczości w działal

ności gospodarczej małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce, [w:] „Przedsiębiorczość w teorii i praktyce”, pod.

red. M. Strużyckiego, Warszawa 2006, s. 169185; W. Jastrzebska, D. BobreckaJamro, Otoczenie instytucjonalne

a innowacyjność małych i średnich przedsiębiorstw. Przykład woj. podkarpackiego, Prace Akademii Ekonomicznej

we Wrocławiu, 2004, nr 1030, s. 179187; R. Gabryszak, Bariery dla przedsiębiorczości, „Athenaeum, Political,

Science” vol. 16/2006, s. 200207; Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce w latach 1998

1999, Polska Fundacja Promocji i Rozwoju Małych i Średnich Przedsiębiorstw, Warszawa 2000, s. 238; J. Janiuk,

Strategiczne dostosowania polskich małych i średnich…, ibidem, s. 149169.

Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Humanitas

Tabela 1. Bariery ograniczające przedsiębiorczość małych i średnich przedsiębiorstw

Lp.

Nazwa bariery

Wartość ceny

Brak środków finansowych

3,91

Popyt na lokalnym i regionalnym rynku

3,28

Wysokość obciążeń podatkowych

2,95

Uwarunkowania organizacyjnoprawne

2,44

Bariery innowacyjnotechniczne

2,24

Dostęp do informacji gospodarczej

2,12

Brak wykwalifikowanych pracowników na rynku pracy

2,10

6NDODSU]\MW\FKXZDJRGEUDNZSá\ZXGR±EDUG]RGX*\ZSá\Z

Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań

Analizując otrzymane wyniki można zaobserwować trzy podstawowe czynniki

warunkujące (w opinii badanych przedsiębiorców) działalność ich przedsiębiorstw.

Należą do nich: brak środków finansowych przedsiębiorstwa, popyt na lokalnym i re

gionalnym rynku oraz wysokość obciążeń podatkowych.

Faktem jest, że nowe technologie, nowoczesna technika wytwarzania, wprowadzanie no

wych produktów wymagają nakładów finansowych. Dotyczy to małych i średnich przed

siębiorstw produkcyjnych, handlowych i usługowych oraz o różnym zasięgu działania.

Brak środków finansowych jest poważną barierą w zarządzaniu przez przedsiębiorczość.

Wiąże się to z wysokim oprocentowaniem kredytów przez banki komercyjne. Do innych

ograniczeń utrudniających korzystanie z usług bankowych należą skomplikowane przepisy

i procedury bankowe oraz wysokie prowizje i opłaty bankowe. Należy podkreślić, że nieroz

wiązany pozostaje problem ograniczonego dostępu do niezbędnych środków na finanso

wanie działalności. Od dawna bowiem największym problemem w fazie wstępnej procesu

działalności gospodarczej jest pozyskiwanie źródeł finansowania. Mimo wielu teoretycz

nych możliwości: kredyty i pożyczki bankowe, leasing, faktoring, gwarancje i poręczenia,

fundusze inwestycyjne typu „venture capital” lub dostępne od dwóch lat fundusze unijne,

małe i średnie przedsiębiorstwa muszą często znajdować prywatne źródła finansowania,

ponieważ dostęp do kredytów bankowych okazuje się dla nich za trudny. Przyczyny, dla

których banki nie chcą udzielać tym przedsiębiorstwom kredytów są różne, zależne od ist

niejących uwarunkowań. Podstawowe są trzy przyczyny, dla których małe i średnie przed

siębiorstwa są dla banków mało atrakcyjnymi klientami:

– wielu z nich brakuje aktywów niezbędnych do zabezpieczenia pożyczek;

– często nie mogą udokumentować relatywnie „długiej historii” firmy i jawią się

bankom jako obcy;

– ich właścicielom i menadżerom często brak umiejętności, by poprawnie opraco

wać złożony wniosek o kredyt, czy przygotować projekt biznes planu.

W sferze legislacji oraz polityki rządu wobec przedsiębiorstw już w 2004 roku zaszły

pewne korzystne zmiany. Do tych najbardziej korzystnych zmian można zaliczyć: ob

niżenie stawki CIT do 19 proc., dzięki czemu wprowadzony w Polsce od początku 2004

roku podatek dochodowy od osób prawnych (CIT) należy do najniższych w Europie.

Magdalena Kochmańska – Działalność gospodarcza gminy środkiem rozwoju przedsiębiorczości lokalnej

Nie oznacza to jednak, że od razu zniknęły wszelkie obciążenia fiskalne. W polskim

prawie podatkowym występują różne „dziury”, które umożliwiają różną interpretację.

Dodatkowo występuje nadmierna częstotliwość rozliczeń podatkowych, nieregularna

aktualizacja wyceny środków trwałych, uciążliwe regulacje związane z podatkiem VAT i po

datkiem akcyzowym oraz zasada odprowadzania podatku dochodowego przed faktycznym

uzyskaniem dochodów. Do wyżej omówionych barier hamujących rozwój małych i śred

nich przedsiębiorstw w naszym kraju należy dodać szybko rosnące koszty pracy. Należy

zauważyć, że pracownicy zarabiają stosunkowo mało, natomiast ogólne koszty zatrudnie

nia są bardzo wysokie. Skala pozapłacowych kosztów, różnego rodzaju narzutów, składek

na Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, a przede wszyst

kim na ZUS jest tak duża (zwłaszcza, jeśli dodać opłacane święta, dni wolne itp.), że praco

dawcy na ogół nie stać na godziwe wynagrodzenie. Wprawdzie Polska nadal charakteryzuje

się relatywnie niskimi kosztami pracy w porównaniu z UE, to jednak wysoce niekorzystna

jest struktura kosztów. Koszty płacowe (wynagrodzenie netto, podatek dochodowy, ubez

pieczenia społeczne) stanowią około 70 proc. kosztów związanych z zatrudnieniem, koszty

pozapłacowe stanowią ponad 30 proc.

Inną barierą w rozwoju małych i średnich firm jest bariera innowacyjnotech

nologiczna, związana z przestarzałym parkiem maszynowym i trudnością dostę

pu do nowych technologii, zarządzania – związane głównie z szerokim zakresem

obowiązków i niskim stopniem specjalizacji kadry kierowniczej. Szczególna rola

w rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw przypada przedsiębiorcy jako osobie,

która organizuje przedsięwzięcia rynkowe i kieruje ich realizacją, podejmując ry

zyko w nadziei na sukces.

Bariery wynikające ze sposobu stanowienia prawa to:

– niestabilność regulacji prawnych. Utrudnieniem dla przedsiębiorców są zmiany prze

pisów, które uniemożliwiają przewidywanie i planowanie działalności;

– niejasność regulacji prawnych. Częste nowelizacje aktów prawnych oraz późniejsze

zmiany dokonywane przez organy uprawnione do wydawania aktów wykonawczych

są przyczyną nawarstwiania się zmian, zwykle stają się niejasne, a ich interpretacja

wymaga angażowania specjalistów, doradców itp., co wpływa na koszty prowadzenia

działalności gospodarczej;

– rozwiązania prawne często wchodzą w życie z mocą wsteczną. Pozostawiony jest zbyt

krótki okres prawodawcy na zapoznanie się z nowymi rozwiązaniami prawnymi

– dotyczy to głównie aktów rangi podstawowej;

– ograniczenia administracyjne związane z podejmowaniem działalności gospodarczej,

niezgodnie z obowiązującą w UE swobodą podejmowania działalności gospodarczej.

Przejawia się zwykle we wprowadzaniu koncesji i licencji na nowsze dziedziny dzia

łalności gospodarczej.

Prawo powinno być tak skonstruowane, ażeby możliwe było zapewnienie właści

wych warunków funkcjonowania i rozwoju sektora małych i średnich przedsiębiorstw.

Należy przestrzegać podstawowe zasady stanowienia i funkcjonowania prawa takich

jak: stabilność, jasność, odpowiednio długi okres vacatio legis, nie działanie prawa

wstecz i jednolita wykładnia prawa podatkowego.

Ważnym problemem jest ograniczenie liczby istniejących ograniczeń administra

cyjnych związanych z podejmowaniem działalności gospodarczej. Koncesje i zezwole

nia duszą w zarodku nowe pomysły. Niezbędnym jest przestrzeganie zasady równości

Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Humanitas

wobec prawa w znaczeniu szans przetrwania, rozwoju i możliwości sprostania przez

przedsiębiorstwa wymogom stawianym przez regulacje prawne 3 .

Barierą negatywnie wpływającą na rozwój przedsiębiorczości małych i średnich

przedsiębiorstw jest brak dostępu do informacji gospodarczych. Przedsiębiorców naj

częściej interesują następujące lokalne informacje gospodarcze:

– wykaz nieruchomości na cele rozwoju przedsiębiorczości;

– wykaz rezerw majątku trwałego w sferze produkcyjnej;

– strategia rozwoju gospodarczego i przestrzennego gminy;

– analiza możliwości inwestycyjnych w sferze biznesu;

– spis firm działających w gminie, wraz z oceną możliwości kooperacji z nimi lub

między nimi;

– analiza rynku lokalnego;

– analiza rynku zewnętrznego;

– lista instytucji otoczenia biznesu działających w gminie, z zaznaczeniem ich roli

i zadań we wspieraniu przedsiębiorczości;

– analiza możliwości dostępu do kredytów;

– analiza sposobów pozyskania środków z funduszy pomocowych;

– stawki podatków i opłat lokalnych oraz zasady stosowania ulg lub zwolnień w sto

sunku do firm;

– system taryf i opłat za usługi komunalne;

– propozycje gminy, dotyczące wprowadzania nowych form usług komunalnych

i socjalnych;

– lista zamówień publicznych;

– system szkoleń i doradztwa dla przedsiębiorstw, organizowanych przez instytucje

wspomagające rozwój przedsiębiorczości w gminie 4 .

Tak szeroki zakres informacji lokalnej wymaga systematycznego uaktualnienia,

jak i zapewnienia podmiotom lokalnym możliwości szybkiego, stosunkowo łatwe

go dostępu do nich. Szczególnie przydatnym (dla władz samorządowych) do speł

nienia tych wymagań może być wykorzystanie Internetu. Informacja lokalna, ofe

rowana przez instytucje i władze samorządowe, wykorzystywana zaś przez małe

i średnie przedsiębiorstwa ma wpływ na rozwój ich przedsiębiorczości. Kraje Unii

Europejskiej przywiązują duże znaczenie dla rozwoju i udostępniania informacji

dla małych i średnich przedsiębiorstw, zwłaszcza dla informacji na temat rynków

eksportowych. W obliczu rosnącej konkurencji dostęp do informacji na temat

rynków zagranicznych jest dla tych przedsiębiorstw ogromnie ważny. Większość

rządów poprawia dostęp do informacji, zwłaszcza na temat rynków zagranicz

nych. Na przykład Niemcy i Wielka Brytania przekazują informacje na temat fe

deralnych instrumentów wsparcia dla małych i średnich przedsiębiorstw za po

średnictwem Internetu 5 .

3 J. Chudzik, Czynniki stymulujące rozwój małych i średnich przedsiębiorstw, [w:] „Podstawowe determinanty rozwo

ju przedsiębiorczości w latach 20022003”, Zeszyt Naukowy SGH, pod red. prof. dr. hab. Janusza Ostaszewskiego,

Warszawa 2003, s. 249253.

4 M. Krakowiak, Informacja lokalna jako uwarunkowanie rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw, Prace Naukowe

Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu 2004, nr 1030, s. 217218.

5 Ibidem, s. 219.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: