protetyka.doc

Cześći składowe protezy:

1.      duże łączniki

2.      małe łączniki

3.      ciernie

4.      utrzymywacze bezpośrednie (klamry, zamki, zasuwy, zatrzaski, korony teleskopowe)

5.      Utrzymywacze pośrednie (ramiona stabilizujące klamer lub element małego łącznika)

6.      siodło lub siodła

DUZE ŁĄCZNIKI

Duży łącznik łączy w jedną całość wszystkie elementy konstrukcyjne protezy szkieletowej, mały łącznik łączy klamry lub ciernie z dużym łącznikiem – trzonem protezy.

Przystępując do projektowania kształtu i zasięgu dużego łącznika, będącego trzonem protezy szkieletowej, należy przestrzegać podstawowej zasady, która głosi, że redukcja dużego łącznika zależy od liczby, jakości i rozmieszczenia zębów filarowych. Z uwagi na kształt anatomiczny podłoża możliwości zreduko­wania dużego łącznika są duże w szczęce i minimalne w żuchwie.Konstrukcja łącznika protezy dolnej usytuowana jest na językowej stronie zębów i wyrostka zębodołowego. W protezie górnej łącznik jest umieszczony na podniebieniu twardym i stokach podniebiennych wyrostka zębodołowego, niekiedy również na podniebiennej stronie zębów.

Ogólne zasady projektowania łączników dla dolnej i górnej protezy szkieletowej

1.Zęby i błona śluzowa powinny być pokryte konstrukcją protezy tylko w obszarze niezbędnego minimum.

2.Cała metalowa konstrukcja protezy powinna być sztywna.

Różnice pomiędzy łącznikami dolnej i górnej protezy
1.W żuchwie łącznik lub jego części służą jako podparcie dalekie, w szczęce zdarza się to
niezmiernie rzadko.
2.Łącznik górnej protezy z zasady służy jako jej oparcie na podłożu, podczas gdy w dolnej
protezie występuje to tylko w pewnych przypadkach.

Łączniki protezy dolnej

Duży łącznik protezy dolnej nie powinien pokrywać dziąsła brzeżnego i w miarę możliwości również samych zębów, gdyż utrudnia to samooczyszczanie podłoża przez ślinę i język,
stanowiące jeden z czynników zapobiegających próchnicy zębów i chorobom przyzębia.

Przy wyborze rodzaju łącznika należy brać pod uwagę następujące elementy:

a)warunki anatomiczne – obecność guzów żuchwy (tori mandibulae), usytuowanie
przyczepu wędzidełka języka i dna jamy ustnej,

b)estetyczne - diastemy, rzadkie ustawienie zębów,

c)planowanie na przyszłość -ustalenie czy i które zęby mogą być usunięte w niedalekiej
przyszłości,

d)życzenia pacjenta.

Rodzaje łączników dolnej protezy

1.Łukpodjęzykowy -
najbardziej racjonalna i rozpowszechniona konstruk­cja dolnego łącznika, zapewniająca wystarczającą sztywność i ułatwiająca kontrolę i usuwanie płytki nazębnej i płytki protez.

Stosunek łuku podjęzykowego do błony śluzowej wyrostka zębodołowego jest uzależniony od konfiguracji wyrostka zębodołowego. W przypadku, gdy układ ściany językowej wyrostka jest równoległy do łuku lub rozbieżny, może on przylegać do błony śluzowej, natomiast gdy jest zbieżny w kierunku do dna jamy ustnej, łuk musi być od błony śluzowej odsunięty, gdyż w miarę osiadania protezy może stać się czynnikiem traumatyzującym.

Wysokość łuku podjęzykowego nie powinna być mniejsza niż 4 mm, szerokość (grubość) zaś powinna zapewniać wystarczającą sztywność całej konstrukcji. Górny brzeg łuku powinien być odsunięty co najmniej na 3-4mm od dziąsła brzeżnego, na 7-8mm od dna jamy ustnej.

2.Łuk podjęzykowo-zębowy (podwójny luk językowy)

Składa się z połączo­nych małymi łącznikami, lub dużym łącznikiem, łuku podjęzykowego i łuku zębowego .Stosuje się go w przypadkach niskich koron zębów i płytkiego dna jamy ustnej. Zapewnia dobrą sztywność konstrukcji protezy oraz wygląd estetyczny. Stwarza jednak korzystne warunki dla gromadzenia się płytki i dlatego w niektórych krajach (Szwecja) jest praktycznie nie stosowany. Stwarza ponadto przeszkodę dla języka i część pacjentów trudno adaptuje się do takiej konstrukcji protezy szkieletowej.

3.Łuk zębowy, zwany dotychczas niesłusznie klamrą ciągłą lub w krajach anglojęzycznych łukiem Kennedy'ego,

składa się z jednolitego paska metalo­wego usytuowanego na gornokątowej, językowej powierzchni zębów dolnych lub górnych. Zwiększa stabilizację protezy dolnej, jest łatwo dostępny dla zabiegów higienicznych i przy utrzymaniu właściwej higieny jamy ustnej nie staje się przyczyną próchnicy zębów. Daje zadowalającą sztywność całej konstrukcji, jednak mniejszą niż w przypadku łuku zębowo-podjęzykowego. Ze względu na swoje walory chętnie stosowany w krajach skandynawskich jako metoda z wyboru w projektowaniu dolnej protezy szkieletowej

4.Łącznik płytowy jest wskazany w przypadkach trudnych warunkó anatomicznych (krótkie zęby, płytkie dno jamy ustnej, wysoki przyczep wędzidełka języka) oraz kiedy przewiduje się nieodległe usuwanie zębów siecznych.

Łączniki protezy górnej

Granice górnego łącznika mogą być dalej odsunięte od dziąsła brzeżneg w porównaniu z dolnymi łącznikami.

W większości przypadków mogą być odsunięte na odległość 6 mm. Wszędzie tam gdzie jest to możliwe, należy odsłaniać przednią część podniebienia twardego. Projektując zarówno łącznik górny, jak i część akrylową siodła, należ pamiętać o stworzeniu wolnej przestrzeni pomiędzy zębem własnym ograniczają cym lukę a pierwszym zębem w protezie w celu umożliwienia samooczyszczanie przez ślinę tej okolicy.

Protetycy skandynawscy nie pokrywają płytą przedsionkową tego odcinka dostosowują tylko ząb do wyrostka i zwężają jego szerokość w okolicach szyjki Redukując łącznik górny protezy należy ze względów anatomicznych i czynnościowych pozostawić odsłoniętą okolicę zmarszczek podniebiennych, jak równie: okolice strefy gruczołowej, tej ostatniej ze względu na możliwość odruchów wymiotnych. Najczęściej wykorzystywanym miejscem dla usytuowania łącznika jest środkowa część podniebienia.

Przedni brzeg łącznika górnego powinien być usytuowany w dolinie pomiędzy zmarszczkami
podniebiennymi i nie może być nigdy umieszczony ki przodowi od utrzymywaczy pośrednich jakimi są ciernie.

Rodzaje łączników górnej protezy:

Przerzut podniebienny jest to pasek metalu, którego minimalna szerokość nie może być mniejsza niż 8-10mm. Brzegi paska powinny być pogrubione o około 0,5mm i zaokrąglone, co zapewnia sztywność konstrukcji, a równocześnie chroni tkanki miękkie przed urazem. W przypadku obecności czterech zębów filarowych szerokość przerzutu ograniczona jest usytuowaniem cierni. Przerzut podniebienny jest najczęściej stosowanym rodzajem łącznika protez górnych

Przednio – tylny przerzut protezy – zapewnia doskonałą sztywność i wytrzymałość konstrukcji przy minimalnym pokryciu tkanek. Składa się najczęściej z dwóch cienkich ( 0,6-0,8mm) przerzutów metalowych.

Przerzut przedni jest w miarę możliwości sytuowany w dolinie zmarszczkami podniebiennymi. Tylny przerzut lokuje się blisko podniebienia miękkiego. Ten rodzaj łącznika nie zapewnia dobrego podparcia podniebiennego dla protezy. Projektuje się go w przypadkach wydatnego wału podniebiennego lub innych guzowatości. Ponieważ nieprawidłowości anatomiczne występują stosunkowo rzadko, jego zastosowanie nie jest również częste.

Przy projektowaniou należy przestrzegać zasady, aby odległość między przerzutami nie była mniejsza niż 15mm.

Łącznik płytowy jest wskazany tyklo przy rozległych brakach zębowych i tylko wóczas, gdy zanikłe wyrostki zębowe, nie zapewniające dobrego podparcia dla protezy,a pozostałe zęby nieliczne lub dotknięte procesem periodontopatii.

Zmodyfikowany łącznik podniebienny może mieć różnoraki kształt i wielkość i jest projektowany w celu sprostania specyficznym sytuacjom i wymaganiom.

W przypadkach braków skrzydłowych lub mieszanych, zarówno w szczęce jak i w żuchwie, kiedy w odcinku przednim planuje się wykonanie protez stałych (koron czy mostów) dobrą stabilizację protezy i wykorzystanie do jej podparcia resztkowego uzębienia uzyskuje się dzięki usytuowaniu łuku zębowego na specjalnej półce, wykonanej na koronach od strony językowej. W tym celu stosuje się techniki frezowania, polegające na stworzeniu odpowiedniego podparcia na stronie językowej protez stasłych najpierw na woskowym modelu korony czy mostu, a następnie na przeprowadzeniu korekty gotowej armatury metalowej. Na wytworzonej półce będzie oparta konstrukcja protezy szkieletowej, któa retencję możę uzyskać poprzez klamry lub precyzyjne czy półprecyzyjne zamki, zasuwki czy zatrzaski.

W szczęce płyta łącznika styka się na całej przestrzeni z błoną śluzową podłoża. W żuchwie stosunek łuku podjęzykowego do błony śluzowej wyrostka zębodołowego, zwłaszcza w protezie skrzydłowej jest uzależniony od konfiguracji wyrostka zębodołowego.W przypadku gdy układ ściany językowej jest równoległy do łuku lub rozbieżny może on przylegać do błony śluzowej, natomiast gdy jest zbieżny w kierunku do dna jazmy ustnej, łuk musi być od błony śluzowej odsunięty, gdyż w miarę osiadania protezy może stawać się czynnikiem traumatyzującym.

Kolejną zasada powinno  być odsuwanie brzegu du,żego łącznika protezy od przyzębia tak daleko jak to jest możliwe w danych warunkach. Szczególnie niebezpieczne jest tworzenie wąskich szczelin między szyjką zęba a łącznikiem, gdyż staje się miejscem zalegania resztek pokarmowych i osadzania plyt protez. Projektując zaróno trzon , jak i część akrylową należy pamiętać o stwarzaniu wolnej przestrzeni miedzy zebem własnym ograniczającym luke a pierwszym zebem w protezie w celu umożliwienia samooczyszczenia tej okolicy przez sline.

Redukując łącznik gornej protezy należy ze względów anatomicznych i czynnościowych pozostawic odslonieta okolice zmarszczek podniebiennych jak również okolice strefy gruczołowej. Najczęściej wykorzystywanym miejscem do usytuowania łącznika jest środkowa czesc podniebienia.

MAŁE ŁĄCZNIKI

Sąone sztywnymi strukturami wychodzącymi z dużego łącznika i łączące z nim inne elementy protezy szkieletowej. Zadaniem ich jest również przenosze­nie pionowych, poziomych i obrotowych obciążeń pomiędzy zębami filarowymi a miejscem podparcia w odcinkach bezzębnych. Małe łączniki służą najczęściej do połączenia cierni z dużym łącznikiem. Małym łącznikiem nazywa się również siatkę retencyjną służącą do zakotwiczenia akrylowego siodła protezy.

Ciernie

Podparcie ozębnowe protezy szkieletowej umożliwia przenoszenie sił żucia poprzez zęby filarowe na kość. Siły te przenoszone są za pośrednictwem metalowych wypustek opartych na powierzchniach żujących lub brzegach siecznych zębów filarowych, zwanych cierniami lub zaczepkami okludalnymi. Ciernie mogą być wypustkami samodzielnymi, wychodzącymi bezpośrednio z dużego łącznika protezy lub tez co zdarza się czesciej –stanowic integralna czesc klamry z uwagi na fakt, ze stanowi tlyko element podpierający a nie umocowujący. W przypadku oddalonego lub dalekiego podparcia jako element łączący stosowany jest zwykle mały łącznik. Dzieki zastosowaniu cierni możliwe jest znaczne ograniczenie płyty protezy i skierowanie sił żucia w sposób bardziej fizjologiczny, tj poprzez zęby filarowe na kość oraz zwiększenie efektywności żucia w porównaniu z protezami osiadającymi.

Cierń  jest wypustką metalową wychodzącą z łącznika protezy lub klamry i opartą na zębie filarowym. Powinien być umieszczony prostopadle do długiej osi zęba w celu racjonalnego wykorzystywania sił rezerwowych ozębnej, któa dobrze toleruje obciążenia pionowe, aźle boczne. Ułożenie skośne w stosunku do długiej osi zęba przenosi niewłaściwie siły żucia jak również może działać przemieszczająco na ząb. Miejsce dla ciernia wyznacza się po analizie kontaktów zwarciowych zębów przeciwstawnych, najlepiej na modelach zamontowanych w artykulatorze. Jeśli nie ma odpowiedniej przestrzeni dla ciernia należy ja stworzyc poprzez zeszlifowanie warstwy szkliwa i zabezpieczenie powierzchni fluorem.W większości przypadków zagłębienie dla cierniea należy sztucznie stworzyć.

Cierń powinien dokładnie przylegać do powierzchni zęba. Powierzchnia zajmowana przez cierń wynosi od 2-10mm2 , a jego grubosc w miejscu łączenia z proteza wynosi ok1,5mm.

Połączenie ciernia z trzonem protezy może być sztywne lub elastyczne, zwane łamaczem sił.uważa się że tylko sztywna konstrukcja szkieletu protezy najlepiej spełnia swoje zadania i jest najmniej szkodliwa dla podłoża. Ciernie oprócz przenoszenia sił żucia pełnią też rolę stabilizatorów protezy, chroniąc przed przemieszczaniem w czasie spożywania pokarmów.

Ciernie można podzielic na (wg McCracken`a)

Bezpośrednie –ulokowane na powierzchni zęba  zwróconej do luki

Pośrednie – usytuowanew miejscu oddalonym od luki zębowej

Budkiewicz wyróżnia 3 rodzaje sztywnego podparcia ozębnowego w zależności od miejsca oddalenia ciernia od luki zębowej:

- podparcie bliskie –ciern umieszczony na powierzchni zeba graniczącej z luka

-podparcie oddalone – kiedy cierń jest omieszczony na zębie graniczącym z luka na powierzchni przeciwleglej do luki

-podpracie dalekie kiedy ciern jest umieszczony na drugim lub dalszym zebie od luki

Utrzymywacze bezpośrednie

·        klamry

Klamrami dla protez szkieletowych są zwykle klamry lane, posiadające ramiona obejmujące ząb oraz część pośrednią łączącą je z całą konstrukcją protezy. Niekiedy bywają zaopatrzone w wypustkę oporową, przeciwdziałającą osiada­niu protezy i przenoszącą siłę żucia na ząb filarowy, zwaną cierniem lub zaczepką okludalną. Rzadziej używane są klamry doginane z drutu okrągłego, dolutowywane do szkieletu protezy lub wmontowane w jej części akrylowej.

Mechanizm działania umocowującego klamer opiera się na wykorzystaniu siły tarcia, jaka występuje pomiędzy powierzchniami zęba filarowego a powierz­chniami ramion klamry. Wielkość tej siły jest zależna od kształtu zęba (wypukłość zęba, długość i szerokość powierzchni klamrowych), sprężystości użytego materiału oraz długości i przekroju ramion klamry. Dobies na podstawie własnych badań twierdzi, że z punktu widzenia wytrzymałości za najwłaściwszy należy uważać półkolisty kształt ramienia retencyjnego klamry protetycznej.

Jednak nawet maksymalne zwiększenie siły tarcia nie warunkuje dobrego utrzymania protezy. Można ten cel osiągnąć przez właściwy kształt ramion klamry i odpowiednie ich usytuowanie. Jak twierdzi Budkiewicz, „warunkiem możliwości zaprojektowania optymalnie umocowującej klamry jest głębokość powierzchni retencyjnej, na jakiej umieszcza się koniec ramienia retencyjnego".

Istnieje wiele rodzajów i konstrukcji klamer, z których największe za­stosowanie znalazły klamry proponowane przez Neya, uważane za najbardziej logiczne i przydatne (Budkiewicz, Singer). Klamry Neya dzielą się na pięć podstawowych typów (ryc. 149).

Ramiona klamer Neya mają określony kształt oraz wskazaną głębokość podcienia, przy jakim mogą być umieszczone na powierzchni retencyjnej zęba oporowego.

klamer Neya określone są jako nr 1, nr 2, trzecia nazwana kombinowaną, czwarta jednoramienną, zaś piąta pierścieniową. Tych pięć podstawowych kształtów zostało po­dzielonych na dwie grupy o podobnych właściwościach.

Grupa I. Należą do niej klamry oznaczone nr 1 i nr 2 oraz kombinowana. Wszystkie klamry z tej grupy posiadają obustronną retencję i obustronne prowadzenie.

Grupa II. Obejmuje dwa pozostałe typy klamer, tj. klamrę jednostronną i klamrę pierścieniową. Brak tu prowadzenia klasycznego. Prowadzenie aktywne tworzą części właściwe ramion retencyjnych. Klamry tego typu mogą być umieszczone tylko obustronnie, symetrycznie, prowadząc się nawzajem aktyw­nie.

Klamra nr 1 obejmuje sztywno ząb i jest stosowana dla ograniczonych siodeł i nie pochylonych zębów. Klamra nr 2 jest wskazana w przypadkach braków skrzydłowych, kiedy podcienia zębów oporowych są głębokie i umieszczone blisko szyjek zębów, a powierzchnie retencyjne przylegają do siodła protezy.

Klamrę kombinowaną poleca się dla zębów sąsiadujących z innymi oraz w sytuacjach, kiedy konfiguracja policzkowa (górna) lub podniebienna (dolna) wymaga zastosowania klamry nr 1, a konfiguracja językowa (dolna) lub policzkowa (górna) wymaga zastosowania klamry nr 2, co występuje zwykle w przypadkach przechylonych zębów (Singer i Schón).

Klamra jednostronna jest wskazana przy brakach skrzydłowych i może być zastosowana na ząb przedtrzonowy, kieł lub siekacz. Łączy się ona z łukiem protezy lub klamrą ciągłą ramieniem językowo-przyśrodkowym.

Klamry pierścieniowe są pożyteczne w przypadkach, kiedy górne zęby trzonowe są przechylone w kierunku policzkowym lub dolne w kierunku językowym.

Analizując metodę Neya i stosując ją przez wiele lat, Budkiewicz wprowadził własne zasady projektowania klamer, których słuszność potwierdza wieloletnia praktyka. Projektowanie wg Budkiewicza umożliwia indywidualną dla każdego pacjenta ocenę istniejących warunków, a następnie zaprojektowanie optymal­nego umocowania protezy.Podstawą jego postępowania jest analiza powierzchni klamrowych. Dla właściwego zrozumienia metody Budkiewicza należy zapoznać się z kilkoma podstawowymi pojęciami występującymi przy projektowaniu klamer.

Umocowujące działanie klamer i osadzenie protezy szkieletowej na podłożu zależy od kształtu anatomicznego zębów oporowych i od wzajemnych stosun­ków przestrzennych ścian bocznych zębów oporowych oraz wyrostka zębodołowego. Właściwe zaprojektowanie konstrukcji klamry ułatwia maksymalne wykorzystanie istniejących powierzchni klamrowych dla dobrego umocowania protezy. Wyszukanie właściwego dla danego przypadku układu powierzchni klamrowych i toru wejścia protezy nazywa się analizą paralelometryczną. Tylko przy użyciu opisanego wcześniej urządzenia pomiarowego zwanego paralelometrem można ocenić rodzaj istniejących powierzchni klamrowych i stwierdzić, czy istnieją korzystne warunki dla umocowania protezy. W razie braku odpowiedniej jakości powierzchni klamrowych na zębach oporowych należy je sztucznie stworzyć przez pokrycie koronami poszczegól­nych zębów lub zmianę ich kształtów przy użyciu tworzywa kompozycyjnego.

Budkiewicz w zależności od powierzchni klamrowej dzieli ramiona klamer na 3 podstawowe typy: retencyjne, prowadzące i stabilizujące

Ramię retencyjne to ramię sprężynujące, jego koniec znajduje się na powierzchni retencyjnej. Pełni role ramienia stabilizującego; umocowuje protezę na podłożu i utrzymanie jej tam w czasie czynności.

Ramiona prowadzące dzieli się na klasycznie, biernie i aktywnie

·        prowadzące klasycznie jest usytuowane na powierzchni klasycznej i zajmuje cala jej szerokość, pełni rolę rónież ramienia stabilizującego

·        prowadzące biernie ma za zadanie współpracować z innymi ramionami, prowadząc biernei proteze wzdłuż obranego toru

·        prowadzące aktywnie zajmuje cała szerokość powierzchni prowadzącej aktywnie, Jest sprężynujące

Budkiewicz dzieli klamry na samodzielne i zależne oraz zespołowe i ciągłe:

·        klamra samodzielna: składa się z ramienia retencyjnego, prowadzącego klasycznie lub aktywnie i może samodzielnie umocować protezę bez współdziałania z innymi elementami

·        żelazna może być konstruowana przez kombinacje ramion retencyjnego lub prowadzącego aktywnie i stabilizująco, dwóch ramion retencyjnych oraz przez ramiona prowadzące klasycznie i stabilizujące.

·        Zespołowa powstaje z połączenia dwóch lub więcej klamer pojedynczych umieszczonych obok siebie w jednym szeregu. Mają za zadnie utrzymywać protezę w niekorzystnych warunkach w jamie ustnej.

·        Ciągła –metalowy przerzut ,łączący poszczególne elementy protezy lub służący do poprawy stabilizacji. Umieszczany zwykle po stronie językowej zębów górnych i dolnych tylko na powierzchniach górnokątowych

Zamki i zasuwy

Urządzenia montowane równolegle w koronach i protezach, umożliwiające utrzymanie ...