Matura_mloda_polska_smp.pdf

WIADOMOŚCI WSTĘPNE

MŁODA POLSKA

– WIADOMOŚCI WSTĘPNE

RAMY CHRONOLOGICZNE EPOKI

Początek okresu nie jest jednoznacznie określony. Bywa przyjmowa-

ny rok 1890, ale i rok 1891, a czasem także 1895. Wymienione daty wią-

żą się z debiutem młodych poetów.

Koniec epoki to rok 1918, kiedy Polska odzyskała niepodległość.

NAZWA EPOKI

Młoda Polska to określenie obejmujące literaturę, sztukę, teatr,

a także styl życia w środowisku artystów. Nazwa pochodzi od cyklu arty-

kułów Artura Górskiego zatytułowanego „Młoda Polska” a uznanego

później za programowy.

Nazwa została przyjęta na wzór nazw ukształtowanych w innych kra-

jach (Młoda Belgia, Młoda Francja, Młoda Skandynawia).

Funkcjonowały również inne nazwy:

Modernizm – nazwa wywodzi się z języka francuskiego, w którym

„moderne” oznacza nowoczesny i bywa stosowana na określenie pierw-

szej fazy okresu, ale i na ogół zjawisk i kierunków w sztuce oraz filozofii.

Trzeba pamiętać, że nazwa ta nie jest synonimem Młodej Polski.

Neoromantyzm – termin ten stosowano w niektórych krajach, ale

szczególne uzasadnienie ma on w Polsce. Nazwa wskazuje na związek

pomiędzy nowymi tendencjami a romantyzmem.

MATURA – TO NIE BOLI – Młoda Polska

Dekadentyzm – to jedna z najwcześniej stosowanych nazw omawia-

nego okresu a jednocześnie pojęcie znacznie węższe od poprzednich.

Wywodzi się z języka francuskiego, w którym „Décadence” to tytuł cza-

sopisma literackiego, ale też schyłek, rozpad.

Dekadentyzm wiązał się z przekonaniami o upadku formacji kultu-

rowej u schyłku stulecia, brakiem wiary w sens działania, jak też buntem

przeciw mieszczańskiemu światu.

Dekadentyzm był prądem duchowym i światopoglądowym, rodzajem

postawy opartej na pesymizmie.

Fin de siècle – to kolejna z nazw, pochodzi z języka francuskiego

i oznacza „schyłek wieku”. Dotyczy kulturowych odrębności końca wie-

ku tak w dziedzinie sztuki i literatury, jak też etyki oraz obyczaju. Choć

termin ten zbliżony jest do poprzedniego, nie ma jego ujemnego zabar-

wienia.

Rzadziej stosowano nazwy: impresjonizm , symbolizm , które są

określeniem głównych kierunków artystyczno-literackich.

ZAŁOŻENIA EPOKI

Ogólne założenia epoki oparte były na przekonaniu, że należy:

• uznać kryzys pozytywistycznej kultury,

• zwalczać zacofanie i egoizm, moralność oraz obyczaje miesz-

czaństwa,

• odejść od realizmu w literaturze,

• głosić i stosować zasadę swobody twórczej,

• stosować nowe konwencje w sztuce, literaturze, teatrze,

• ukształtować nowy typ człowieka,

• stworzyć odmienną, niż obowiązująca w poprzedniej epoce, kon-

cepcję artysty.

WIADOMOŚCI WSTĘPNE

PODSTAWY FILOZOFICZNE EPOKI

U podstaw filozofii końca wieku znalazły się poglądy takich myślicieli,

jak:

Fryderyk Nietzsche, który głosił :

• Kult indywidualizmu.

• Przekonanie o „przewartościowaniu wszystkich wartości”.

• Przeświadczenie o wyższości jednostek silnych i wartościowych,

które zwolnione są od jakiejkolwiek odpowiedzialności moralnej

i które mogą odrzucić wszystko, co nie sprzyja ich rozwojowi.

Zadaniem owych jednostek jest uzdrowienie zepsutej kultury

i odrodzenie człowieka.

• Przekonanie o podziale społeczeństwa na panów (nadludzi)

i przeciętny tłum (motłoch).

• Postulat walki ze słabością.

• Przekonanie, że wojna jest zjawiskiem korzystnym, bowiem ro-

dzi męstwo.

• Przekonanie o zbędności religii.

• Przeświadczenie, iż wartości duchowe człowieka są bez znaczenia.

Fryderyk Nietzsche był autorem prac „Poza dobrem i złem”, „Z ge-

nealogii moralności”, „Wola mocy”, „Tako rzecze Zaratustra”.

Artur Schopenhauer , który żyjąc w epoce romantyzmu, nie został

doceniony, a którego poglądy przeżywały prawdziwy renesans w dobie

Młodej Polski. Schopenhauer głosił, że:

• Życie człowieka jest bezcelowe, jego istotę stanowi bezmiar

cierpienia.

• Przekonanie, że istotą egzystencji człowieka jest bezrozumny

popęd, który nigdy nie zostanie w pełni zaspokojony i który

w związku z tym budzi „ból istnienia”.

• Ból, o którym mowa, można łagodzić poprzez:

MATURA – TO NIE BOLI – Młoda Polska

- wyzbycie się potrzeb i pożądania,

- współczucie dla innych cierpiących,

- kontemplację i uprawianie sztuki.

Filozofia Schopenhauera decydująco wpłynęła na dekadentyzm.

Schopenhauer był autorem prac: „O wolności woli ludzkiej”,

„O podstawie moralności”.

Henryk Bergson , który głosił, że:

• Świat jest dynamiczny, znajduje się w nieustannym ruchu.

• Natura wszelkiego istnienia, znajdując się w nieustannym ruchu,

nie podlega żadnym normom i prawom.

• Istnienie to unoszenie przez prąd życia („élan vital”).

• Świadomość człowieka, podobnie jak wszystko inne, jest wolna

i niezależna, zaś prawa i normy to tylko wytwór intelektu.

• Istnieją dwa aspekty poznania: intelektualny, który powoduje

uproszczenia i deformacje oraz intuicyjny pozwalający dotrzeć

do prawdy, a także poznać oraz zrozumieć istotę świata.

Bergson był autorem prac: „Materia i pamięć”, „Wstęp do meta-

fizyki”, „Ewolucja twórcza”.

Poglądy wymienionych filozofów w sposób decydujący wpłynęły na

charakter literatury europejskiej i polskiej omawianego okresu.

WIADOMOŚCI WSTĘPNE

PRĄDY W SZTUCE PRZEŁOMU WIEKÓW

Estetyzm – to nazwa kierunków literackich stawiających przed lite-

raturą cele artystyczne, bez tak zwanego zaangażowania. Odzwierciedle-

niem tego założenia było hasło „Sztuka dla sztuki”, które głosili parnasi-

ści, symboliści, w Polsce dodatkowo Zenon Przesmycki i Stanisław Przy-

byszewski.

Impresjonizm – to kierunek stworzony w malarstwie francuskim.

Nazwa wywodzi się z języka francuskiego, w którym oznacza wrażenie.

U podstaw impresjonizmu leży przeświadczenie, że każdy akt poznania

ma charakter indywidualny, subiektywny i przypadkowy.

Pierwotnie impresjonizm był stylem w malarstwie. Zapoczątkowała

go w roku 1874 w Paryżu wystawa, na której prezentowane były dzieła

nowej grupy artystów. Do grupy tej należeli między innymi:

• Claude Monet,

• Auguste Renoir,

• Edward Manet,

• Paul Cézanne .

Ich obrazy stały się wydarzeniem rewolucyjnym, ponieważ przed-

stawiały rzeczywistość jako serię wrażeń, grę różnokolorowych plam,

podkreślając rolę światła jako źródła barw.

Jednym z wystawionych wówczas obrazów był „Wschód słońca. Im-

presja” Claude’a Moneta, od którego powstała nazwa kierunku.

W polskim malarstwie impresjonizm wystąpił u:

• Jana Pankiewicza,

• Władysława Podkowińskiego,

• Aleksandra Gierymskiego.

Kierunek ten znalazł odzwierciedlenie również w literaturze,

a w szczególności w liryce. Tu znajduje wyraz w uchwyceniu ulotnych

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: