Higiena – dział medycyny zajmujący się badaniem wpływu środowiska ( naturalnego i sztucznego) w jakim żyje człowiek na jego zdrowie, a ściślej badaniem reakcji organizmu na te wpływy.
Przedmiotem zainteresowania są również metody eliminowania i redukowania ujemnych czynników środowiskowych oraz łagodzenie niekorzystnych skutków ich oddziaływań.
Promocja zdrowia – wszelkie działania podnoszące stan świadomości społeczeństwa, propagujące zdrowy tryb życia i przyczyniające się do tworzenia warunków środowiskowych, społecznych i warunków w miejscu pracy sprzyjających zdrowiu.
Epidemiologia- dział medycyny zajmujący się badaniem czynników i warunków związanych z szerzeniem się chorób /epidemii oraz szukaniem środków zapobiegających i zwalczających te choroby.
Wpływ na zdrowie :styl życia – 50-60%środowisko – 20%czynniki genetyczne – 20%opieka zdrowotna - 10% WHO
ŻYWIENIE - WSTĘP
Prawidłowe żywienie jest warunkiem właściwego wzrostu i rozwoju, utrzymania dobrego stanu zdrowia, sprawności umysłowej i fizycznej.
Prawidłowe żywienie polega na:
ü dostarczaniu org. pożywienia pokrywającego zapotrzebowanie na energię i wszystkie składniki odżywcze.
ü Należy uwzględnić odpowiednią podaż wody
ü Pożywienie powinno być wystarczające pod względem objętościowym, powodować uczucie sytości i prawidłowy ruch robaczkowy jelit
ü Posiłki powinny być urozmaicone pod względem składu i konsystencji, przygotowane zgodnie z zasadami higienicznymi i estetycznie podane.
ü Dawka pokarmowa powinna byś odpowiednio rozdzielona na posiłki
(najlepiej 4-5 posiłków dziennie)
Procentowy rozkład ilości energii na poszczególne posiłki – z uwzględnieniem liczby posiłków
Rodzaj posiłku
Liczba posiłków w ciągu dnia
3
4
5
I śniadanie
30-35%
25-30%
II śniadanie
-
5-10%
Obiad
35-40%
Podwieczorek
Kolacja
15-20%
ü Pożywienie nie powinno powodować, ani zbytniej alkalizacji , ani zakwaszenia organizmu
Równowaga kwasowo -zasadowa
Prawidłowy przebieg większości procesów przemiany materii – środowisko słabo zasadowe
Normalne pH krwi – 7,35-7,45
Przy zaburzeniach spada poniżej 7,2 lub przekracza 7,6
Siłę kwaso- lub zasadotwórczą produktów spożywczych określa się przez oznaczenie w popiele i obliczenie stosunku sumy milirównoważników kwasowych do zasadowych ( decydują jednak przyswajalne ilości składników mineralnych)
Składniki mineralne działające zakwaszającą na organizm: Cl, P, S
Produkty przemiany materii: kw.węglowy, kw.moczowy, kw. szczawiowy itp.
alkalizującą: Ca, Na, K, Fe
Produkty spożywcze - przewaga składników kwasotwórczych.
Kwasotwórcze : produkty zwierzęce ( z wyjątkiem mleka), produkty zbożowe
Nadmiar tłuszczów w pożywieniu, mało węglowodanów - produkty niecałkowitego spalania lipidów ( np. kw. beta-hydroksymasłowy, potęgujące zakwaszające działanie tłuszczów)
Zasadotwórcze: mleko, warzywa , owoce
Kwasica metaboliczna zdarza się częściej niż alkaloza.
Objawy: stałe zmęczenie, bóle głowy, brak apetytu, niezdrowa cera, apatia, zaburzenia w przemianie materii
Zachowanie równowagii kwasowo- zasadowej w org. zabezpieczają:
ü System buforów krwi ( umożliwia transport kwaśnych lub zasadowych składników przez płyny ustrojowe bez zmiany ich odczynu)
ü Wydalanie CO2 przez płuca ( spadek pH krwi ↓ wzrost wentylacji płuc↑ wydalanie CO2 ↑ zmiana odczynu na bardziej zasadowy)
ü Wydalanie kwasów i zasad przez nerki
ü Wytwarzanie amoniaku ( powstający w kanalikach nerkowych dwuwęglan amonu zobojętnia nielotne kwasy, powstają sole amonowe , wydalane przez nerki
Odpowiednia podaż produktów o charakterze alkalizującym , uzupełniających rezerwę alkaliczną organizmu stanowi istotny element racjonalnego żywienia
SKŁADNIKI POKARMOWE
Do prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka potrzeba ok. 60 składników odżywczych. Niektóre z nich mogą być syntetyzowane przez organizm ( endogenne), inne ok. 40 ( egzogenne) muszą być dostarczone
z pożywieniem.
n 10 egzogennych aminokwasów: fenyloalanina, izoleucyna, metionina, lizyna, leucyna, treonina, tryptofan, walina, arginina, histydyna
n Wielonienasycone, niezbędne kwasy tłuszczowe (WNKT): linolowy, linolenowy, arachidonowy, eikozapentaenowy, dezoksaheksaenowy
n cukry (galaktoza)
n 26 składników mineralnych,
Ø makroelementy (zapotrzebowanie jest większe niż 100mg/osobę/na dobę) wapń, fosfor, magnez, potas, sód, chlor, siarka
Ø mikroelementy (zapotrzebowanie jest mniejsze niż 100mg/osobę/na dobę) żelazo, jod, cynk, miedź, mangan, kobalt, molibden, fluor, selen, chrom i in.
n Kilkanaście witamin (A, D, E, K, C, P, B1, B2, B6, B12, H, PP, kwas foliowy, pantotenowy)
Podział składników pokarmowych
Składniki energetyczne
n Węglowodany
n Tłuszcze
n Białka (częściowo)
Składniki regulujące
n Witaminy
n Składniki mineralne
n Błonnik pokarmowy
n niektóre aminokwasy
Składniki budulcowe
n Białka
n Lipidy (fosfolipidy, glikolipidy, cholesterol)
n Składniki mineralne (Ca, P, S, Fe, J)
Różnice indywidualne w zapotrzebowaniu na składniki odżywcze
n wiek
n płeć
n stan fizjologiczny
n poziom aktywności fizycznej
n masa i wysokość ciała
n warunki bytowania
n tryb życia
ZAPOTRZEBOWANIE NA ENERGIĘ
Głównym celem odżywiania jest dostarczenie człowiekowi energii niezbędnej do życia i pracy.
Zapotrzebowanie człowieka na energię jest wyznaczone poziomem przemiany materii, będącej sumą wszystkich procesów metabolicznych zachodzących w organizmie.
Natężenie procesów metabolicznych zależy od szeregu czynników wewnętrznych i zewnętrznych takich jak:
n masa i skład ciała,
n wiek,
n płeć,
n stan fizjologiczny ( ciąża, karmienie),
n choroba,
n poziom aktywności fizycznej,
n pogoda, klimat i inne czynniki zewnętrzne (warunki bytowania, tryb życia)
Indywidualne zapotrzebowanie na energię wg. WHO
- jest to taka ilość energii zawarta w dostarczanym pożywieniu, która zrównoważy jej wydatek zależny od wymiarów i składu ciała oraz poziomu aktyw. fizycznej, a równocześnie zapewni utrzymanie dobrego stanu zdrowia przez długi czas, przy wykonywaniu wszystkich czynności ekonomicznie niezbędnych i społecznie uzasadnionych.
Dzieci, kobiety ciężarne i karmiące – pokrycie potrzeb związanych z budową nowych tkanek i wydzielaniem mleka.
Podstawowa Przemiana Materii (PPM)
Najniższy poziom przemian energetycznych warunkujących podtrzymanie życia, przebieg podstawowych czynności fizjologicznych
(oddychanie , praca nerek , serca , wątroby , krążenie krwi i inne) przy założeniu ,że człowiek znajduje się w optymalnych warunkach bytowych.
optymalne warunki - człowiek znajduje się na czczo, w pozycji leżącej, w zupełnym spokoju fizycznym i psychicznym oraz w otoczeniu o odpowiednim mikroklimacie
Ponadpodstawowa Przemiana Materii
(warunkująca prawidłowe funkcjonowanie człowieka w środowisku)
ü Swoiście dynamiczne działanie pokarmu
(termogeneza poposiłkowa) - oznacza okresowy wzrost przemiany materii (wydatki energetyczne) spowodowane spożyciem pokarmu , jego trawieniem , wchłanianiem i transportem składników odżywczych.
Najbardziej kosztowne energetycznie jest spożywanie białek– zwiększa przemianę materii o 25-40% dostarczonych kalorii netto, tłuszczów o 14%, węglowodanów o 6%.
ü Wydatek energetyczny związany z wykonywaniem różnych czynności i utrzymaniem stałej ciepłoty ciała
Całkowita przemiana materii (CPM)
obejmuje wszystkie wydatki energetyczne zachodzące w organizmie ludzkim:
CPM = Podstawowa + Ponadpodstawowa
przemiana materii przemiana materii
Całkowita ilość wydatkowanej energii (CPM ) = 100%
PPM - 50-75%
termogeneza poposiłkowa- ( zależy od rodzaju posiłków, przy diecie mieszanej) - 10%
energia wydatkowana na aktywność fizyczną - 15-30% do 50%
(np. u sportowców)
Wyznaczanie zapotrzebowania energetycznego
Dla dorosłego mężczyzny zapotrzebowanie energetyczne na Podstawową Przemianę Materii
wynosi przeciętnie 1 kcal/1 godzinę/1 kg masy ciała
(czyli dla ważącego 70 kg wyniesie ok. 1680kcal/ dzień)
Dla kobiety 0,95 kcal/1 godzinę/1 kg masy ciała
Wydatek na czynności pozazawodowe ok. 500-1000kcal
praca zawodowa 1h pracy lekkiej – 75kcal
1h pracy średnio ciężkiej 75-100kcal
1h pracy ciężkiej 300 i więcej kcal
...
moje-hobby