16_logistyka_produkcji.pdf

16. LOGISTYKA PRODUKCJI

16.1. Produkcja i jej specyfika

Ogólnie przez „produkcję” rozumie się działalność rozłoŜoną w czasie, polegającą na fizycznym

wytworzeniu jakiegoś produktu. Jednak jak twierdzi guru zarządzania, P. Drucker [20]:

„Produkcja to nie zastosowanie maszyn czy narzędzi do przetwarzania

materiałów, ale zastosowanie logiki do procesu pracy” (P. Drucker)

Działalność ta polega bowiem na kombinowaniu (łączeniu) określonych nakładów (zasobów

produkcyjnych) w celu osiągnięcia efektu w postaci produktów – rys. 54.

Układ niematerialny

Relacje przekształcania

( niewidoczne )

produktywność

nakłady

efekty

x 1

Procesy zarządzania

y 1

Y =Tr (X)

x 1

y 1

Procesy główne

y 1

zasoby

x 1

Procesy pomocnicze

wyniki

Relacje przekształcania

( widoczne )

produkt

Układ materialny

Rys. 54. Proces produkcyjny w ujęciu systemowym (oprac. własne)

Relacje procesu mogą dotyczyć:

przebiegu materialnego procesu – relacje (powiązania) widoczne,

przepływu informacji – relacje (powiązania) niewidoczne.

Miarą sprawności procesu jest produktywność P, będąca stosunkiem uzyskanej produkcji do

zuŜytych przy tym zasobów. Podstawowymi elementami (zasobami) kaŜdego procesu pracy są:

ludzie, środki pracy i przedmioty pracy, stąd teŜ produktywność moŜe być liczona w odniesieniu do

pracy ludzkiej, zuŜytych materiałów, zuŜytej energia bądź wykorzystanego kapitału. Aby zasoby

te mogły być przekształcane w uŜyteczne produkty, muszą między nimi zachodzić określone

relacje, które najogólniej określa się mianem procesów transformacji, a w wypadku systemów

produkcyjnych – mianem procesów produkcyjnych [21]. Oprócz tego w systemie realizowane są

funkcje planowania, organizowania, koordynacji i kontroli, zatem do powyŜszych czynników

produktywności naleŜy dołączyć jeszcze czynniki związane z procesem i zarządzaniem. Istnieje

przy tym pogląd [50], Ŝe w 75 % za wzrost produktywności odpowiedzialne jest sprawne

zarządzanie. Stosując pewne przybliŜenie i uproszczenia dotyczące transformacji Tr moŜna

wyznaczyć model systemu produkcyjnego Y = Tr ( X ). JeŜeli uda się wyznaczyć ten model, to przy

zastosowaniu symulacji komputerowej moŜna ocenić wpływ podejmowanych decyzji na

efektywność przekształcania zasobów jeszcze przed podjęciem tej decyzji [76].

16. 2. Istota i zadania logistyki produkcji

W literaturze przedmiotu logistyka produkcji to proces (system, podsystem) wsparcia procesu

produkcji we wszelkie niezbędne zasoby (materiały, informacje, zasoby ludzkie i pienięŜne) drogą

integracji czynności wspierających proces produkcji. Obejmuje wszystkie czynności, które są

związane z zaopatrzeniem procesu produkcji w surowce, półfabrykaty materiały pomocnicze

(części zamienne) i eksploatacyjne (paliwa) oraz przekazywaniem półwyrobów i wyrobów

gotowych do magazynu zbytu. W ujęciu cybernetycznym moŜna ją definiować jako podsystem,

który obejmuje zarządzanie przepływami materiałów w procesie produkcyjnym, lub szerzej, jako

dyscyplinę wiedzy, która poprzez badania, właściwą politykę, realizację funkcji logistycznych,

formułowane zasady, instrumenty realizacji, regulacji oraz właściwe logistyce rozwiązania

systemowe zapewnia racjonalną produkcję [15]. Wobec powyŜszego:

Zadanie logistyki produkcji polega na zapewnieniu optymalnego

przepływu materiałów i informacji w procesie produkcji.

w jednostkach, których działalność obejmuje wytwarzanie lub montaŜ oferowanych produktów.

Nie zajmuje się technologią procesów produkcyjnych, a jedynie sprawną organizacją całego

systemu produkcyjnego wraz z jego najbliŜszym otoczeniem magazynowotransportowym

(organizacja i funkcjonowanie przedsiębiorstw produkcyjnych pozostaje w gestii ekonomiki

przedsiębiorstw). Jej zadaniem jest planowanie, organizowanie i kontrola przepływu surowców,

materiałów, części i elementów kooperacyjnych podczas procesu produkcyjnego, począwszy od

składów zaopatrzeniowych, poprzez pośrednie magazyny wydziałowe i stanowiskowe, aŜ do

końcowych magazynów wyrobów gotowych i zbytu [29].

ZaleŜnie od potrzeb związanych z wielkością przedsiębiorstwa moŜna dokonać podziału logistyki

produkcji na: wydziałową, zakładową lub międzyzakładową. Operacyjnym kryterium logistyki

produkcji jest minimalizacja zapasów produkcji w toku. W praktyce oznacza to redukcję kosztów

utrzymywania tych zapasów. Zapasy produkcji w toku słuŜą wyrównywaniu dysproporcji, jaka

występuje w zapotrzebowaniu materiałowym poszczególnych stanowisk pracy w określonym ciągu

technologicznym. Po przeprowadzonym procesie produkcji, dana partia towaru dostaje się za

pomocą środków transportu do określonego odbiorcy. Naczelnym kryterium funkcjonowania

logistyki produkcji jest więc zagwarantowanie ciągłości i odpowiedniej intensywności produkcji

pod zapotrzebowanie rynkowe. NaleŜy bowiem pamiętać o tym, Ŝe determinanty współczesnego

rynku powodują zmianę paradygmatu procesów wytwórczych; z obowiązującej w nich dotychczas

zasady: „ wytwórz produkt i poszukaj jego nabywcy ”, na zasadę [7 ]:

„ Znajdź nabywcę i wytwarzaj według jego Ŝyczenia” [71].

Logistyka produkcji stanowi więc ogniwo łączące logistykę zaopatrzenia z logistyką dystrybucji

16.3. Logistyka produkcji w ujęciu procesowym

Proces logistyki produkcji naleŜy do grupy procesów głównych, i jest procesem nadrzędnym dla

procesów: zakupów, produkcji i magazynowania poniewaŜ stanowi łańcuch powiązań

komunikacyjnych pomiędzy tymi procesami oraz zapewnianie prawidłowe planowanie, czyli

przeniesienie wymagań klienta na terminową realizację zamówień i szybkie reagowanie na

zagroŜenia wykonania planów. Właścicielem strategicznym jest dyrektor zarządzający,

właścicielami operacyjnymi są kierownicy działu logistyki i produkcji, specjalista ds. koordynacji

sprzedaŜy, specjalista ds. zaopatrzenia w surowce do produkcji, specjalista ds. zaopatrzenia

w materiały techniczne, specjalista ds. gospodarki magazynowej, magazynier, koordynator ds.

handlowych. Proces ten obejmuje przepływ informacji od momentu złoŜenia zamówienia, poprzez

określenie zapotrzebowania na materiały stosowane do wytworzenia wyrobu, oceny moŜliwości

produkcyjnych, magazynowania wyrobu, aŜ do kompletacji i wysyłki wyrobów do klienta. Bardzo

silnie wiąŜe się teŜ z innymi procesami w przedsiębiorstwie – tablica 5 (oprac. własne).

Tabl. 5. Powiązanie procesu logistycznego z innymi procesami w przedsiębiorstwie

DANE WEJŚCIOWE I PROCESY STYKOWE

Dane wejściowe procesu logistycznego

Nazwa procesu stykowego

Cele i zadania do realizacji oraz korekta zadań

Proces Zarządczy

Zapytania, Zamówienia

Proces Współpracy z Klientem

Stany magazynowe

Proces Magazynowania

Informacja o dostawach w drodze

Proces Zakupów

Informacja o moŜliwościach produkcyjnych

Proces Produkcji

Informacja o zagroŜeniach wykonania zlecenia

Proces Produkcji

Rozliczenie z realizacji celów i zadań oraz działań

korygujących

Proces Zarządczy

Uzgodnienie moŜliwości produkcyjnych

Proces Produkcji

Potwierdzenie moŜliwości wykonania

Proces Współpracy z Klientem

Uruchomienie zlecenia produkcyjnego

Proces Produkcji

Zapotrzebowanie na materiały

Proces Zakupów

Logistyk po otrzymaniu zapytania/zamówienia klienta od specjalisty ds. koordynacji sprzedaŜy

ocenia (w porozumieniu z kierownikiem produkcji) moŜliwości uruchomienia zlecenia

produkcyjnego, biorąc pod uwagę stany zapasów materiałów i otwarte oraz potwierdzone

zamówienia zakupu surowców produkcyjnych, moŜliwości produkcyjne, tj. wykorzystanie parku

maszynowego (na podstawie uruchomionych wcześniej zleceń, planowanych remontów czy

przeglądów, awarii maszyn) i stanu zatrudnienia (urlopy, chorobowe itp.). Uruchomienie zlecenia

produkcyjnego uzaleŜnione jest równieŜ od minimalnego poziomu opłacalności uruchomienia partii

produkcji. Po uzyskaniu pozytywnych opinii od wszystkich zainteresowanych stron logistyk,

uruchamia zlecenie produkcyjne, bowiem. ze względu na tworzenie łańcucha podaŜy, logistyka

produkcji warunkuje procesy realizacyjne w przedsiębiorstwie.

16.4. Systemy produkcyjne w ujęciu logistycznym

System produkcyjny – to celowo zaprojektowany oraz zorganizowany układ przetwarzania

strumienia wejścia w strumień wyjścia. Od jego natęŜenia zaleŜy typ produkcji – rys. 55.

Otoczenie

wyroby

szkodliwe odpady

informacje

braki

materialne

energetyczne

informacyjne

ludzkie

kapitałowe

Produkcja

jednostkowa (typ)

seryjna

masowa

Rys. 55. Produkcja jako proces transformacji dóbr (opracowanie własne)

Na zdolność produkcyjną wpływają takie czynniki, jak: struktura asortymentowa produkcji; poziom

kwalifikacji pracowników, liczba i jakość uŜytkowanych maszyn oraz organizacja produkcji [60].

Z punktu widzenia logistyki organizacja produkcji naleŜy do podstawowych czynników

determinujących proces logistyczny. Ma ona na celu skuteczne kojarzenie pracy ludzkiej

z materialnymi czynnikami procesu produkcyjnego oraz efektywne rozmieszczenie środków

produkcji i łączenie ich z procesami (w przestrzeni i czasie) dla zapewnienia maksymalnej

wydajności i optymalnych wyników ekonomicznych.

Wytyczne w zakresie organizacji systemów produkcji wynikają z zasad [21]:

proporcjonalności – równomierny podział pracy na stanowiskach,

liniowości – brak skrzyŜowań, nawrotów, powrotów,

ciągłości przebiegu – eliminowanie przerw,

równoległości przebiegu procesów cząstkowych (koncentracja w czasie),

zróŜnicowania procesu i stopnia koncentracji obróbki , np. obróbka wielu powierzchni,

rytmiczności – produkcja powinna spływać w czasie w równych ilościach.

W wyniku prac wstępnych tworzy się tzw. strukturę produkcyjną (zbiór komórek produkcyjnych

i wzajemnych relacji między nimi). Struktura produkcyjna jest wyrazem organizacji procesu

produkcyjnego w przestrzeni. MoŜna ją realizować zgodnie z zasadą technologiczną (stanowiska

grupuje się wg typów), bądź wg zasady przedmiotowej (stanowiska dobierane są pod kątem rodzaju

gotowego wyrobu). Odmiana organizacyjna – to zjawisko złoŜone, na które wpływa szereg

czynników: poziom specjalizacji stanowisk roboczych, powiązanie stanowisk w czasie i przestrzeni,

asortyment, liczebność wyrobów, powtarzalność wyrobów. Scalanie tych czynników pozwala na

wyodrębnienie dwóch podstawowych kryteriów wpływających na typ i formę produkcji [99]:

1. Specjalizacja stanowisk roboczych – określająca typ produkcji,

2. Stopień powiązania stanowisk – określa formę organizacji produkcji.

16. 5. Klasyczna organizacja produkcji

Struktury organizacyjne systemów produkcji moŜna podzielić ze względu na [77]:

układ więzi organizacyjnych (słuŜbowa, funkcjonalna, techniczna),

spiętrzenie i rozpiętość kierowania: płaskie i smukłe – rys. 56.

Więź

funkcjonalna

Więź

słuŜbowa

P P

P P P

Więź

techniczna

kierownik

pracownik

P P

Rys. 56. Przykłady struktur kierowania: a – płaskich, b – smukłych (opracowanie własne)

Organizacja produkcji określa sposób przepływu materiału między stanowiskami roboczymi.

W ujęciu klasycznym („fordowskim”) wyróŜnia się trzy formy organizacji produkcji [51]:

1. Warsztatowa – brak ścisłego powiązania stanowisk roboczych (ludzie wykonują róŜne

przypadkowo przydzielone im operacje). Pracownik musi umieć zrobić wszystko, co w

danej fazie trzeba zrobić. Zalety tej formy, to: funkcjonalność, czyli wykonanie wszystkiego

w jednym miejscu, i mała liczba przebiegów transportowych. Produkcja ta charakteryzuje

się jednak duŜymi kosztami. Pracownicy powinni posiadać teŜ wysokie kwalifikacje.

2. Potokowa – polega na wykonywaniu produktów w określonych partiach. Charakteryzuje

się niŜszymi kosztami ze względu na jednorazowe lepsze przygotowanie produkcji dla całej

serii i lepszą organizację pracy. Stosowana w produkcji seryjnej. Osiągnąć moŜna produkcję

bez przerw (stosuje się w niej harmonogramowanie produkcji).

WyróŜnia się potok:

synchroniczny; czasy operacji są równe bądź są swoimi krotnościami,

asynchroniczny ; czasy operacji nie są sobie równe, ani nie stanowią krotności,

z wymuszonym taktem ; stanowiska powiązane są samoczynnym systemem

transportowym, który narzuca całej linii przymusowe tempo,

zautomatyzowany ; występuje po ścisłym powiązaniu stanowisk roboczych

z systemem transportowym w ramach cyklu produkcyjnego.

3. Gniazdowa – jest wynikiem przedmiotowej specjalizacji systemu produkcyjnego. Opiera

się na przestrzennym grupowaniu jednostek, aby umoŜliwić kompletną obróbkę określonej

grupy wyrobów podobnych do siebie (gniazda wg faz procesu lub komórkowe) względnie

spokrewnionych ze sobą technologicznie (gniazda funkcjonalne lub modułowe). Wymaga

usystematyzowanego przebiegu produkcji.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: