diagnoza Vojta.rtf

ęęłęó

Opublikowano : 2005/12/5 12:52:22 (4097 odsłon)
 

Vojta pokazał, że zaburzenia rozwoju można dostrzec już w pierwszych tygodniach życia. Ustalił, że u dzieci z zaburzeniami ośrodkowego układu nerwowego występują pewne specyficzne nieprawidłowości ruchu. Ponadto dowiódł, że wcześnie wykryte zaburzenia można wyleczyć. Wcześniej sądzono, że na możliwości wystąpienia zaburzeń najbardziej narażone są dzieci, które określono mianem "dziecka ryzyka". Do grupy tej zaliczają się niemowlęta, u których wywiad okołoporodowy nie wypadł najlepiej. Tym sposobem większość lekarzy przestała zajmować się maluchami, które nie były zaliczane do "dzieci ryzyka". Tymczasem okazuje się, że nie jest to dobre rozwiązanie. U części niemowląt z obciążeniami wykrytymi podczas wywiadu okołoporodowego rzeczywiście potem występowały zaburzenia, ale część rozwijała się prawidłowo. Zaburzenia nierzadko występują u dzieci, u których nie stwierdzono ryzyka w wywiadzie.
 

Nelson przeprowadził w 1959 i 1973 badania z udziałem czterdziestu tysięcy noworodków. Dzieci te były poddane siedmioletniej obserwacji. Okazało się, że u 47% maluchów, u których na podstawie wywiadu stwierdzono możliwość zaburzeń, przypuszczenia były trafne. Zdziwił natomiast inny wynik. U dzieci, u których na podstawie wywiadu nie stwierdzono zagrożeń zaburzenia rozwoju, aż u 53% z nich wystąpiło porażenie mózgowe. Wynik ten daje do myślenia, gdyż u neimowląt tych w ogóle nie przypuszczano możliwości wystąpienia zaburzeń.

Vojta zaproponował dość innowacyjną metodę. Przede wszystkim zasugerował, że na potencjalne zaburzenia narażone są wszystkie dzieci, nie tylko te zaliczane na podstawie wywiadu do grupy "dzieci ryzyka". Vojta ustalił dwie kategorie niemowląt, niemowląt, których występuje większe prawdopodobieństwo wystąpienia zaburzeń. Jedna z zaproponowanych grup pozostaje niezmienna. Nalezą do niej dzieci z obciążeniami, które ujawnione zostały w trakcie wywiadu. Tę grupę określa mianem ryzyka anamnestycznego. Do drugiej grupy zaliczane są dzieci z podejrzeniem zaburzeń dokonanych na podstawie badań neurologicznych. Grupę tę nazywa "ryzykiem symptomatycznym".
Koncepcje Vaclava Vojty nie powstały z próżni. Oparł je na wieloletnich obserwacjach dzieci z zaburzeniem ośrodkowego układu nerwowego. Na początku był asystentem Klinki Neurologii Uniwersytetu Karola w Pradze. Tam miał możliwość obserwacji noworodków i niemowląt. W 1954 zdobył specjalizację z neurologii, a następnie pracował w ośrodku zajmującym się mózgowymi porażeniami dziecięcymi. Pacjentami tego ośrodka były dzieci nieco starsze. Czeski neurolog miał dzięki temu sposobność do obserwacji zarówno starszych, jak i tych najmłodszych maluchów. Zebrane spostrzeżenia opisał. W ten sposób uformował prawidłowe wzory ruchu, charakterystyczne dla danego wieku. Zwrócił też uwagę na pewne specyficzne cechy lokomocji pojawiające się u dzieci z zaburzeniami. Jego obserwacje przyczyniły się do rozwoju kinezjologii. Dziedziny nauki, która bada, czy wzorce ruchowe są poprawne.
Ontogeneza, czyli zapisany genetycznie rozwój organizmu od momentu poczęcia do śmierci w większości wypadków wystarcza dla prawidłowego rozwoju. Niestety bywa też tak, że na skutek zaburzeń ośrodkowego układu nerwowego ontogeneza nie spełnia swojej funkcji. Naturalny "program rozwoju" zostaje zakłócony.
Zdarza się, że pewne nieprawidłowości mijają same. Jest to spowodowane naturalnym przystosowaniem obronnym. Każdy człowiek posiada pewne mechanizmy, dzięki którym wszelkie zaburzenia likwidowane są bez pomocy z zewnątrz. Nie można jednak liczyć na to, że wszelkie opóźnienia ruchowe miną samoistnie. Zaburzenia, z dnia na dzień będą się coraz bardziej zwiększały, a utrwalone błędne wzorce ruchowe nie będą możliwe do całkowitego zlikwidowania.
Bardzo ważne jest, aby jak najszybciej podjąć się rehabilitację. Wpłynie to nie tylko z korzyścią na zaburzenia rozwojowe, ale także na stan psychiki. Jeżeli maluszek nie będzie potrafił się przemieszczać tak jak powinien to stanie się to powodem do frustracji. W konsekwencji dziecko może całkowicie stracić motywację do rozwoju. W przypadku zdrowych dzieci bodźcem, który stymuluje ich rozwój jest zainteresowanie światem. To ono powoduje, że niemowlęta wkładają sporo wysiłku do tego, żeby ich umiejętności stale się powiększały. Niestety małe zainteresowanie otoczeniem, charakterystyczne przy zaburzeniach ośrodkowego układu nerwowego ogranicza w znacznej mierze rozwój. W tym wypadku nie pomoże nawet rehabilitacja prowadzono przez najlepszych specjalistów.
Vojta dostrzegł, że oprócz zaburzeń ruchowych, czynnikiem świadczącym o nieprawidłowościach ośrodkowego układu nerwowego jest tzw. reaktywność posturalna. Reaktywność posturalna, jest to naturalna kontrola zmiany położenia ciała. Czeski neurolog dowiódł że kontrolowanie postawy jest inna dla każdego wieku i zależna od układu nerwowego. Wpływ na zmianę położenia maja też zmysły m.in. wzrok, dotyk. Wrażliwe na zmianę położenia ciała w przestrzeni jest układ przedsionkowy ucha wewnętrznego, który "zapisuje" zmiany położenia głowy, przyspieszenia.
W zmianie ułożenia ciała w przestrzeni uczestniczy wiele połączeń nerwowych. Bodźce powstałe na skutek zmiany postawy docierają droga nerwową do mózgu. Niestety często droga, która wędrują impulsy nerwowe jest przerwana. Jakiekolwiek zakłócenia powstałe na drodze nerwowej uniemożliwiają prawidłową reakcję. Wypływa z tego wniosek, że nieprawidłowa reakcja na zmianę położenia ciała jest objawem zaburzeń ośrodkowego układu nerwowego.
Naturalna dla określonego wieku reakcja na zmianę postawy Vojta określa jako ontogeneza posturalna. Innymi słowy reakcja na zmianę rozwija się wraz z wiekiem i jest naturalna dla rozwoju. Zdaniem czeskiego neurologa pomiędzy rozwojem ruchowym a reakcja na zmianę postawy istnieje ścisły związek. Jest on widoczny podczas rehabilitacji. Zdarza się, bowiem że pod wpływem ćwiczeń poprawia się w sposób znaczny ułożenie ciała na skutek zmiany pozycji. Jeżeli tak się dzieje, to przy prawidłowo prowadzonej rehabilitacji po jakimś czasie będą zauważalne zmiany w zakresie wykonywanych ruchów.
Vojta wyodrębnił trzy kategorie na podstawie, których bada zaburzenia. Do kategorii tych należy: obserwacja rozwoju ruchowego w leżeniu na brzuchu i plecach, obserwacje zmiany postawy ciała oraz ocena niektórych odruchów pierwotnych.
Przy ocenie zaburzeń ruchowych zwraca się uwagę przede wszystkim na odcinek głowy wraz z kręgosłupem, nazywany przez Voltę organem osiowym. Jest on niezwykle ważny dla prawidłowego rozwoju. Poczucie stabilizacji, jakie daje organ osiowy rozwija inne umiejętności. Wpływa na tworzenie punktów podparcia, np. na łokciu, a w następstwie pozwala na osiągnięcie pozycji pionowej. Stabilizacja pozwala również na swobodnie wykonywane ruchy za pomocą rąk i nóg.
Organ osiowy jest ważny, gdyż ukształtowany prawidłowo daje poczucie bezpieczeństwa. Zaburzeniom towarzyszy nierzadko brak poczucia równowagi, co przejawia się odruchem Moro, polegającym na odrzuceniu rąk w bok. Niemowlęta bez poczucia kontroli nad własnym ciałem czują się bezradne. Często też dzieci są pełne lęku, maja kłopoty z zasypianiem.

Vojta zaproponował badanie siedmiu reakcji występujących podczas zmiany pozycji ciała. Sześć zostało stworzone przez różnych autorów, ale Vojta nieco je zmodyfikował, jedną stworzył sam. Reakcje te są następujące:

Reakcja pociągania (według Prechtla)

Reakcja Landaua

Reakcja zawieszenia pachowego

Reakcja wychylenia bocznego według Vojty

Reakcja zawieszenia poziomego według Collis

Reakcja zawieszenia poziomego według Peiper- Isbert

Reakcja zawieszenia pionowego ( według Collis)

Ważne podczas oceny jest zapewnienie spokoju, prawidłowej temperatury otoczenia. Badanie wykonuje się za pomocą odpowiednich chwytów tułowia i kończyn. Zauważone nieprawidłowości odpowiedzi odruchowej mogą wystąpić w obrębie odcinka głowa-tułów, kończyn górnych, kończyn dolnych.

Nieprawidłowości w zakresie organu osiowego są związane ze złym napięciem mięśni. Objawia się to tym, że miednica albo głowa odginają się do tyłu lub stają się wiotkie. Pojawia się również asymetria postawy.

Nieprawidłowości w obrębie rączek polegają na retrakcji ramienia lub protrakcji barku. Charakterystyczne w zaburzeniach jest też zaciskanie piąstek, niepełne otwarcie ręki. Zdarza się też wprost kończyn.

W obrębie nóg niepoprawne reakcje to: wyprost kończyn, któremu często towarzyszy zgięcie podeszwowe stopy, szpotawienie stopy. Rzadziej może wystąpić rotacja wewnętrzna i przywiedzenie uda z wyprostem nogi.

Objawem świadczącym o zaburzeniach ośrodkowego układu nerwowego są występujące zbyt długo odruchy pierwotne. Odruchy te spotykane są zazwyczaj w pierwszych tygodniach życia. Najdłużej utrzymują się przez 3 miesiące. Jeżeli trwają dłużej niż powinny to mogą mieć poważne konsekwencje dla rozwoju. Długo utrzymujący się odruch ssania często przyczynia się do zaburzeń mowy. Niektóre odruchy pierwotne występują, co prawda w czasie dla nich odpowiednim, ale zbyt często. Przykładem takiego odruchu może być Moro, często spotykany przy zaburzeniach ośrodkowego układu nerwowego.

Prawidłowa diagnoza daje duże szanse na całkowite wyleczenie. W krajach bardziej rozwiniętych, gdzie metoda Vojty stosowana jest dość powszechnie liczba dzieci z dziecięcym porażeniem mózgowym zmniejszyła się o 75%.

© Urwis.pl
autor: Magdalena Waloszek

Bibliografia:

1. Banaszek G., Rozwój niemowląt i jego zaburzenia a rehabilitacja metodą Vojty, Bielsko Biała 2004

2. Michałowicz R., Mózgowe porażenie dziecięce, Warszawa 1993

3. Metodą Vojty uratujesz niemowlę, Świat kobiety

4. red. Michałowicz R., Wybrane zagadnienia z neurologii dziecięcej, Warszawa 1971