Wzgórze Winnica koło Mirowa.pdf

Wzgórze Winnica ko³o Mirowa

Babice

Lokalizacja:

województwo ma³opolskie

powiat chrzanowski

gmina Alwernia

miejscowoœci Mirów i Pod³ê¿e

Region geograiczny:

Wy¿yna Œl¹sko-Krakowska

Wy¿yna Krakowsko-Czêstochowska

Garb Tenczyñski

5546

Jednostka geologiczna:

monoklina œl¹sko-krakowska/zapadlisko

przedkarpackie

zrêby nadwiœlañskie

4396

4398

Wzgórze Winnica (314 m n.p.m.), zwane tak¿e

Mirowskim, jest fragmentem po³udniowej krawêdzi

Wy¿yny Krakowsko-Czêstochowskiej znacz¹cej siê

nad dolin¹ Wis³y wyraŸnym, tektonicznym progiem

morfologicznym. Rozleg³e wyniesienie o charakte-

rystycznej p³askiej wierzchowinie przewy¿szaj¹cej o

100 metrów poziom dna doliny Wis³y le¿y pomiêdzy

miejscowoœciami Mirów, Pod³ê¿e i Okleœna.

Wzgórze stanowi zachodni kraniec ci¹gu zrêbów

tektonicznych zaliczanych przez czêœæ geologów nie do

monokliny œl¹sko-krakowskiej, ale do wewnêtrznych

struktur zapadliska przedkarpackiego. Od tego rejonu,

ku wschodowi, rozpoczyna siê tzw. rygiel krakowski

z³o¿ony z kolejnych zrêbów tektonicznych zbudowa-

nych z wapieni jurajskich.

Winnica wyrasta z fragmentu równiny luwioglacjal-

nej utworzonej w plejstocenie z piaszczystych osadów

zlodowacenia œrodkowopolskiego. Podstawê i trzon

wzniesienia stanowi¹ piaskowcowo-zlepieñcowate

ska³y wieku póŸnokarboñskiego, tzw. arkozy kwa-

czalskie, które widoczne s¹ jedynie w zwietrzelinach

w zachodniej czêœci góry. Na nich le¿¹ warstwy ska³

œrodkowej i górnej jury œciête p³ask¹ powierzchni¹

trzeciorzêdowego zrównania, na której zachowa³y

siê miejscami rumosze i gliny rezydualnej pokrywy

zwietrzelinowej wieku paleogeñskiego.

Znaczenie i wartoœæ tego obiektu geoturystycznego

podnosz¹ zlokalizowane tu dwa stanowiska dokumen-

tacyjne. Ochron¹ prawn¹ objêto proil skalny ods³oniêty

w sztucznym wkopie zlokalizowanym na po³udniowym

zboczu Winnicy nad Pod³ê¿em, zawieraj¹cy warstwy

ska³ z pogranicza œrodkowej i górnej jury. W pionowej

zmiennoœci charakteru litologicznego ska³ swoje odbicie

znajduje œrodkowojurajska transgresja morska. Potwier-

dza to tak¿e zmiana sk³adu i cech bardzo dobrze zachowa-

nych zespo³ów faunistycznych: liczne ramienionogi, ma³¿e,

belemnity, je¿owce, amonity, ³odziki i g¹bki. Najciekawsz¹

czêœæ proilu stanowi warstwa bulastych, bogatych w faunê

i zapiaszczonych wapieni oraz tzw. stromatolit z³o¿ony z

bardzo cienkich warstwewek wapiennych str¹canych z

wody morskiej przez kolejne generacje sinic, cjanobakterii

porastaj¹cych dno w postaci mat. W nich oraz w najni¿szej

czêœci le¿¹cego powy¿ej pakietu marglistego wystêpuje

wyraŸna anomalia geochemiczna. Podwy¿szona zawartoœæ

m.in. ¿elaza, manganu, niklu, kobaltu, miedzi, cynku oraz

irydu i innych platynowców wskazuje na wystêpowanie

w tym okresie (oko³o 165 mln lat temu) procesów

tektonicznych, wulkanicznych i hydrotermalnych a

tak¿e wydarzenia katastroiczne zwi¹zane z upadkami

meteorytów i opadami py³u kosmicznego.

Drugie stanowisko dokumentacyjne projektowane

jest w du¿ym, nieczynnym kamienio³omie zlokalizowa-

nym na wierzchowinie Winnicy. W prawie siedmiome-

trowym proilu wapieni oksfordu zobaczyæ mo¿na jedn¹

z trzech podstawowych odmian facjalnych wapieni górnej

jury. S¹ to tzw. wapienie p³ytowe, które powstawa³y w

g³êbszych rejonach morza jurajskiego, najbardziej odda-

lonych od l¹dów i od p³ytszych stref tworzenia siê dwu

pozosta³ych odmian wapieni skalistych i u³awiconych.

Ska³y te odznaczaj¹ siê wyraŸn¹ i regularn¹ p³ytow¹ form¹

i podzielnoœci¹. S¹ to wapienie pelityczne, nieco margliste

i doœæ twarde od domieszki krzemionki pochodz¹cej

najprawdopodobniej z rozpuszczonych szcz¹tków orga-

nicznych. W sp¹gowych czêœciach warstw czêste s¹ œlady

organiczne, g³ównie kana³y ¿erowiskowe organizmów

mu³o¿ernych. Wœród skamienia³oœci dominuj¹ amonity

osi¹gaj¹ce niekiedy kilkudziesiêciocentymetrowe rozmia-

ry, mniej jest g¹bek, belemnitów i ramienionogów.

Z odmian¹ wapieni skalistych mo¿na zapoznaæ siê

w nieczynnym kamienio³omie na wzgórzu Latarka

Mirów

stanowi¹cym cypel w po³udniowo zachodniej czêœci

wzniesienia Winnicy. Widoczne tu s¹ pozbawione war-

stwowania, silnie spêkane i skrasowia³e jasne wapienie,

z których wypalano wapno w piecu widocznym (wraz

z ramp¹ do transportu surowca) poni¿ej wyrobiska.

W opisywanym obszarze w 12 kamienio³omach o

zasobach wynosz¹cych 6 mln ton eksploatowano juraj-

skie wapienie p³ytowe i skaliste s³u¿¹ce jako surowiec

do wypa³u wapna i jako kamieñ budowlany.

Na uwagê zas³uguj¹ tak¿e œrodkowojurajskie ilaste

osady l¹dowe znane jako glinki mirowskie lub glinki

ogniotrwa³e, które wydobywano dawniej w streie

pó³nocnych zboczy góry. Surowiec ten eksploatowany

by³ w XVIII i XIX wieku kilkudziesiêcioma szybikami.

Dziêki nim Mirów sta³ siê szeroko znanym w okolicy

oœrodkiem garncarstwa.

Wierzchowina wzgórza mirowskiego jest atrakcyj-

nym obszarem widokowym. Znad kamienio³omu przy

dobrej widocznoœci, rozpoœciera siê wspania³a panorama

obejmuj¹ca ku po³udniowi szerok¹ i p³ask¹ dolinê Wis³y,

za któr¹ widniej¹ pasma Bekidów, a niekiedy horyzont

zamyka grañ Tatr. W kierunku wschodnim obserwowaæ

mo¿na dolinê Wis³y przechodz¹c¹ w zwê¿enie tektonicz-

nego rygla krakowskiego oraz inne wzgórza zrêbowe,

takie jak np. Kajasówka, Bielany, czy widoczny na pó³nocy

rozleg³y grzbiet Garbu Tenczyñskiego.

Przez wzgórze Winnica prowadzi niebieski pieszy

szlak turystyczny, którym przejœæ mo¿na z Czernicho-

wa nad Wis³¹ poprzez Rusocice, Kamieñ, Pod³ê¿e,

Mirów i Skowronek do Alwerni.

of the chain of tectonic horsts belonging to the Silesia-Kraków

monocline at the border with the Carpathian Foredeep. The

hill has a characteristic, lat top and elevates about 100 meters

above the Vistula River valley. It is located south from Alwer-

nia village, between Mirów, Pod³ê¿e and Okleœna villages. The

basement of the hill is formed by the Kwacza³a Arkose of Upper

Carboniferous age covered by lat-lying slab of Middle and Upper

Jurassic rocks truncated by Miocene peneplain. Locally, rubble

and residual weathering clays can be observed. The hill slopes

are covered by deluvial sediments and foothills are blanketed

by luvioglacial sands of Pleistocene age, belonging to the Mid-

Poland glaciation. In numerous inactive quarries the successions

of Jurassic sediments of high scientiic and educational importance

can be examined for records of global processes and events.

The vertical lithological variability documents the Middle

Jurassic transgression whereas structures and geochemistry

of rocks from the boundary between Middle and Late Juras-

sic provide evidences of tectonic, volcanic and hydrothermal

episodes as well as catastrophic meteorite impacts and falls of

cosmic dust. Rock contains plentiful fossils. Collectioners can

ind well-preserved specimens of ammonites, brachiopods,

bivalves, belemnites and sponges. A quarry cut in the top of

the peneplain enables to study platy limestones – one of three

basic facial varieties of Upper Jurassic limestones. Only a few

years ago these limestones were intensively mined in numer-

ous quarries for the purpose of lime and building industries.

Other, historical raw-material was the Mirów Clay – a Middle

Jurassic continental sediment and an excellent ceramic clay.

The clays were mines with shallow shafts, relics of which are

still visible in the northern slope of the hill. The lat top of the

hill is of great scenic value providing almost 360 o panorama.

Particularly remarkable is the view to the south where broad,

lat Vistula River valley with glittering oxbows contrasts with

distant ranges of the Beskidy Mts. with the Babia Góra – the

tallest mountain of the Polish Flysch Carpathians. In the Win-

nica Hill area there are numerous hiking anf bike trails, which

facilitate the visits to valuable geotouristic sites.

The Winnica Hill near Mirów

The Winnica Hill is a fragment of the southern margin of the

Kraków-Czêstochowa Upland and forms western periphery

Autorzy kart stanowisk dokumentacyjnych:

A. Joniec (2005), J. Urban (1995)

Autor fotograii: A. Joniec

Wybrana literatura: 58, 119, 120, 121, 122, 146,

363, 368, 422, 476

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: