10. NOEMATYKA - o sensie Biblii
Biblijny sens wyrazowy
Sens wyrazowy w ogólności - wynika ze znaczenia poszczególnych wyrazów i ustalonego dla nich układu gramatycznego, filologicznego, logicznego i psychologicznego.
Sens dosłowny
daną wypowiedź rozumie się według podstawowego i pierwotnego znaczenia poszczególnych wyrazów; występują tu:
porównanie
- uwydatnia właściwości podmiotu za pomocą dwu członów połączonych spójnikiem "jak", "jako", "niby" itp.;
przypowieść
- (parabola) rozbudowane porównanie dokładniej określające właściwości podmiotu; jest opowiadaniem zmyślonym, lecz prawdopodobnym, przy czym istotne nie są pojedyncze elementy, ale całe opowiadanie powiązane z ideą obrazowaną, tj. z tertium comparationis;
bajka
- opowiadane zmyślone i nieprawdopodobne, gdzie właściwości ludzi są przypisywane zwierzętom, roślinom itp.;
maszal
- pouczenie o wątkach alegorycznych i przypowieściowych; zawiera dwa człony - jeden, to podpadająca pod zmysły empiryczna rzeczywistość, drugi - to rzeczywistość niewidzialna i niepodpająca pod zmysły; przedmiotem nauczania i poznania jest ten drugi człon.
Sens przenośny
występuje, gdy pojedyncze lub wszystkie wyrazy zdania zostały zastosowane w znaczeniu pochodnym i przystosowanym, opartym na pewnych wątkach zbieżnych lub podobnych do wątków znaczenia podstawowego (na co wskazuje kontekst); występują tu:
metafora
- (przenośnia) figura stylistyczna, gdzie podmiotowi zostają przypisane właściwości, jakie z natury rzeczy mu nie przysługują, np. "ja jestem bramą";
metonimia
- zastąpienie właściwego wyrazu przez inny pozostający z nim w realnym związku, np. "macie Mojżesza" (zamiast: macie Prawo);
alegoria
- rozwinięta metafora zbudowana na zasadzie dwu planów znaczeniowych: jednego w postaci obrazowej i konkretnej, drugiego domyślnego o charakterze uogólnionym;
ironia
- przez specyficzny układ wyrazów (lub dzięki kontekstowi) wyraża myśl przeciwną niż idea, którą wyrażałby ten sam tekst, gdyby był rozumiany dosłownie;
hiperbola
- przesadnie wyolbrzymia cechy jakiegoś podmiotu lub zjawiska i znacznie rozszerza proporcje pomiędzy poszczególnymi elementami;
symbolizm
- wyraża jakąś rzeczywistość za pomocą innej, która ma ją zastąpić, przy czym chce także zwrócić uwagą na samego siebie w swej funkcji prezentującej; symbol powtarza się i odznacza stałością.
Sens pełniejszy
- jest specjalnym rodzajem sensu wyrazowego, który wynika ze słów autora, ale może być odczytany tylko w kontekście innych tekstów integralnie związanych z tekstem interpretowanym (chodzi tu o rozumienie tekstów Starego Testamentu w świetle Nowego Testamentu).
Sens integralny
- cała Biblia "jednym słowem".
Sens wywnioskowany
- stanowi poprawną konkluzję wydobytą z dwu zdań Biblii, przy czym porównywany element musi mieć to samo znaczenie treściowe.
Biblijny sens typiczny oraz sens "przystosowany" są trudne do zweryfikowania i zasadniczo dotyczą interpretacji duchowej lub dogmatycznej. Z tego też powodu trudno je zaliczyć do metod ścisłej interpretacji samego tekstu biblijnego.
heaen