Terapia glosek szeregu szumiacego - Kopia.doc

Terapia głosek szeregu szumiącego („sz”, „ż”, „cz”, „dż”)

I. Etap przygotowawczy przed wywołaniem głosek szeregu szumiącego („sz”, „ż”, „cz”, „dż”)

Ćwiczenia języka:

- dotykamy palcem lub łyżeczką podniebienia tuż za górnymi zębami, nazywając je „zaczarowanym miejscem”, „parkingiem”, w którym język (krasnoludek, samochód) powinien przebywać, gdy mamy zamkniętą buzię;

- wysuwanie języka do przodu;

- wysuwanie szerokiego języka na zewnątrz jamy ustnej;

- żucie brzegów języka zębami trzonowymi (żeby rozciągnąć całą jego powierzchnię);

- masaż języka – wysuwanie i cofanie języka przez lekko zwarte zęby;

- unoszenie języka na górną wargę (język wąski, wydłużony, zęby widoczne);

- unoszenie języka za górne zęby (język wąski);

- cofanie języka za wałek dziąsłowy;

- kierowanie języka w kąciki ust (zęby widoczne);

- klaskanie językiem – naśladowanie odgłosu konia uderzającego kopytami o bruk;

- „liczenie ząbków” – dotykanie czubkiem języka górnych zębów po wewnętrznej stronie, podczas szerokiego otwierania jamy ustnej;

- „mycie zębów” – oblizywanie językiem górnych zębów po wewnętrznej stronie przy zamkniętych, a następnie otwartych ustach;

- „zaczarowany język” – przytrzymanie przez kilka sekund czubka języka na podniebieniu przy szeroko otwartych ustach;

- „krasnoludek zagląda do gardła” – cofanie języka w głąb jamy ustnej, zaczynając od górnych zębów, a kończąc na podniebieniu miękkim;

- zlizywanie czubkiem języka z podniebienia, np. kawałka czekolady lub gumy rozpuszczalnej, kremu czekoladowego, mleka w proszku (przy szeroko otwartych ustach);

- ssanie czubkiem języka na podniebieniu małego pudrowego cukierka, musującej witaminy C, opłatka lub naśladowanie ssania pożywienia;

- przytrzymywanie czubkiem języka przy podniebieniu rodzynek, pastylek pudrowych, cukierków z wgłębieniem w środku;

- „język malarzem” – język to pędzel, którego czubkiem dzieci mają naśladować malowanie różnych wzorów (kropek, kółek, linii, kwadratów, trójkątów). Moczenie „pędzla” w farbie oznacza dotykanie czubkiem języka wałka dziąsłowego. Płukanie „pędzla” to oblizywanie językiem dolnych dziąseł od wewnętrznej strony;

- „karuzela” – włóż język między wargi a dziąsła i zakręć nim raz w prawą, raz w lewą stronę;

- „słoń” – dosięgnij językiem (jak słoń trąbą) do ostatniego zęba na górze i na dole, z prawej i lewej strony;

- „wahadełko” – kierowanie czubka języka w kąciki ust;

- „młotek” – wbijamy gwoździe w ścianę. Spróbuj zamienić język w młotek i uderzaj o dziąsła tuż za górnymi zębami, naśladując wbijanie gwoździa;

- wysuwamy język na brodę, zwijamy w „łyżeczkę” i chowamy do buzi;

- „schodki” – czubek języka dotyka górnych jedynek, górnej wargi, a następnie nosa (buzia otwarta);

- masaż podniebienia – język jest masażystą i masuje podniebienie od zębów w stronę gardła i z powrotem;

- naśladowanie różnych zwierząt:
- „krokodyl” – szerokie otwieranie buzi, wysuwanie żuchwy do przodu, naśladowanie „kłapania paszczą”
- „krowa” – naśladowanie przeżuwania trawy
- „zły pies” – zagryzanie górnymi siekaczami dolnej wargi, udawanie warczenia psa
- „wyjący pies” – naśladowanie wycia psa do księżyca (a-u, a-u)
- „konik” – kląskanie czubkiem języka o wałek dziąsłowy
- „króliczek” – próby utrzymania kredki między górną wargą, a nosem

- „kameleon” – jak najdłuższe wysuwanie języka i chowanie go do buzi
- „żabki” – robienie z buzi dużego balonu, naciskanie lekko palcami na policzki, stopniowe wypuszczanie powietrza;

- naśladowanie mlaskania;

- śpiewanie znanych melodii na sylabach: la, lo, le, lu, ly.

Ćwiczenia warg:

- oblizywanie warg;

- „ryjek świnki” – wysuwanie zaokrąglonych warg do przodu (zęby widoczne);

- rozchylanie warg jak przy uśmiechu;

- „całuski” – cmokanie ustami;

- „balonik” – nadymanie policzków, usta ściągnięte;

- „zmęczony konik” – parskanie wargami;

- „kto silniejszy?” – napinanie warg w pozycji rozciągniętej. Dwie osoby siedzące naprzeciw siebie trzymają ustami kartkę papieru i każdy ciągnie w swoją stronę;

- „wąsy” – wysuwanie warg jak przy wymawianiu „u”, położenie na górnej wardze słomki lub ołówka i próby jak najdłuższego utrzymania;

- „drzwi do domu” – buzia do domek krasnoludka, a wargi to drzwi do domku. Pokaż jak wargi ściągnięte do przodu, otwierają się i zamykają;

- „straż pożarna” – wyraźne wymawianie samogłosek w parach: e o oraz a u;

- wydawanie odgłosów:
- krowy – mu, mu
- kukułki – kuku, kuku
- sowy – hu, hu
- psa – hau, hau
- rybki – plum, plum
- pukania – puku, puku
- uderzania – buch, buch
- chodzenia – tupu, tupu;

- „pyszczek rybki” – wysuwanie warg do przodu, a następnie naprzemienne ich otwieranie i zamykanie;

- „ryjek” – układanie warg w kształcie ryjka, a następnie ich rozsuwanie do uśmiechu;

- gra na trąbce z szerokim ustnikiem, flecie, harmonijce ustnej.

Etap II - wywołanie głosek szeregu szumiącego („sz”, „ż”, „cz”, „dż”)

UWAGA!
Nie wolno wywoływać wszystkich głosek szeregu szumiącego od razu. Najpierw „sz” musi być dobrze opanowane w różnych pozycjach w wyrazie.
Kolejność wywoływania głosek przy seplenieniu międzyzębowym to: szereg szumiący (sz, ż, cz, dż), potem syczący (s, z, c, dz), na końcu ciszący (ś, ź, ć, dź).
Kolejność wywoływania głosek przy seplenieniu bocznym to: głoska „s”, potem szereg szumiący (sz, ż, cz, dż), potem reszta syczących (s, z, c, dz), na końcu ciszący (ś, ź, ć, dź).
Gdy dziecko ma problem z wybrzmiewaniem „sz” , terapię rozpoczynamy od „cz”.

„sz”
W lustrze pokazujemy dziecku układ języka i warg. Polecamy zrobić to samo, tzn. unieść język za górne zęby (na wałek dziąsłowy), zęby zewrzeć (zbliżyć ale nie zaciskać) i wargi lekko wysunąć do przodu (ułożyć w ryjek). W takim układzie polecamy dziecku wymawiać podczas wydechu przedłużone „sz”.
Jeśli są problemy:
- Można pomóc dotykając czubek języka i miejsce za wałkiem dziąsłowym lub unosząc szpatułką język za górne zęby. Zęby zbliżamy i wargi lekko wysuwamy do przodu poprzez naciśnięcie policzków.
- W skrajnych przypadkach można przytrzymać uniesiony język palcem lub szpatułką i polecić dziecku długo dmuchać przez zęby.

„ż”
Jeśli „sz” wymawiane jest prawidłowo, nie powinno być kłopotu z wymową „ż”.
Jeśli są problemy:
- Przykładamy ręce do szyi podczas wybrzmiewania, by wyczuć wibracje dźwięcznej głoski „ż”.
- Wypowiadanie „sz” z przedłużonym „y” i równocześnie kontrolowanie drżenia szyi. Przechodzimy do wypowiadania „szżyyy”, a potem do wypowiadania przedłużonego „ż” w otoczeniu samogłosek ażżża, ażżżo, ażżże itd., skracając wybrzmiewanie do aża, ażo, aże itd.

„cz”
Jeśli „sz” i „ż” wymawiane są prawidłowo, nie powinno być kłopotu z wymową „cz”.
Jeśli są problemy:
- Polecamy dziecku unieść język za górne zęby, za wałek dziąsłowy. Początkowo polecamy wymawiać krótkie „t”, a następnie długie „sz” („t” + „sz” = „cz”), powoli przechodząc do „cz”.

„dż”
Jeśli „sz”, „ż”, „cz” wymawiane są prawidłowo, nie powinno być kłopotu z wymową „dż”. Tym bardziej, że niewiele jest wyrazów, w których „dż” występuje.

Etap III - utrwalenie głosek szeregu szumiącego („sz”, „ż”, „cz”, „dż”)

„sz”

Najpierw ćwiczymy „sz” w izolacji.

Następnie ćwiczymy „sz” w połączeniu z samogłoskami:
- nagłos w sylabach, logotomach, wyrazach, potem w związkach wyrazowych
sza, szo, sze, szu, szy;
- śródgłos w wyrazach, potem w związkach wyrazowych
asza, aszo, asze, aszu, aszy
osza, oszo, osze, oszu, oszy
esza, eszo, esze, eszu, eszy
usza, uszo, usze, uszu, uszy
ysza, yszo, ysze, yszu, yszy;
- wygłos w wyrazach, potem w związkach wyrazowych
asz, osz, esz, usz, ysz.
Ćwiczymy wszystko w zdaniach.

Ćwiczymy „sz” w połączeniach ze spółgłoskami:
- nagłos w wyrazach, potem w związkach wyrazowych
szko, szka, szko, szkla, szpu, szpi, szpa, sznu, szma…;
- śródgłosw wyrazach, potem w związkach wyrazowych;

- wygłos w wyrazach, potem w związkach wyrazowych.
Ćwiczymy wszystko w zdaniach.

Różnicowanie „sz” – „s”.

„ż”

Najpierw ćwiczymy „ż” w izolacji.

Potem ćwiczymy „ż” w połączeniu z samogłoskami:
- nagłos w sylabach, logotomach, wyrazach, potem w związkach wyrazowych
ża, żo, że, żu, ży;

- śródgłos w wyrazach, potem w związkach wyrazowych
aża, ażo, aże, ażu, aży
oża, ożo, oże, ożu, oży
eża, eżo, eże, eżu, eży
uża, użo, uże, użu, uży
yża, yżo, yże, yżu, yży.
Ćwiczymy wszystko w zdaniach.

Ćwiczymy „ż” w połączeniach ze spółgłoskami (tylko dźwięcznymi, gdyż obok bezdźwięcznych i w wygłosie traci dźwięczność!):
- nagłos w wyrazach, potem w związkach wyrazowych
żwy, żło;
- śródgłos w wyrazach, potem w związkach wyrazowych
gży, eżb, gże, dże…
Ćwiczymy wszystko w zdaniach.

Różnicowanie „ż” – „z”.

„cz”

Najpierw ćwiczymy „cz” w izolacji.

Potem ćwiczymy „cz” w połączeniu z samogłoskami:
- nagłos w sylabach, logotomach, wyrazach, potem w związkach wyrazowych
cza, czo, cze, czu, czy;
- śródgłos w wyrazach, potem w związkach wyrazowych
acza, aczo, acze, aczu, aczy
ocza, oczo, ocze, oczu, oczy
ecza, eczo, ecze, eczu, eczy
ucza, uczo, ucze, uczu, uczy
ycza, yczo, ycze, yczu, yczy;
- wygłos w wyrazach, potem w związkach wyrazowych
acz, ocz, ecz, ucz, ycz.

Ćwiczymy wszystko w zdaniach.

Ćwiczymy „cz” w połączeniach ze spółgłoskami:
- nagłos w wyrazach, potem w związkach wyrazowych
czło, czte, czwu, czwa…;
- śródgłos w wyrazach, potem w związkach wyrazowych
aczk, eczk, iczk, eczń, eczn, aczn, oczt…
Trudniejsze grupy spółgłoskowe:
eczc, niczc, aczc, eczc, oczci, ączc, yczk
w teczce, w doniczce, w paczce, w apteczce, na poczcie, na łączce, w koszyczku, na półeczce

UWAGA! Do wykorzystania tylko w przypadku, jeśli prawidłowo realizowane jest „dź” z szeregu ciszącego. W przeciwnym razie można ją wprowadzić dopiero utrwalając „dź” (po uprzednim utrwaleniu i automatyzacji „sz”, „ż” i „cz” z szeregu szumiącego).
- wygłos w wyrazach, potem w związkach wyrazowych.

UWAGA! Do wykorzystania tylko w przypadku, jeśli prawidłowo realizowane jest „ś” z szeregu ciszącego. W przeciwnym razie można ją wprowadzić dopiero utrwalając „ś” (po uprzednim utrwaleniu i automatyzacji „sz”, „ż” i „cz” z szeregu szumiącego).
Ćwiczymy wszystko w zdaniach.

Różnicowanie „cz” – „c”.

Wymowa zbitki głosek „szcz” – najpierw w nagłosie, potem w śródgłosie i na końcu w wygłosie – w sylabach, wyrazach, związkach wyrazowych, zdaniach.
szcza, szczo, szcze, szczu, szczy

UWAGA! Do wykorzystania tylko w przypadku, jeśli prawidłowo realizowane jest „s” z szeregu syczącego. W przeciwnym razie można ją wprowadzić dopiero utrwalając „s” (po uprzednim utrwaleniu i automatyzacji „sz”, „ż” i „cz” z szeregu szumiącego).

UWAGA! Do wykorzystania tylko w przypadku, jeśli prawidłowo realizowany jest „s” z szeregu syczącego. W przeciwnym razie można ją wprowadzić dopiero utrwalając „s” (po uprzednim utrwaleniu i automatyzacji „sz” i „cz” z szeregu szumiącego).

UWAGA! Do wykorzystania tylko w przypadku, jeśli prawidłowo realizowane są „s” i „c” z szeregu syczącego oraz „ś” z szeregu ciszącego. W przeciwnym razie można ją wprowadzić dopiero utrwalając „ś” (po uprzednim utrwaleniu i automatyzacji „sz”, „ż” i „cz” z szeregu szumiącego oraz „s” i „c” z szeregu syczącego).

„dż”

Najpierw ćwiczymy „dż” w izolacji.

Potem ćwiczymy „dż” w połączeniu z samogłoskami:
- nagłos w sylabach, logotomach, wyrazach, potem w związkach wyrazowych
dża, dżo, dże, dżu, dży;

UWAGA! Do wykorzystania tylko w przypadku, jeśli prawidłowo realizowane są „s”, „z”, „c” i „dz” z szeregu syczącego oraz „ś” i „dź” z szeregu ciszącego. W przeciwnym razie można ją wprowadzić dopiero utrwalając „dź” (po uprzednim utrwaleniu i automatyzacji „sz”, „ż”, „cz” i „dż” z szeregu szumiącego oraz „s”, „z”, „c” i „dz” z szeregu syczącego).
- śródgłos w wyrazach, potem w związkach wyrazowych
adża, adżo, adże, adżu, adży
odża, odżo, odże, odżu, odży
edża, edżo, edże, edżu, edży
udża, udżo, udże, udżu, udży
ydża, ydżo, ydże, ydżu, ydży.
Ćwiczymy wszystko w zdaniach.

Ćwiczymy „dż” w połączeniach ze spółgłoskami (tylko dźwięcznymi, gdyż obok bezdźwięcznych i w wygłosie traci dźwięczność!):
- nagłos w wyrazach i związkach wyrazowych
dżdżo, dżdży;
- śródgłos w wyrazach i związkach wyrazowych
żdże, żdżą, dżdżo, dżdży…
Ćwiczymy wszystko w zdaniach.

Różnicowanie „dż” – „dz”.

Utrwalanie wszystkich głosek szeregu szumiącego: „sz”, „ż”, „cz”, dż”.

Etap IV - automatyzacja głosek szeregu szumiącego („sz”, „ż”, „cz”, „dż”)

- teksty drukowane i wierszyki; - mowa spontaniczna; - opowiadanie treści historyjek obrazkowych.

Źródło: http://blog.mimowa.pl