Katedra Filozofii
UEK Kraków
( program wykładu 18. godzinnego)
1. Jońska filozofia przyrody (Solon, Tales, Anaksymander, Heraklit)
2. Parmenides i szkoła elejska
3. Atomizm Demokryta
4. Pitagorejczycy
II. Etyka
1. Przedmiot etyki i główne stanowiska (eudajmonizm, perfekcjonizm, deontologizm, utylitaryzm, personalizm)
2. Podstawowe problemy etyki na przykładzie koncepcji: Sokratesa, Arystotelesa, cyników, stoików, hedonistów, Kanta
1. Przedmiot ontologii
2. Główne stanowiska ontologiczne:
a) idealizm metafizyczny: monizm (Eriugena, Spinoza), dualizm (Platon, Augustyn), pluralizm (Leibniz)
b) realizm metafizyczny: monizm (jońska filozofia przyrody, stoicyzm, marksizm), realizm umiarkowany (Arystoteles)
1. Przedmiot teorii poznania
2. Pochodzenie wiedzy (geneza poznania):
a) empiryzm genetyczny (Arystoteles)
b) racjonalizm genetyczny (Kartezjusz)
3. Sposoby zdobywania prawdziwej wiedzy (metoda poznania):
a) empiryzm (Bacon)
b) racjonalizm (Kartezjusz)
c) irracjonalizm (Augustyn)
3. Koncepcje prawdy (klasyczna, oczywistości, zgody powszechnej, koherencyjna, utylitarystyczna)
Wymagania do egzaminu: znajomość zagadnień prezentowanych na wykładach i wybranych fragmentów podręcznika A. Węgrzeckiego, Zarys filozofii, Wyd. AE w Krakowie, Kraków 2002.
Podstawy Filozofii
Wykłady Dr hab. Leszka Kusaka
Wykład I
Początki Filozfii
Narodziny Filozofii
7-6w p.n.e. - narodziny filozofii
Grecy mieszkający w Azji mniejszej w kolonii Greckiej stworzyli filozofię, przybyli tam ok. 1000 r p.n.e.
12-8w p.n.e. - wieki ciemne, upadek.
W 10w p.n.e. załozyli kolonię, Jonię i tam powstała filozofia.
Pierwsi filozofowie – 7mędrców – stworzyli filozofię:
-Solon z Aten
-Tales z Miletu
Solon – prawodawca, dokonał reformy prawa w Atenach, ograniczył niewolnictwo, był mędrcem.
Tales – matematyk, astronom, filozof.
Jak powstała filozofia:
Tales postawił pytanie: co było na początku, z czego wszystko powstało.
Dawniej odwoływano się do mitologii, ale Tales wyjaśniał inaczej, zrezygnował z wyjaśnień mitologicznych i odwołał się do czynników czysto naturalnych. Tales twierdził, że wszystko wyłoniło się z wody, woda była początkiem życia.
Anaksymander z Miletu – uczeń Talesa.
Wprowadził do użytku pojęcie arche.
Arche – początek, zasada bytu, ujście wszystkich rzeczy.
Wszystko powraca do arche. Jest to fundament świata. Wszystkie byty z niego powstają i wszystko do niego powraca.
Pytanie o arche to główne pytanie pierwszego okresu filozofii.
Arche wg Anaksymandra to apejron.
Apejron – bezkres, zbiór wszystkich stanów rzeczy, zbiór nieograniczony pod każdym względem. Mieści się w nim wszystko, nawet rzeczy które się wykluczają.
Heraklit z Efezu – 4/5w p.n.e.
Heraklit twierdził, że byt nie ma stałych właściwości, wszystko się zmienia i przekształca. Wszystko płynie – panta rhei.
Heraklityzm – wariabilizm – pogląd o powszechnej zmienności bytu.
„Nie da się wejść dwa razy do tej samej rzeki” - Heraklit
Walka przeciwieństw napędza zmiany.
Wg. Heraklita świat przenika boski rozum – logos – w świecie nie ma chaosu tylko ład.
Arche to jest Logos.
Arche to ogień.
Ogień – metafora do bytu wg Heraklita. Wg Heraklita byt ciągle się zmienia.
Pierwsi filozofowie nie zajmowali się człowiekiem lecz przyrodą/kosmosem, byli materialistami – materialistyczna koncepcja bytu.
Materializm – pogląd, że wszystkie byty są materialne.
Jońska filozofia przyrody – pierwszy okres filozofii.
W czasach Heraklita powstało imperium Persów. Zaczęli podbijać pobliskie ludy, w tym Jonię. Jończycy ruszyli na zachód. Osiedlili się na Sycylii i w pd. Włoszech. Kolonia ta nazywana była Wielką Grecją. Założono tam dwie szkoły filozoficzne.
Parmenides – filozof z Elei, rówieśnik Heraklita. Założył szkołę Eleatów.
Parmenides nie zgadzał się z poglądami Heraklita.
Wg Parmenidesa prawdę da się osiągnąć tylko za pomocą rozumu, nie zmysłów. Wg Parmenidesa przez zmysły poznajemy tylko zjawiska, a nie prawdziwy byt. Prawdziwy byt można poznać za pomocą rozumu.
Wg Parmenidesa: prawdziwy byt to np. Bóg, jest niezmienny, wieczny, zawsze taki sam. O Bogu można mówić tylko w czasie teraźniejszym, bo jest poza czasem.
Z koncepcji Parmenidesa wynikają sprzeczne koncepcje.
Zenon z Elei – uczeń Parmenidesa. Pokazywał on paradoksy.
„Paradoks Achillesa” - Achilles i zółw.
„Paradoks kłamcy” - Jeśli kłamca mówi, że kłamie to kłamie i zarazem mówi prawdę.
W 5w był filozof – Demokryt – który połaczył poglądy Parmenidesa i Heraklita.
Demokryt twierdził, że wszystko zbudowane jest z atomów. Atomy są tak małe, że nie da się ich poznać przy pomocy zmysłów. Poznajemy je za pomocą mózgu. Atomy są wieczne.
Demokryt stworzył atomizm.
Atomy się łączą i tworzą całość, którą możemy poznać za pomocą zmysłów. Nieustanne zmienianie się.
Byt w skali mikro – tu miał rację Parmenides
Byt w skali makro – tu miał rację Heraklit.
Pitagoras – przybył z Jonii do Pd. Italii i tam założył związek filozoficzno-religijny. Członkowie związku doszli do wniosku, że liczby są esencją świata. Świat ma naturę matematyczną.
Pitagoras wprowadził pojęcie filozofii do użytku.
Nazwa składa się z 2óch członów.
Filo|Zofia
Filo – miłować, umiłować.
Sophia – mądrość.
Filozofia – umiłowanie mądrości.
Wg starożytnych tylko Bogowie posiadają mądrość.
Ludzie mogą dążyć do mądrości – filozofowie.
Wykład II
Etyka
3 działy filozofii:
-etyka
-metafizyka
-epistologia
Etyka – teoria moralności, teoria tego co dobre, a co złe.
Etyka dzieli się na:
-Opisową: powstała w XIXw – opisuje zjawisko moralności, jakimi zasadami ludzie się kierują.
-Normatywną: filozofowie zajmują się nią od starożytności, mówi co jest dobrem najwższym i jakimi zasadami powinniśmy się kierować w życiu.
Etyka chrześcijańska – najważniejsze jest zbawienie, najgorsze potępienie.
Główne stanowiska w etyce:
-Eudajmonizm – głosi, że dobrem najwyższym jest szczęście. (Arystoteles)
-Intelektualizm etyczny – dobrem najwyższym jest wiedza. (Sokrates)
-Hedonizm – dobrem najwyższym jest przyjemność.
-Perfekcjonizm – dobrem najwyższym jest doskonałość człowieka jako jednostki. (Stoicy)
-Deontologizm – głosi, że czyn jest moralnie dobry, jeśli spełnia obowiązek narzucony przez autorytet zewnętrzny lub wewnętrzny.
Autorytet zewnętrzny: Bóg
Autorytet wewnętrzny: rozum
-Utylitaryzm – mówi, że czyn jest moralnie dobry jeśli pomnaża pożytek i szczęście jak największej liczny osób.
Twórcą utylitaryzmu jest Jeremiasz Bentham.
-Personalizm – moralnie dobry jest czyn, który traktuje osobę w człowieku jako cel i najwyższe dobro (Karol Wojtyła – zwolennik personalizmu katolickiego, Gabriel Marcel – personalista)
Koncepcja człowieka i etyka Sokratesa.
Sokrates – 469 – 399r p.n.e. - urodzony w Atenach, dzięki niemu miał miejsce przełom humanistyczny. Filozofowie zajęli się człowiekiem nie przyrodą.
Koncepcja Sokratesa: on jako pierwszy postanowił odpowiedzieć na pytanie: co stanowi istotę człowieka; co decyduje o tym, że człowiek jest człowiekiem.
Wg Sokratesa:
Istotę człowieka stanowi jego dusza. Człowiekiem jest jego dusza, nie ciało. Dusza jest samodzielnym bytem, substancją. Dusza jest nieśmiertelna i nieskończenie bardziej wartościowa od ciała.
Definicja duszy wg Sokratesa:
Świadome, rozumne „ja”, źródło poznania i moralnego działania.
Intelektualizm etyczny – Sokrates.
Dobro moralne/najwyższe=wiedza=cnota=arche=dzielność etyczna
Zamiast pytać o arche zaczęto pytać o arete ← przełom
Wiedza jest warunkiem koniecznym i wystarczającym do moralnego działania. Wiedza zmusza do moralnego działania.
Wiedza o człowieku prowadzi do doskonałości moralnej – warto do niej dązyć.
Tylko gdy wiedza jest pełna to człowiek działa moralnie.
...
Buladag