Bolesław Prus - Lalka.pdf - Prus - Gorgona74

file:///C|/Documents%20and%20Settings/Dario/Pulpit/Do%20Wrzucenia%20RAR/0/0/0/37.txt

Boles³aw Prus "Lalka"

spis treœci

analiza i historia utworu str.2

treœæ str. 6

Aleksander G³owacki, herbu Prus I, póŸniej u¿ywaj¹cy pseudonimu

Boles³aw Prus urodzi³ siê 20 VIII 1847 r. w Hrubieszowie

nieopodal Lublina, zmar³ zaœ w 19 V 1912 r. w Warszawie któr¹

uczyni³ bohaterem swoich licznych opowiadañ, nowel, powieœci,

felietonów i artyku³ów. "Lalka" jest jedn¹ z trzech, obok

"Faraona" i "Emancypantek", jego najwa¿niejszych powieœci. W nich

najpe³niej wyrazi³ swoje pozytywistyczne pogl¹dy, które

sprowadzaj¹ siê do stwierdzenia, i¿ pisarz poprzez dzie³o

powinien prezentowaæ postawê obywatelsk¹, a tym samym kreowaæ

bohaterów reprezentuj¹cych ludzi czynu i po¿ytecznej, przede

wszystkim w kategoriach spo³ecznych, pracy. Ukazywaæ cz³owieka

sukcesu, bogac¹cego siê, dostarczaj¹cego dóbr materialnych

spo³eczeñstwu i narodowi, dbaj¹cego o innych, przede wszystkim

o tych, którzy s¹ od nich zale¿ni. Prus bêd¹c zwolennikiem prozy

realistycznej, stroni³ od literatury tendencyjnej, a wyrazem tego

jest "Lalka".

Kompozycja powieœci

Osi¹ kompozycyjn¹ jest mi³oœæ Wokulskiego do Izabeli. Wokó³ w¹tku

mi³osnego autor koncentrycznie rozbudowa³ akcjê utworu,

konsekwentnie stosuj¹c "technikê nawarstwiania motywów". Taka

budowa fabu³y da³a Prusowi mo¿noœæ ukazania ró¿norodnych

œrodowisk, konfliktów, sytuacji i zwi¹zanych z nimi osób. Obok

narracji odautorskiej, bezpoœredniej, mamy do czynienia z

narracj¹ bezpoœredni¹ (pamiêtnik Rzeckiego).

"Lalka" to powieœæ dwutomowa sk³adaj¹ca siê z 37 tytu³owanych

rozdzia³ów, z których ka¿dy stanowi zamkniêta ca³oœæ fabularn¹.

Wœród nich 9 rozdzia³ów to "Pamiêtnik starego subiekta" (t.I:

rozdz.3, 10, 20, 21; t.II: rozdz.7, 8, 9, 14, 16) Akcjê powieœci,

czasowo i problemowo, otwiera rok 1878 a koñczy 1879. Pamiêtnik

Rzeckiego opowiada przede wszystkim o przesz³oœci i siêga do lat

trzydziestych (dzieciñstwo subiekta), a poprzez wspomnienia ojca

file:///C|/Documents%20and%20Settings/Dario/Pulpit/Do%20Wrzucenia%20RAR/0/0/0/37.txt (1 of 633)2009-06-22 12:00:38

file:///C|/Documents%20and%20Settings/Dario/Pulpit/Do%20Wrzucenia%20RAR/0/0/0/37.txt

do okresu jeszcze wczeœniejszego - "czasów napoleoñskich". Ignacy

Rzecki - ostatni przedstawiciel postawy romantycznej Ignacy

Rzecki, cz³owiek sumienny i wymagaj¹cy od innych systematycznej

pracy, mieszka samotnie w skromnym pokoiku za sklepem. Jest to

reprezentant poprzedniego romantycznego pokolenia, wierzy w

gwiazdê Bonapartych, a swoje przemyœlenia, wspomnienia oraz

relacje z bie¿¹cych wydarzeñ zapisuje w pamiêtniku. Dziêki tym

notatkom poznajemy dzieje autora pamiêtnika. Pochodzi z ubogiej

rodziny, wychowywa³ go ojciec, woŸny w Komisji Spraw Wewnêtrznych

i ciotka. To ojciec wpoi³ mu kult Napoleona I - cesarza

rozdaj¹cego ch³opom ziemiê, obalaj¹cego trony i przynosz¹cego

ludziom wolnoœæ. Od najm³odszych lat pracowa³ w sklepie Jana

Mincla, Niemca z pochodzenia, który prowadzi³ swój interes na

sposób patriarchalny. Wraz z przyjacielem, Augustem Katzem,

próbowa³ w czyn wprowadziæ romantyczne has³a wolnoœci, równoœci

i braterstwa i walczy³ w 1848 r. na Wêgrzech. Po samobójczej

œmierci Katza (patrioty, który nie móg³ znieœæ myœli o klêsce

powstania styczniowego) przez 2 lata tu³a³ siê po Europie,

wreszcie schwytany podczas próby przekroczenia granicy Królestwa

rok spêdzi³ w wiêzieniu. Dziêki pomocy syna Mincla powróci³ do

Warszawy i sklepu. Do koñca ¿ycia pozosta³ wierny swoim idea³om,

naiwnie oczekuj¹c nowej koniunktury politycznej, w której raz

jeszcze bêdzie mo¿na podj¹æ walkê o wolnoœæ. Idealistyczny,

nierealny stosunek do ¿ycia przenosi równie¿ na sprawy prywatne.

Uwielbiana przez starego subiekta pani Stawska wychodzi za m¹¿

nie za Stacha, a za "lekkoducha" Mraczewskiego. Podziwiany

Wokulski, który móg³by byæ, w zamyœle Rzeckiego, przywódc¹ w

wielkiej narodowej sprawie, ginie z mi³oœci do niegodnej go

kobiety. Sklep, któremu odda³ swe si³y przeszed³ w rêce Henryka

Szlangbauma (¯yd, któRego ojciec lichwiarz z powodu odejœcia syna

od religii przodków wydziedziczy³). Ca³y œwiat, wyhodowany w

wyobraŸni starego subiekta, run¹³. Umiera w przekonaniu, i¿ "non

omnis moriar" (nie wszystek umrê).

Stanis³aw Wokulski - bohater ³¹cz¹cy w sobie cechy romantyka i

pozytywisty. G³ówny bohater "Lalki" reprezentuje idealistów epoki

poœredniej, z pogranicza romantyzmu i pozytywizmu. Od wczesnej

m³odoœci ¿ycie nie

szczêdzi³o mu cierpieñ, krzywd i poni¿enia. Wybitnie zdolny

zosta³ przez w³asnego ojca (szlachcica) zmuszony do upodlaj¹cej

pracy w jad³odajni Hopfera. Tu jednak zetkn¹³ siê ze studentami

akademii medycznej, którzy zaszczepili mu romantyczny

rewolucjonizm. To z kolei pchnê³o go do powstania styczniowego.

file:///C|/Documents%20and%20Settings/Dario/Pulpit/Do%20Wrzucenia%20RAR/0/0/0/37.txt (2 of 633)2009-06-22 12:00:38

file:///C|/Documents%20and%20Settings/Dario/Pulpit/Do%20Wrzucenia%20RAR/0/0/0/37.txt

OtrzeŸwia³ na Syberii, zrozumia³, ¿e idee romantyzmu

przebrzmia³y. Na wygnaniu zetkn¹³ siê z wybitnymi uczonymi

(Czerski, Czekanowski, Dybowski) i dziêki nauce poczu³ siê

wreszcie cz³owiekiem wolnym. Szanowano go i podziwiano, a jego

wynalazki znalaz³y uznanie w petersburskich towarzystwach

naukowych. Pe³en nowych si³ i optymizmu powróci³ do kraju, by mu

s³u¿yæ sw¹ wiedz¹. Tu jednak spotka³o go rozczarowanie, nie

zapomniano, ¿e by³ subiektem. Z g³odu i nêdzy postanowi³ o¿eniæ

siê z bogat¹ kupcow¹ i u boku zazdrosnej i ograniczonej ¿ony

spêdzi³ 4 lata. Czterdziestopiêcioletniego kupca z apatii wyrwa³a

mi³oœæ, któr¹ pojmowa³ na sposób romantyczny. Obiektem uczuæ by³a

panna Izabella. Maj¹c œwiadomoœæ dziel¹cej go od idea³u ró¿nicy

spo³ecznej, ca³¹ energiê wykorzystywa³, by zbli¿yæ siê do

ukochanej. Postanowi³ wzbogaciæ siê (nara¿a³ ¿ycie, by zarobiæ

300 tysiêcy rubli), przyj¹³ sposób ¿ycia sfer arystokratycznych

(kupno klaczy wyœcigowej, pojedynek z Krzeszowskim, udzia³ w

rautach, koniecznoœæ eksponowania blichtru zamo¿noœci, nauka j.

angielskiego). Jednak zaœlepienie mi³osne nie zabi³o w nim

cz³owieka myœl¹cego, dlatego te¿ mi³oœci towarzyszy rozdarcie

wewnêtrzne. Bezustannie walczy w nim pozytywista z romantykiem,

spo³ecznik ze skrajnym indywidualist¹, idealista z racjonalista.

Potrafi³ krytycznie oceniæ wartoœæ klasy do której popycha³o go

uczucie. Jednak mi³oœæ spowodowa³a katastrofê. Kiedy zrezygnowa³

z walki o uczucie panny Izabelli, zrezygnowa³ te¿ z egzystencji

w spo³eczeñstwie, które go nie rozumia³o i odepchnê³o. Stwarzaj¹c

pozory samobójstwa (wysadzenie kamienia w ruinach zas³awskiego

zamku), testamentem po¿egna³ siê z przyjació³mi. Z wielu

niedomówieñ mo¿na wnioskowaæ, ¿e wybra³ pracowniê Geista

(uczonego dziwaka, który w Pary¿u pracowa³ nad wynalezieniem

metalu l¿ejszego od powietrza) jako ju¿ jedyny ¿yciowy cel.

Julian Ochocki - najm³odszy idEalista

Tak jak dla Rzeckiego i Wokulskiego nie by³o miejsca w ówczesnym

spo³eczeñstwie, tak i nie znalaz³o siê ono dla najm³odszego

reprezentanta niepoprawnych marzycieli, Juliana Ochockiego.

Urodzi³ siê w rodzinie spkrewnionej z arystokratycznymi rodami,

wprawdie zbiednia³ej, ale utrzymuj¹ce przyzwoity poziom ¿ycia.

W porê dostrze¿ono jego zdolnoœci i umo¿liwiono zdobycie dyplomu

dwu wy¿szych uczelni (wydzia³u przyrodniczego na uniwersytecie

i mechanicznego na politechnice). Wychowany w pozytywistyvznym

kulcie nauki, Ochocki wierzy w nieograniczone mo¿liwoœci

ludzkiego rozumu. Wra¿liwy, zdolny i wykszta³cony marzy o

zbuodwaniu lataj¹cej machiny. Marzenie to nie by³o fantastyczn¹

file:///C|/Documents%20and%20Settings/Dario/Pulpit/Do%20Wrzucenia%20RAR/0/0/0/37.txt (3 of 633)2009-06-22 12:00:38

file:///C|/Documents%20and%20Settings/Dario/Pulpit/Do%20Wrzucenia%20RAR/0/0/0/37.txt

m¿onk¹, ale niedorzecznoœci¹ by³a wiara wynalazcy o

nadzwyczajnych mo¿liwoœciach techniki w sferze pzrekszta³ceñ

ustrojowych - m³ody cz³owiek wierzy, ¿e cudowne odkrycie

uszczêœliwi ludzkoœæ. Obraz spo³eczeñstwa polskiego

Na kartach powieœci ukazani sa reprezentanci ró¿nych grup

spo³ecznych, œrodowisk i zawodów Warszawy lat siedemdziesiatych

XIX w. Mieszczañstwo:

stare pokolenie: Jan Mincel, spolszczony Niemiec, kupiec, który

w³asn¹ praca dorobi³ siê sklepu w centrum Warszawy. Uczciwy i

pracowity wzbogaci³ siê, wychowuj¹c pokolenie równie jak on

oszczêdnych i zpobiegliwych handlowców (syn Jan, Rzecki); œrednie

pokolenie: Ignacy Rzecki, August Katz. Pracuj¹, ale i walcz¹ "za

wolnoœæ nasz¹ i wasz¹" realizuj¹c swój romantyczny œwiatopogl¹d;

nowe pokolenie: Stanis³aw Wokulski. Przedsiêbiorczy i energiczny,

robi b³yskawiczna karierê, dziesiêciokrotnie powiêkszaj¹c

pozostawiony przez ¿onê maj¹tek. Dorabia siê na handlu, na

dostawach miêdzynarodowych dziêki sytuacji jaka wytworzy³a siê

na ziemiach polskich po powstaniu styczniowym. Grupê te cechuje

brak energii, bezruch, rezygnacja ze zdobywania maj¹tku i pozycji

spo³ecznej. Ka¿dy objaw wiêkszej przedsiêbiorczoœci uwa¿any jest

w tym œrodowisku z czyn niepoczytalny. Nic wiêc dziwnego, ¿e

pozycjê pierwszoplanow¹ w ¿yciu ekonomicznym kraju zdobywaj¹

¯ydzi posiadaj¹cy energiê, pracowitoœæ i cierpliwoœæ w zdobywaniu

zamierzonych celów i poczucie solidarnoœci w grupie.

Arystokracja: pani W¹sowska(piêkna i nieco cyniczna wdowa)

baronowstwo Krzeszowscy (sk³ócone ma³¿eñstwo, w którym baron

roztrwoni³ maj¹tek graj¹c na wyœcigach, a baronowa, po stracie

jedynej córczki, popad³a w histeriê) prezesowa Zas³awska (m¹dra

staruszka, któr¹ ze stryjem Wokulskiego ³¹czy³o wielkie uczucie.

Jej wzorowo prowadzony maj¹tek, z ochronkami dla ch³opskich

dzieci, dba³oœci¹ o s³u¿bê i fornali to wyj¹tkowa szczêœliwa

wysepka wœród ogólnego niedbalstwa), Tomasz £êcki (bankrut,

przekonany o swej wybitnej wartoœci i energii w rzeczywistoœci

reprezentuje poziom umys³owy granicz¹cy z têpot¹. Zajmuje go

jedynie salonowa etykieta) i jego córka Izbella (jej osobowoœæ

to klasyczny produkt salonów. Rozpieszczona egoistka nie potrafi

z niczego sobie odmówiæ ani z niczego zrezygnowaæ), Ochocki,

Kazimierz Starski (amoralny i cyniczny), baron Dalski narzeczony

wnuczki prezesowej, zaœlepiony mi³oœci¹, zdziecinnia³y i naiwny),

ksi¹¿ê (najbardziej wartoœciowa postaæ, popiera projekt za³o¿enia

Spó³ki do handlu ze Wschodem, pragnie coœ zrobiæ dla

"nieszczêsnego kraju", ale brak mu energii i zdolnoœci

umys³owych) Tê grupê spo³eczn¹ oskar¿a pisarz o doprowadzenie

file:///C|/Documents%20and%20Settings/Dario/Pulpit/Do%20Wrzucenia%20RAR/0/0/0/37.txt (4 of 633)2009-06-22 12:00:38

file:///C|/Documents%20and%20Settings/Dario/Pulpit/Do%20Wrzucenia%20RAR/0/0/0/37.txt

kraju do upadku, o zanidbanie interesów narodowych. Cechuje j¹:

( paso¿ytnictwo, ( pró¿niactwo, ( zbytkowy tryb zycia, gonitwa

za rozrywkami, ( brak patriotyzmu, ( nieuzasadniona pycha z

powodu swego arystokratycznego pochodzenia, pogarda dla ludzi

pracy, ( brak godnoœci w³asnej (gonitwa za posagiem). Lud:

Wysoccy, Wêgie³ek (kamieniarz, Magdalenka (m³oda dzieczyna,

prostytutka, któr¹ zaja³ siê Wokulski wpierw posy³aj¹c do

zakonnic na naukê szycia, a nastêpnie umieœci³ pod opiek¹ rodziny

furmana Wysockiego) - ukazany jest wy³¹cznie marginesowo. W

czasie spaceru Wokulskiego po Powiœlu. Ukazany jest jako warstwa

ustawicznie krzywdzona, bez mo¿liwoœci rozwojowych.

Przedstawiciele innych œrodowisk: ¯ydzi (Henryk Szlangbaum,

doktor Szuman, który na skutek m³odzieñczej mi³oœci zrezygnowa³

z praktyki i zj¹³ siê badaniem ludzkich w³osów), studenci

(Patkiewicz i Maleski), subiekci (Mraczewski, Lisiecki, Ziêba),

socjaliœci (mizerny Klejn) oraz nieliczni reprezentanci

inteligencji miejskiej (sprytny adwokat prowadz¹cy sprawy

Wokulskiego, pani Misiewiczowa - matka Heleny Stawskiej

zarabiaj¹cej na ¿ycie lekcjami muzyki, ¿yj¹ca z poœrednictwa eks-

nauczycielka p. Meliton)

"Lalka"

W pocz¹tkach roku 1878, kiedy œwiat polityczny zajmowa³ siê

pokojem san-stefañskim, wyborem nowego papie¿a albo szansami

europejskiej wojny, warszawscy kupcy tudzie¿ inteligencja pewnej

okolicy Krakowskiego Przedmieœcia niemniej gor¹co interesowa³a

siê przysz³oœci¹ galanteryjnego sklepu pod firm¹ J. Mincel i S.

Wokulski. W renomowanej jad³odajni, gdzie na wieczorn¹ przek¹skê

zbierali siê w³aœciciele sk³adów bielizny i sk³adów win,

fabrykanci powozów i kapeluszy, powa¿ni ojcowie rodzin

utrzymuj¹cy siê z w³asnych funduszów i posiadacze kamienic bez

zajêcia, równie du¿o mówiono o uzbrojeniach Anglii, jak o firmie

J. Mlncel i S. Wokulski. Zatopieni w k³êbach dymu cygar i

pochyleni nad butelkami z ciemnego szk³a, obywatele tej dzielnicy

jedni zak³adali siê o wygranê lub przegranê Anglii, drudzy o

bankructwo Wokulskiego; jedni nazywali geniuszem Bismarcka,

drudzy - awanturnikiem Wokulskiego; jedni krytykowali

postgpowanie prezydenta MacMahona, inni twierdzili, ¿e Wokulski

jest zdecydowanym wariatem, je¿eli nie czymœ gorszym... Pan

Deklewski, fabrykant powozów, który maj¹tek i stanowisko

zawdziêcza³ wytrwa³ej pracy w jednym fachu, tudzie¿ radca

file:///C|/Documents%20and%20Settings/Dario/Pulpit/Do%20Wrzucenia%20RAR/0/0/0/37.txt (5 of 633)2009-06-22 12:00:38

Bolesław Prus - Lalka.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: