Nazizm i polska myśl narodowa - dwie odmienne tradycje.pdf - Historia Polski(1) - m.mlotkowski

Nazizm i polska myśl narodowa – dwie odmienne tradycje (Ireneusz

Fryszkowski) cz. 1

Wiek XIX i początek XX to budzenie się nacjonalizmu na kontynencie

europejskim spowodowanego złoŜonymi procesami polityczno –

społecznymi oraz gospodarczymi związanymi z wydarzeniami, takimi

jak chociaŜby reperkusje I wojny światowej. Wśród krajów, które

najbardziej odczuły skutki Wielkiej Wojny naleŜy wymienić bez

wątpienia Niemcy. Pokonane, nie mogące się pogodzić z warunkami

jakie w ich mniemaniu narzuciły im zwycięskie mocarstwa, szukały

usprawiedliwienia swej klęski poza własnym narodem i sternikami jego

polityki. W tej sytuacji zrodził się ruch hitlerowski, wyraŜający nie

tylko niezadowolenie zdemobilizowanych kombatantów, ale i znacznej

części narodu niemieckiego wychowanego na XIX – wiecznych ideach

swej wyjątkowości i posłannictwa. Początkowo jako polityczna

efemeryda, w przeciągu niespełna 10 lat stał się on główną siłą

polityczna Republiki Weimarskiej, by w roku 1933 święcić ostateczny

tryumf w postaci mianowania przywódcy i wodza Narodowo –

Socjalistycznej Niemieckiej Partii Robotniczej – Adolfa Hitlera,

kanclerzem Niemiec.

Gdy w latach 20. ruch hitlerowski dopiero się rozwijał, ruch narodowy

w Polsce był juŜ ukształtowanym organizacyjnie i ideowo, kierunkiem

politycznym, zajmującym poczesne miejsce w systemie politycznym II

Rzeczpospolitej. Obok nazistów, w Europie powstawały lub juŜ

funkcjonowały inne ruchy o zabarwieniu nacjonalistycznym. Jednak

szybkie sukcesy partii nazistowskiej, jej skrajna ideologia nacechowana

szowinizmem, rasizmem, kultem przemocy i antypolskimi treściami

oraz fakt, Ŝe rozwinęła się ona w sąsiednim państwie czyniła z niej

obiekt, do którego ruch narodowy w Polsce musiał się konkretnie

ustosunkować.

NajwaŜniejszym czynnikiem wskazującym na zasadność rozwaŜań nad

hitleryzmem w kontekście dziejów polskiego ruchu narodowego, jest

występowanie w ideologii tego pierwszego – nacjonalizmu,

przedstawianego, jako główna i przewodnia idea nazizmu

niemieckiego[1]. Podobieństwa, więc między hitleryzmem, a polskim

ruchem narodowym, z definicji przecieŜ nacjonalistycznym powinny

nasuwać się same. Dziś niestety pokutuje w dalszym ciągu

niebezpieczny splot pojęć. Narodowiec i nazista są w opinii wielu

politologów, dziennikarzy, mediów braćmi bliźniakami.

Celem niniejszej rozprawy pokazanie, Ŝe takie porównanie jest w

gruncie rzeczy fałszywe i nie poparte Ŝadnymi historyczno

ideologicznymi przesłankami. Omówione zostały nie tylko negatywne

oceny głównych elementów ideologii nazistowskiej. Nie pominięto

pozytywnych ocen nazizmu niemieckiego przez polskich narodowców. Z

tą jednak zasadniczą róŜnicą co do metody stosowanej obecnie przez

media, Ŝe ukazano tło polityczno – społeczne, ekonomiczne i kulturowo

obyczajowe w jakich zostały one sformułowane.

Rozprawa, aby była czytelna przedstawia stosunek polskiego ruchu

narodowego do czterech najbardziej absorbujących wątków

światopoglądu hitlerowskiego, takich jak geneza nazizmu, rola religii,

rasizm i antysemityzm oraz idee ustrojowe.

Rozdział I

Geneza polskiego ruchu narodowego i nazizmu niemieckiego w

opinii polskiej myśli narodowej.

1.1.Powstanie ruchu narodowego w Polsce wyrazem polskich dąŜeń

niepodległościowych.

Jaka jest geneza polskiego ruchu narodowego? Jakie uwarunkowania

polityczne, społeczne, gospodarcze i światopoglądowe zadecydowały o

jego powstaniu, funkcjonowaniu i dalszym rozwoju od II połowy XIX

wieku, aŜ po ostatnie lata II RP? Jakie czynniki wpłynęły na szeroką

akceptację i popularność idei nacjonalistycznej w polskim

społeczeństwie oraz uznania jej za wyraziciela polskich dąŜeń

niepodległościowych? Czy był naśladowcą innych ruchów

nacjonalistycznych? Rozpatrując genezę polskiego ruchu narodowego

naleŜy wziąć pod uwagę główne zjawiska, jakie zachodziły w Ŝyciu

narodu po upadku Powstania Styczniowego i związane z nimi zmiany w

mentalności społeczeństwa polskiego.

Ruch narodowy nową drogą politycznej walki. Krytyka romantyzmu i

pozytywizmu.

Roman Dmowski oraz twórcy ruchu narodowego doskonale zrozumieli

nieaktualność powstańczych romantycznych mrzonek, ich wciąŜ

funkcjonującą i szkodliwą tradycję myślenia dla sprawy narodowej.

Romantyzm według ideologów ruchu konserwował negatywny sposób

myślenia o walce narodowej. Powodował, Ŝe patriotyzm i jego

rozumienie zawęŜało się dla walki o wolność samą w sobie, zamiast

ekspansywnego dąŜenia do wielkości narodu i niepodległego państwa,

likwidując takie cechy narodowe jak: bierność, lenistwo, mesjanizm i

wybraństwo, brak wytrwałości i niestałość poglądów na temat własnego

państwa i sprawy polskiej. Patriotyzm nowego typu akcentowany i

promowany wśród ogółu polskiego społeczeństwa przez Dmowskiego

miał za zadanie dokonać znacznych przewartościowań w psychice

Polaków. „Ta potrzeba czynu, ten brak obawy i wstrętu do ciągłych

walk i wysiłków, ta dynamiczność programowa stanowią rys nowy w

narodowym ruchu dzisiejszym doby” [2] . Nowy ruch miał odegrać

wówczas rolę swoistego remedium na ówczesne bolączki Ŝycia

umysłowego Polski, proponował nowe zdecydowane i ekspansywne

spojrzenie na sytuację polityczną i społeczną poprzez „dąŜenie do jak

najszerszego pola działania, do osiągnięcia warunków, w których naród

będzie mógł rozwinąć wszystkie siły, wszystkie zdolności, zuŜytkować

wszystkie naturalne zasoby do pracy dla postępu, dla zbogacania swej

zbiorowej indywidualności, do walki z tymi, którzy mu na drodze

stoją” [3] . To właśnie ruch narodowy miał wprowadzić Polskę na nowe

tory rozwoju dziejowego wychowując Polaków i kształtując nowe

patriotyczne postawy.

Według twórców ruchu narodowego równieŜ idee pozytywistyczne były

pozbawione buntu, skłaniające się wobec trójlojalizmu i utrwalające

społeczne status quo. Program pracy organicznej rezygnował z myśli

niepodległościowej w imię rozwoju przemysłu i gromadzenia dóbr

materialnych. W. Pobóg – Malinowski opisując dzieje Narodowej

Demokracji w sposób jednoznaczny ocenił dokonania pozytywistów,

wskazując jednocześnie na próby poszukiwania rozwiązań:

„Pozytywizm zdyskredytował się. Nie pomogły rynki wschodnie ani

kultura zachodnioeuropejska. Okazało się, Ŝe wbrew zapewnieniom A.

Świętochowskiego Ŝywioł polski nie zyskał nic, przeciwnie – stracił

wiele, z dniem kaŜdym tracił coraz więcej. Zaskoczona, zatrwoŜona

myśl narodowa szuka dla siebie nowych dróg, nowych form. Rodzą się

programy, padają hasła (...). Radykalny zwrot wisi w powietrzu” [4]

Odpowiedź ma politykę zaborców

Wśród czynników wpływających na powstanie ruchu narodowego, jego

konsolidację i powodzenie programu, który zaproponował wymienić

naleŜy germanizację i rusyfikacyję zagraŜające egzystencji narodu

polskiego. Na tle procesów wynaradawiania i pruskiego hasła

dotyczącego wszystkiego, co polskie „ausrotten” (wytępić) koncepcje i

działania formującego się ruchu narodowego wyraŜały nadzieję wielu

grup społeczeństwa polskiego na nieskrępowany rozwój inicjatyw

społecznych przeciwstawiających się zaborcom. Akcje wynaradawiania

Polaków mogły zostać przezwycięŜone jedynie za pomocą nowego

spojrzenia na typ stosunków międzynarodowych, rozumową ich analizę

oraz umiejętne wyciągnięcie wniosków dla kwestii polskiej.

Zaprezentował to ruch narodowy. R. Dmowski w swej pracy

programowej z roku 1926 pisał, wyjaśniając genezę ruchu narodowego:

„U nas głównym źródłem nowego ruchu była potrzeba przystosowania

się do Ŝycia w Europie bismarkowskiej, w której brutalna siła została

uznana za ostatnią instancję, decydującą o losach narodów, w której

Nazizm i polska myśl narodowa - dwie odmienne tradycje.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: