Walki obronne na ziemi chojnickiej 1 wrzesnia 1939 roku - artykuł.pdf - Historia 1939-45 II WŚ Polska - weldon1

Walki obronne na ziemi chojnickiej 1 wrze Ļ nia 1939 roku

Uwagi wst ħ pne

1 IX 1939 roku nie tyle wybuchła wojna, co Niemcy barbarzy ı sko

napadli na Polsk ħ . O wojnie mo Ň emy mówi ę ipso facto . Podobnie zreszt Ģ jak 17

wrze Ļ nia 1939 roku ZSRR. Liczni autorzy podejmuj Ģ cy tematyk ħ walki obronnej

1939 roku podaj Ģ ró Ň norakie przyczyny napa Ļ ci Niemiec na Polsk ħ . Wymieniaj Ģ

ró Ň ne przyczyny: niespełnienie roszcze ı niemieckich wobec Polski przez nasz Ģ

Ojczyzn ħ to jedna z najcz ħĻ ciej przywoływanych przyczyn agresji. Przypomn ħ

mo Ň e, Ň e Niemcy ŇĢ dały od Polski najpierw eksterytorialnej autostrady i

eksterytorialnego poł Ģ czenia kolejowego przez „korytarz pomorski”jak nazywano

północne tereny województwa pomorskiego.

Warto rozwa Ň y ę inne nie podejmowane przez polsk Ģ literatur ħ powody

agresji z 1 wrze Ļ nia 1939 roku.

1.Niemcy d ĢŇ yli „od zawsze” do realizacji planu „Drang nach Osten”, a

dowodów historia dostarcza nam w nadmiarze. Co chce uwypukli ę to to, Ň e wcale

nie z nazizmem i nie z samym Adolfem Hitlerem, ale ju Ň z Republik Ģ Weimarsk Ģ

( 1919 – 1933 ) wi Ģ za ę trzeba plany agresji na Polsk ħ . I by ę przy tym

Ļ wiadomym, Ň e ustrój tej Ň e Republiki był ustrojem demokratycznym. Ju Ň od

połowy lat dwudziestych Niemcy przygotowywały plany agresji na Polsk ħ .

Pierwszy, powstały w połowie lat dwudziestych plan agresji na nasz Ģ Ojczyzn ħ

był autorstwa generała Seeckta 1 Zakładał on błyskawiczny napad na niczego

nie Ļ wiadom Ģ Polsk ħ . Bez formalnego wypowiadania wojny, zrywania kontaktów

dyplomatycznych i tego całego savoir vivre dyplomatycznego jaki wypracowały

pa ı stwa Europy. Po porostu zwyczajna napa Ļę . Plan generała Seeckta, dzi ħ ki

doj Ļ ciu A. Hitlera do władzy zyskał form ħ blisk Ģ ostatecznej w grudniu 1938

roku 2 . Zmieniaj Ģ ca si ħ szybko w 1939 roku sytuacja geopiltyczna Polski

pogarszała si ħ nieustannie. Natomiast Plan „Fall Weiss” zyskiwał swoje kształty.

Niemcy do wojny przygotowywali si ħ wi ħ c od dawna, a po zaj ħ ciu Nadrenii w

1936 roku mieli ku temu szerokie mo Ň liwo Ļ ci.

2. Atak na Polsk ħ był konieczno Ļ ci Ģ wynikaj Ģ c Ģ równie Ň z zagadnie ı społeczno –

gospodarczych, gdzie pa ı stwo o gospodarce wojennej Ň yje kiedy prowadzi i

wygrywa wojny. Skoro była poda Ň na bro ı musiał wyst Ģ pi ę popyt, w innym

wypadku społecze ı stwo pozbawione chleba wywiozłoby swego Wodza na

przysłowiowej taczce.

1 T. Jurga, Obrona Polski 1939, Warszawa 1990, str. 138.

2 Tam Ň e.

Poło Ň enie

Miasto Chojnice, miało to nieszcz ħĻ cie, Ň e w okresie II RP było miastem

granicznym. Granica biegła na zachód od miasta w odległo Ļ ci 2,5 km od Starego

Rynku. Struktura ludno Ļ ciowa prezentowała si ħ na terenie powiatu jak i w samym

mie Ļ cie na korzy Ļę Polski. W 1931r. Niemcy stanowili 14,5% ludno Ļ ci Chojnic, a

co w tym miejscu nadmieni ę warto w tym samym roku w Chojnicach mieszkało

39 osób wyznania moj Ň eszowego 3 . W takiej odległo Ļ ci znajdowała si ħ rubie Ň

pa ı stwa polskiego od Chojnic. Sama granica zachodnia powiatu chojnickiego

b ħ d Ģ ca jednocze Ļ nie granic Ģ polsko – niemieck Ģ strze Ň ona przez Stra Ň Graniczn Ģ

Obwodu Chojnice miała a Ň 66 km. Wła Ļ nie Stra Ň Graniczna była t Ģ formacj Ģ 1

wrze Ļ nia, która jako pierwsza stawiła czoła naje Ņ d Ņ cy. W skład Stra Ň y Granicznej

Obwodu Chojnice wchodziło 6 komisariatów: „Kamie ı ”, „Chojnice”, „Lipnica”,

„Brze Ņ no”, „Borzyszkowy”, „Ko Ļ cierzyna” 4 . Stan osobowy komisariatów wahał

si ħ pomi ħ dzy 45- 60 stra Ň ników.

Niedługo przed wybuchem wojny kompanie ( wcze Ļ niej komisariaty -

wprowadzono tu Ň przed wojn Ģ nomenklatur ħ wojskow Ģ ) zostały wzmocnione

rezerwistami. Utworzone kompanie były oddziałami dwuplutonowymi i

dysponowały nikł Ģ sił Ģ ognia. W ich skład wchodziły patrole minerów, którzy

mieli wykona ę planowane zniszczenia. Rol ħ Stra Ň y Granicznej w walce obronnej

podkre Ļ la płk. Majewski ( dowódca Zgrupowania Chojnice ) w rozkazie do

dowódcy komisariatu „Konarzyny”( kompanii).Rozkaz podkre Ļ la znaczenie

pozycji kompanii „Konarzyny” i jej pozycji obronnych szczególnie drugiej linii

obrony wyznaczonej na przesmykach Swornegacie i Małe Swornegacie, dla

powodzenia działa ı Zgrupowania Chojnice.

Wszystkie oddziały Stra Ň y Granicznej były te Ň podporz Ģ dkowane

dowództwu wojskowemu, czyli na odcinku Zgrupowania Chojnice, były one

podporz Ģ dkowane płk. T. Majewskiemu. Podczas działa ı wojennych 1 wrze Ļ nia

1939 roku Stra Ň Graniczna dokonywała wypadów na terytorium Niemiec,

dokonuj Ģ c tam podpale ı budynków gospodarczych ( takimi akcjami w historii

zapisały si ħ oddziały Słu Ň by Granicznej z Leszna ) 5 . Z my Ļ l Ģ o zbli Ň aj Ģ cych si ħ

działaniach wojennych, na pozycjach obronnych znajduj Ģ cych si ħ na przedpolach

Chojnic budowano szereg umocnie ı polowych. Składały si ħ one w przewa Ň aj Ģ cej

cz ħĻ ci z rowów przeciwpancernych, zapór przeciwczołgowych budowanych z bali

sosnowych i szyn kolejowych.

3 L.Klima, K. Mróz, Powiat chojnicki w Ļ wietle cyfr, Chojnice 1938, str. 37.

4 S. Rost, Stra Ň graniczna w walkach o Chojnice w 1939 r. [w:] „Wojskowy przegl Ģ d historyczny” nr 3 (129),

Warszawa 1989 r., str. 384.

5 Z. Jordanek, Stra Ň Graniczna we wrze Ļ niu 1939 r., [w:] Z dziejów polskich formacji granicznych 1918 – 1939,

pod red. B. Polaka, Koszalin 1998, str. 82.

Umocnienia na przedpolu Chojnic rozpocz ħ to budowa ę 8 sierpnia,

pomimo, Ň e rozkaz o rozpocz ħ ciu budowy umocnie ı Sztab Główny wydał 21

czerwca 1939 roku. Prace wykonywali cz ħĻ ciowo bezrobotni oraz Ň ołnierze 6 . Pas

umocnie ı ci Ģ gn Ģ ł si ħ od południowego skraju J. Charzykowskiego ( Łakomie )

nast ħ pnie przebiegał w kierunku południowym, przechodz Ģ c przez dzisiejsze

Zamie Ļ cie, dalej do „berlinki”(szosa 22) nast ħ pnie skr ħ cał w kierunku

południowo – wschodnim przechodz Ģ c przez tereny dzisiejszego Osiedla Kolejarz

st Ģ d linia umocnie ı polowych szła w kierunku mostów kolejowych( nad szos Ģ

Angowick Ģ ), dalej przecinała torowisko i szła w kierunku wschodnim na

Pawłowo. Słynny 18 pułk ułanów obsadził umocnienia w rejonie wsi

Nie Ň ychowice, natomiast dalej na południu w Zamartym znajdowały si ħ oddziały

Stra Ň y Granicznej. Budowa umocnie ı nie została zako ı czona przed napa Ļ ci Ģ

Niemiec 7 . Słabo Ļ ci Ģ umocnie ı był fakt ich niewyko ı czenia jak i linia ich biegu.

Nie była ona ci Ģ gła i umo Ň liwiała obej Ļ cie linii obrony, szczególnie na odcinku

południowym. Same miasto Chojnice było obsadzone jednostkami I Batalionu

Strzelców w sile 1041 szeregowych 27 oficerów 8 . Była to jednostka powstała w

marcu 1926 roku w Chojnicach z 66 Kaszubskiego Pułku Piechoty i była

jednostk Ģ samodzieln Ģ .

W okresie mi ħ dzywojennym skoszarowana była do 1936 roku w budynku

dzisiejszego Liceum Ogólnokształc Ģ cego, nast ħ pnie od 1936 roku w nowych

koszarach zbudowanych w tym Ň e roku przy ulicy ĺ wi ħ topełka 9 , warto mo Ň e

nadmieni ę , Ň e dzi Ļ w tym budynku mie Ļ ci si ħ II Liceum Ogólnokształc Ģ ce. Ppłk

Gustaw Zacny rozmie Ļ cił swe oddziały na linii planowanej obrony w odwodzie

pozostawił wi ħ ksz Ģ cz ħĻę 1 kompanii, oddziały te były rozmieszczone w

Zakładzie Poprawczym i w Hotelu „Urban” oraz przy szosie do S ħ polna

Kraje ı skiego na wysoko Ļ ci dzisiejszego Osiedla Kolejarz 10 . W rejonie Chojnic

oprócz 18 pułku ułanów rozlokowano równie Ň batalion Obrony Narodowej

„Czersk”, przemianowany na 85 batalion piechoty. 85 bp rozlokowany był na

odcinku północnym Zgrupowania Chojnice od skrzy Ň owania szosy bytowskiej z

drog Ģ do Charzykowych i bronił okolicznych wzgórz. Jednostki 85bp

rozlokowano równie Ň w rejonie dróg Charzykowy – Chojniczki oraz w

miejscowo Ļ ciach Jarcewo – Czartołomie 11 . Zgrupowanie „Chojnice” wchodziło w

skład Grupy Operacyjnej „Czersk” gen. Stanisława Grzmota – Skotnickiego, ta z

6 K. Ciechanowski, Walki pod Chojnicami1 IX 1939, „Zapiski Historyczne” tom XXVII, Warszawa 1962, srt.

178.

7 Tam Ň e, str. 179.

8 K. Ciechanowski, Armia Pomorze, Warszawa 1983, str.46.

9 A. Lorbiecki , Zgrupowanie „Chojnice” , Chojnice 2005, str. 31.

10 Tam Ň e, str. 32.

11 Tam Ň e, str. 54.

kolei bezpo Ļ rednio podlegała dowódcy Armii „Pomorze” gen. Władysławowi

Bortnowskiemu.

Gen. W. Bortnowski podlegał pod Naczelne Dowództwo z marszałkiem

Edwardem Rydzem – ĺ migłym na czele. Na odcinku chojnickim Niemcy

rozmie Ļ cili 20 Dywizj ħ Piechoty Zmotoryzowanej pod dowództwem gen.

Mauriza von Wiktoria. Dywizja ta wchodziła w XIX Korpusu Pancernego gen.

Heinza Guderiana ten z kolei podporz Ģ dkowany był 4 Armii Niemieckiej

wchodz Ģ cej w skład Grupy Armii „Północ” podporz Ģ dkowanej bezpo Ļ rednio

OKW ( dowództwo wojsk niemieckich ). Po drugiej stronie granicy Niemcy

zgromadzili przewa Ň aj Ģ ce siły, zreszt Ģ jak nam wiadomo mieli przewag ħ w

ka Ň dym rejonie i w ka Ň dym rodzaju broni. Przewaga ta kształtowała si ħ na

głównym odcinku obrony GO „Czersk” czyli na linii Zgrupowania Chojnice

nast ħ puj Ģ co:

Tab.1 12

Wyszczególnienie

Siły niemieckie

Siły polskie

Stan osobowy

16445

5672

R ħ czne

karabiny

374

115

maszynowe

Ci ħŇ kie

karabiny

130

maszynowe

mo Ņ dzierze

piechoty

mo Ņ dzierze

piechoty

75 mm działa

150 mm działa

Czołgi

Brak danych

Samochody pancerne

Poci Ģ gi pancerne

Niemcy mieli spor Ģ przewag ħ na ich korzy Ļę przemawiało te Ň to, Ň e

inicjatywa działa ı le Ň ała po ich stronie. Dysponowali poza tym dokładnymi

danymi o dyslokacji wojsk polskich.

Przebieg działa ı

„Dzie ı 1 wrze Ļ nia otworzył w dziejach miasta kart ħ , na której histori ħ

zapisywał krwi Ģ jego mieszka ı ców okupant spod znaku swastyki i trupiej

12 K. Ciechanowski, Walki… str. 191.

czaszki” 13 , doda ę trzeba, Ň e był to te Ň pocz Ģ tek nieszcz ħĻę trwaj Ģ cych 50 lat. Po

niemieckim terrorze przyszedł równie okropny i wyniszczaj Ģ cy terror rosyjski.

Noc z 31 sierpnia na 1 wrze Ļ nia 1939 roku to pocz Ģ tek działa ı

wojennych. W nocy o godz. 1.00 Niemcy zapowiedzieli przyjazd poci Ģ gu

tranzytowego na stacj ħ Chojnice. Niestety o czym Polacy nie mogli wiedzie ę był

to poci Ģ g pancerny 14 . O godzinie 4.15 zgłoszono z Wierzchowa ( niem. Firchau )

poci Ģ gu w kierunku Chojnic. Poci Ģ g niezauwa Ň ony przez jednostki Stra Ň y

Granicznej i 18 pułk ułanów dotarł do Chojnic. Zadanie załogi niemieckiego

poci Ģ gu było proste: opanowa ę strategicznie wa Ň ny w ħ zeł kolejowy Chojnice i

utrzyma ę go a Ň do nadej Ļ cia wojsk niemieckich. Po wtoczeniu si ħ poci Ģ gu na

stacje, desantowano dwa plutony wojska, które opanowały dworzec. Na dworcu

aresztowano przebywaj Ģ cych tam Polaków, w Ļ ród nich m ħŇ czyzn z kartami

mobilizacyjnymi 15

Przed poci Ģ giem znajdowała si ħ samodzielna drezyna pancerna, która

min ħ ła stacj ħ Chojnice pod ĢŇ aj Ģ c w kierunku Rytla. Około godz. 5.10 dowódca

poci Ģ gu zameldował przeło Ň onym o fakcie opanowania dworca 16 . Niedługo

jednak mieli si ħ Niemcy utrzyma ę na dworcu. Ppłk. G. Zacny wyznaczył 1 pluton

1 kompanii stacjonuj Ģ cej u „Urbana” do uwolnienia stacji z Niemców. Polscy

Ň ołnierze zmusili Niemców do opuszczenia stacji. Nast ħ pnie poci Ģ g stan Ģ ł

pomi ħ dzy stacj Ģ a wiaduktem ( nad szos Ģ Angowick Ģ ) i rozpocz ħ ła si ħ regularna

wymiana ognia. Niemcy zostali zmuszeni do kolejnego odwrotu w kierunku

granicy pa ı stwowej ten manewr si ħ im całkowicie nie udał bowiem wysadzono

wcze Ļ niej zaminowany wiadukt nad szos Ģ Angowick Ģ .

Do walk wł Ģ czyły si ħ jednostki Stra Ň y Granicznej 17 .Poci Ģ g został

unieruchomiony, wielk Ģ zasług ħ mieli w tym artylerzy Ļ ci polscy którzy zacz ħ li

ostrzeliwa ę poci Ģ g. Tak sko ı czyła si ħ wyprawa poci Ģ gu pancernego na Chojnicki

dworzec około godziny 11.00, było to tylko taktyczne zwyci ħ stwo, jednak mo Ň e

stanowi ę przykład bitno Ļ ci Ň ołnierzy Zgrupowania „Chojnice”. W poci Ģ gu

znajdowali si ħ je ı cy polscy co dziwne nikt nie został ranny podczas ostrzału

poci Ģ gu 18 . Natomiast niemiecka drezyna została unieruchomiona w Rytlu, dzi ħ ki

dzielno Ļ ci polskich kolejarzy, którzy drezyn ħ ow Ģ staranowali. Zrobili to przy

pomocy poci Ģ gu ewakuacyjnego, który prowadzili w kierunku Warszawy,

poci Ģ gu pełnego dokumentów z lokomotywowni Chojnice.

13 W. Look, Chojnice, Kronika dziejów miasta 1275-1975, Bydgoszcz 1976, str. 65.

14 K. Szczepanski, Walki pod Chojnicami 1 wrze Ļ nia 1939 r. , „Zeszyty Chojnickie”, nr 10, Chojnice 1980, str.

15.

15 S. Rost, Stra Ň …, str. 389.

16 W. Gołu ı ska, Czy wiesz, Ň e 1 wrze Ļ nia 1939 roku na stacj ħ kolejow Ģ w Chojnicach wjechał niemiecki poci Ģ g

pancerny? , „Nowy Czas Chojnic” 2002.

17 S. Rost, Stra Ň …, str. 389.

18 A. Lorbiecki, Zgrupowanie…, str. 38.

Walki obronne na ziemi chojnickiej 1 wrzesnia 1939 roku - artykuł.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: