34.c
Wzniosłość (słownik literatury polskiej XIX wieku)
- ze starożytności – pęd ku górze, przebywanie w górze, skłonność do wysokiego lotu;
- u Pseudo-Longinosa – wzniosły styl opiera się na 5 zasadach: 1) idealizujący sposób myślenia, 2) natchniony patos, 3) stosowanie figur retorycznych, 4) szlachetny wyraz (używanie odpowiednich słów), 5) pełen godności układ wyrazów;
- u Pseudo-Longinosa – fałszywe namiastki wzniosłości to nadętość, nieszczera patetyczność, płaskość, niesmaczna przesada;
- wzniosłość – szczyt wyrazu, zachwyca. Jej źródło – wielkoduszność i szczere uczucie. Pomaga fantazja i wyobraźnia;
- w XVIII Burke – źródło biologiczne wzniosłości to popęd samozachowawczy. Poczucie wzniosłości budzą: to, co groźne, potęga, wielkość, samotność, milczenie. Z elementów psychicznych - wzniosłość budzą wrażenia wielkości, chropowatości, czerni, uczucia złożone – zdumienie, podziw, groza;
- u Kanta – wzniosłość może dotyczyć wyobrażenia nieskończoności. Powstaje pośrednio (przez chwilowe zahamowanie sił życiowych i potem silny ich napływ). Wzniosłość nie łączy się z ładnością, nie z pozytywną rozkoszą, a z podziwem. Miernik wielkości tkwi w przedmiocie. Wzniosłości nie ma w przedmiotach przyrody, a w ideach;
- teraz – nie jest wysoko ceniona, brak elementów zagrożenia, wzniosłość łączy się z patosem a kłóci z dystansem (na przykład ironicznym) – stąd niechęć.
Wzniosłość:
- współokreśla ją wizja świata przerastającego człowieka, ale nie zagrażającego mu;
- patos;
- wzniosłość jest pozytywna lub negatywna;
- zabarwiona szlachetnością, jest uroczysta, serio;
- daje w sztuce efekt nienaturalnej przesady;
- łączy się z moralnością;
- była wiązana ze sztuką romantyzmu.
IMAMAE