Podstawy dydaktyki ogólnej - wykłady.docx

Podstawy dydaktyki ogólnej – wykłady                                                                                                 

Prof. dr hab. Anna Karpińska – Zakład Dydaktyki Ogólnej

·         egzamin 

·         2 nieobecności

                                                                                   Wykład 1

1.)  Etymologia, geneza i znaczenie nazwy ‘dydaktyka’.

a) przemiany dydaktyki jako nauki

b) dydaktyka w systemie nauki

2.) Struktura nauk dydaktycznych.

a) dydaktyki szczegółowe

b) subdyscypliny dydaktyki ogólnej

3.) Przedmiot badań dydaktyki ogólnej – dekalog dydaktyka.

4.) Zadania dydaktyki i jej funkcje.

5.) Literatura przedmiotu – do egzaminu obowiązuje znajomość min. 2 książek (poza podręcznikami) – 1- XXI wieku, 2-dowolna

Ad.1

-didaktikos (gr.) – pouczający

-didasko (gr.) – uczę

-grecki czasownik didaskein – nauczać, uczyć (kogoś); uczyć się, być nauczanym (przez kogoś)

-rzeczownik didaxis – uczenie, lekcja, instruowanie

-didaktike techne – sztuka nauczania

-po raz pierwszy nazwy ‘dydaktyka’ użyto w 1613 r.

-Krzysztof Helwig i Joachim Jung – ‘Krótkie sprawozdanie z dydaktyki, czyli sztuki nauczania Ratychiusza’

-dydaktyka jako sztuka nauczania – umiejętność praktyczna

a) Interpretacja pojęcia dydaktyka na przestrzeni dziejów.

Jan Amos Komeński (1592-1670) - czeski pedagog, filozof, reformator i myśliciel protestancki, dzieło: ‘Wielka dydaktyka’ – przedstawiające uniwersalną sztukę nauczania wszystkich wszystkiego;

dydaktyka – sztuką nauczania, ale także wychowania

Jan Fryderyk Herbart (1776-1841) – niemiecki filozof, psycholog i pedagog

- opracował teoretyczne podstawy dydaktyki, czyniąc z niej spoistą wewnętrznie i niesprzeczną teorię nauczania wychowującego, podporządkowaną pedagogice

- główne zadanie dydaktyki to analiza czynności wychowawczych w szkole przez nauczyciela, polegających na zaznajamianiu uczniów z nowym materiałem nauczania

dydaktyka – teorią nauczania

John Dewey (1859-1952) – filozof, pedagog, czołowy przedstawiciel amerykańskiego progresywizmu

- dydaktykę zaczęto utożsamiać z teorią uczenia się, a jako główne jej zdanie przyjęto analizę czynności wykonywanych przez ucznia

- nauczanie jest funkcją uczenia się

dydaktyka – teorią uczenia się

Współczesne rozumienie pojęcia ‘dydaktyki’.

- nauczanie wiąże się ściśle z uczeniem się

zintegrowana całość – proces nauczania – uczenia się

Dydaktyka obecnie to system poprawnie uzasadnionych twierdzeń i hipotez dotyczących procesu, zależności i prawidłowości nauczania – uczenia się oraz sposobów kształtowania tego procesu przez człowieka.

Dydaktyka to naukowa refleksja o nauczaniu i uczeniu się.

Dydaktyka to teoria procesu nauczania – uczenia się.

Dydaktyka to sztuka nauczania.

b) dydaktyka w systemie nauki

NAUKA

                            NAUKI SPOŁECZNE

              filozofia              socjologia              pedagogika

                                        ped. ogólna        teoria wych.       dydaktyka ogólna       hist. wych

                                                                                                  Ds1   Ds2   Ds3   Ds4

                                          Ds – dydaktyka szczegółowa – metodyki nauczania poszczególnych przedmiotów

Ad. 2

a) dydaktyki szczegółowe (metodyki szczegółowe) – metodyka nauczania poszczególnych przedmiotów, np. języka angielskiego

Sposoby interpretacji dydaktyk szczegółowych.

- teoria nauczania-uczenia się określonego przedmiotu na wszystkich szczeblach kształcenia, np. dydaktyka j. polskiego, matematyki, muzyki, plastyki

- teoria nauczania-uczenia się określonego przedmiotu na określonym szczeblu kształcenia, np. dydaktyka matematyki w kl. 4-6, w gimnazjum

- teoria nauczania-uczenia się wszystkich przedmiotów na określonym szczeblu kształcenia; edukacja zintegrowana, kl. 1-3

- teoria nauczania-uczenia się wszystkich przedmiotów (różnych treści) na wszystkich szczeblach kształcenia

b) subdyscypliny dydaktyki ogólnej

- dydaktyka szkoły wyższej – specyfika kształcenia w szkole wyższej, praca ze studentami

- dydaktyka medyczna – zajmuje się specyfiką pracy pedagogicznej z pacjentem

- dydaktyka wojskowa – specyfika pracy pedagogicznej z żołnierzem zawodowej służby wojskowej

- ontodydaktyka – dydaktyka treści, zajmuje się teoriami doboru treści kształcenia

- neurodydaktyka – dydaktyka XXI w., wykorzystuje możliwości mózgu w procesie kształcenia

- inżynieria dydaktyczna – zajmuje się wykorzystaniem nowoczesnych środków dydaktycznych w procesie kształcenia

Ad. 3

Przedmiotem badań dydaktyki ogólnej jest:

- proces nauczania i uczenia się, organizowany w sposób świadomy, systematyczny, planowy

- czynniki, które wywołują ten proces

- warunki, w jakich on przebiega

- sam przebieg procesu

- osoby w nim uczestniczące

- rezultaty tego procesu (wyniki, skutki, efekty)

Dekalog dydaktyka.

1.)   aparatura terminologiczna i metodologiczna

2.)   cele kształcenia

3.)   treści kształcenia

4.)   proces nauczania i uczenia się

5.)   zasady kształcenia

6.)   metody kształcenia

7.)   formy organizacyjne

8.)   środki dydaktyczne

9.)   systemy dydaktyczne

10.)  osiągnięcia i niepowodzenia

Ad.4

Główne zasady dydaktyki ogólnej:

- opis i analiza elementów składających się na przedmiot badań dydaktycznych

-wykrywanie prawidłowości rządzących procesem nauczania-uczenia się

- ustalanie norm postępowania dydaktycznego w oparciu o wykryte wcześniej prawidłowości

Funkcje:

1.) funkcja teoretyczna (poznawcza)

a) o charakterze diagnostycznym

·         Jak to jest? Co jest?

b) o charakterze prognostycznym

·         Jak będzie? Co będzie? Jak być powinno?

2.) funkcja praktyczna (instrumentalna)

- gdy proponuje konkretne metody, formy i środki podnoszące efektywność działań nauczyciela

- gdy przekazuje nauczycielom normy postępowania

                                                                                    Wykład 2

Definicje pojęcia ‘uczenia się’:

- proces aktywnego nabywania wiadomości i sprawności – Nawroczyński

- proces, którego produktem jest wiedza i umiejętności – Baley

- proce poznawania rzeczywistości; proces umysłowy, który przebiega w trzech ogniskach: spostrzeganie, myślenie, działanie – Kazimierz Sośnicki

- proces dokonujący się dzięki przekazywaniu doświadczeń społecznych – Ludwik Bandura

- proces, w którym na podstawie poznania, doświadczeń, ćwiczeń powstają nowe formy zachowania i działania lub zmieniają się dotychczasowe – Okoń

- proces aktywnego nabywania umiejętności, wiadomości i nawyków, dokonujący się w toku bezpośredniego i pośredniego poznawania rzeczywistości – Kupisiewicz

Komponenty definicyjne uczenia się:

1.) charakter uczenia się                procesualny

2.) przedmiot uczenia się                otaczająca rzeczywistość przyrodnicza, społeczna, techniczna, kulturowa     (wiadomości, doświadczenia społecznie, umiejętności, nawyki)

3.) drogi uczenia się              spostrzeganie, myślenie, działanie, nabywanie, poznanie, doświadczenie,      bezpośrednie i  pośrednie poznawanie rzeczywistości

4.) efekt uczenia się              wiedza oraz poznanie rzeczywistości, umiejętności, nawyki, sprawności, nowe formy zachowania i działania lub zmiana dotychczasowych

UCZENIE SIĘ:

- proces aktywnego nabywania wiadomości, umiejętności i nawyków w drodze bezpośredniego i pośredniego poznawania rzeczywistości, w drodze ćwiczenia, gromadzenia indywidualnych i społecznych doświadczeń, myślenia i spostrzegania

- proces ten prowadzi do poznania otaczającej rzeczywistości (wiedza), zdobycia umiejętności jej przekształcania (sprawności) oraz modyfikacji zachowań i działań uczącego się podmiotu

Cechy uczenia się:

- charakter procesualny

·         planowość, ciągłość, dynamizm, systematyczność, wewnętrzna spoistość, świadoma organizacja

- aktywność osoby uczącej się

-ukierunkowanie na wynik

Współczesne teorie uczenia się:

- teorie filozoficzne – przechodzenie od nieznanego do znanego; poznanie otaczającej rzeczywistości przez coraz dokładniejsze odzwierciedlenie jej w świadomości człowieka; jest to proces poznawczy, który przebiega w trzech płaszczyznach: zmysłowej (postrzeganie), umysłowej (myślenie), praktycznej (działanie)

- teorie cybernetyczne – uczenie się przebiega w układzie i polega na przyjmowaniu informacji, przetwarzaniu informacji, regulacji tych procesów za pomocą sprzężenia zwrotnego

N              U              układ otwarty, sprzężenie proste             

N              U                   układ zamknięty, sprzężenie zwrotne

- teorie socjologiczne – uczymy się dzięki temu, że jesteśmy w grupie, proces ten zachodzi dzięki interakcjom, interkomunikacjom, związkom interpersonalnym

- teorie psychologiczne

teorie asocjacyjne                                          teorie strukturalne                                                        teorie funkcjonalne

-wyjaśniają proces uczenia się              - uczenie się to włączanie nowych            - uczenie się to proces celowy, za pomocą kojarzenia, które                            elementów w istniejącą, złożoną                     świadomy i przebiegający w

polega na powstawaniu połączeń              strukturą                                                              w schemacie(zadanie->wynik),

między różnymi elementami                                          WGLĄD                                                               uczeń musi mieć motywację i

·         t. operacjonizmu F.Herbarta –                                                                                  wielostronną aktywność, które

każde uczenie się rozpocznij od                                                                      ...