PSYCHOLOGIA JAKO NAUKA
• problemy definicyjne; mnogość definicji
• społeczny wizerunek psychologii (spostrzeganie psychologii i psychologów w społeczeństwie; środki masowego przekazu; wydawnictwa naukowe, popularnonaukowe i pseudonaukowe)
• metoda naukowa a doświadczenie osobiste (zjawisko fałszywej powszechności)
Założenia i podstawowe problemy psychologii jako nauki
• Porządek w przyrodzie
• Determinizm
• Empiryzm
• Zależność między psychiką a organizmem
• Dziedziczenie i środowisko (natywizm i enwironmentalizm)
• Natura człowieka (dobry/zły)
• Uniwersalne prawa i wyjątkowość jednostki (podejście idiograficzne i nomotetyczne)
• Dyspozycje i sytuacje
Cele psychologii
• opisywanie
• wyjaśnianie
• przewidywanie
• kontrola
• podnoszenie jakości życia
Pułapki
• korelacja a przyczynowość
• liczebność próby
• wycinkowe dane
• zasada nieoznaczoności Heisenberga (zmiana zachowania pod wpływem badania)
Metody badań w psychologii
• studium przypadku
• obserwacja psychologiczna (systematyczna, uczestnicząca)
• wywiad psychologiczny
• sondaż
• psychometria
• badanie korelacyjne
• badanie eksperymentalne
Obserwacja:
zapis i kategoryzacja zachowań bez wpływania na ich przebieg
2 rodzaje obserwacji:
• systematyczna
• uczestnicząca (sekty, Festinger i in., 1956)
• analiza danych archiwalnych (ogłoszenia matrymonialne (Wojciszke i in., 2002)
Badanie korelacyjne
Pomiar dwóch lub więcej zmiennych oraz badanie ich współzmienności – korelacji (np. inteligencji i osiągnięć szkolnych)
Zakres korelacji: - 1 do 1
Ostrzeżenia:
Korelacja ≠ związek przyczynowo – skutkowy
Korelacje pozorne (długość stopy a dojrzałość społeczna)
Eksperyment
Celowe wywoływanie jakiegoś zjawiska poprzez manipulowanie jego potencjalnymi przyczynami w warunkach dobrze kontrolowanych przez badacza
Najważniejsze pojęcia i zasady prowadzenia eksperymentu (na przykładzie zależności F – A):
• Hipotezy
• Zmienna niezależna
• Zmienna zależna
• Zmienne uboczne
• Operacjonalizacja
• Grupa eksperymentalna (warunki eksperymentalne)
• Grupa kontrolna (warunki kontrolne)
• Randomizacja
• Trafność wewnętrzna eksperymentu (wielkość efektu; różnice pomiędzy grupą eksperymentalną i kontrolną)
• Trafność zewnętrzna eksperymentu (uogólnienie wyników na inne osoby i sytuacje)
• Replikacje
Etyka badań psychologicznych
• aspekt metodologiczny
• publikowanie wyników badań
• aspekt psychologiczny (respektowanie praw osób biorących udział w badaniu)
Rys historyczny psychologii
• psychologia przednaukowa jako część filozofii
• Sokrates, Platon: dogmatyczny racjonalizm, nadrzędna wartość rozumu; duchowy charakter bytu; idealistyczna koncepcja duszy Platona
• Arystoteles jako „systematyk problematyki psychologicznej; dusza jako centrum doświadczenia (nazwa psychologii); rozprawy: „O duszy”, O zmysłach i sposobach spostrzegania”, „O pamięci i przypominaniu”
• Lock, Hobbes: rozważania dot. rozumu ludzkiego: człowiek zdobywa wiedzę w trakcie życia; życie umysłowe składa się z idei, które powstają z doświadczeń zmysłowych
• Kartezjusz: teoria dualistyczna: umysł (myślenie, poznawanie, pamiętanie) i ciało (procesy fizjologiczne); wzajemne oddziaływanie ciała i umysłu
Początki psychologii jako odrębnej nauki
• W. Wundt – 1879, pierwsze laboratorium psychologiczne, Lipsk
• K. Twardowski – 1901, pierwsza pracownia psychologiczna, Lwów
• W. Heinrich – 1903, UJ, Kraków
Pierwsze szkoły psychologiczne (zgodność co do przedmiotu i metod badawczych)
• strukturalizm: elementarne procesy świadomości; introspekcja; Wundt
• funkcjonalizm: cele i funkcje procesów umysłowych; podpieranie się odkryciami Darwina; W. James – adaptacja jednostki do środowiska, nawyki
• Asocjacjonizm: rola skojarzeń w procesie uczenia się; H. Ebbinghaus
• behawioryzm: związki S – R; Watson, Skiner
• psychologia postaci (Gestalt); spostrzeganie całościowe; rozwiązywanie problemów przez zwierzęta; Wertheimer, Koffka, Kohler
• psychoanaliza: teoria osobowości i terapia; struktura (id, ego, superego); świadomość, nieświadomość, przedświadomość; energia psychiczna – libido i thanatos; urazy z dzieciństwa; Freud, Adler (wola mocy i dominacji), Jung (nieświadomość zbiorowa, ekstrawersja i introwersja)
Psychologiczne koncepcje człowieka na podstawie Kozieleckiego
Procesy uwagi Uczenie się
Procesy uwagi
• uwaga jako mechanizm selekcjonowania informacji
• uwaga jako mechanizm pozwalający utrzymać aktywność psychiczną
• kontrola poznawcza
• mechanizm zarządzania zasobami
Cechy uwagi
• natężenie (energia, koncentracja)
• dynamika związana z giętkością, przerzutnością
• zakres (pojemność)
• wybiórczość (selektywność)
• stabilność (stosunek natężenia do dynamiki w danym przedziale czasu)
Procesy uczenia się
• uczenie się i pamięć jako dwie strony tego samego procesu przyswajania nowych doświadczeń
• uczenie się jako nabywanie i wygasanie doświadczeń
• wskaźniki uczenia się: l. odtworzeń, rozpoznań, błędów, prób do uzyskania kryterium
• najprostsze formy uczenia się: habituacja i reakcja piętna
Warunkowanie klasyczne (Pawłow, Watson)
• psy Pawłowa; uczenie się nowych znaczeń; kojarzenie; bodziec obojętny nabiera znaczenia; bodziec i reakcja bezwarunkowe i warunkowe; powtarzanie i styczność w czasie; warunkowanie w życiu człowieka
Warunkowanie instrumentalne (Thorndike, Skiner)
• uczenie się zachowań; kojarzenie reakcji z konsekwencjami; skrzynka problemowa; koty Thorndike’a; metoda prób i błędów; prawo efektu i jego ograniczenia;
rodzaje wzmocnień:
• pozytywne (konsekwencja = wzrost prawdopodobieństwa)
• kara (konsekwencja = spadek prawdopodobieństwa)
• negatywne (wykonanie reakcji = uniknięcie awersyjnych konsekwencji
Zasady stosowania wzmocnień: nagrody i kary
Modelowanie zachowań
• agresja (Bandura, 1969, 1986)
• nieśmiałość, lęki i fobie (Jakibchuk i in. 1976)
• wspólne zadanie (Chartrand, Bargh, 1999)
• tekst czytany radośnie lub smutno – wypowiadanie się słuchaczy
• „Efekt Wertera” – samobójstwa (M. Monroe, 198; podobieństwo do modela; regionalizacja)
Procesy i czynności pamięciowe
• Informacje wstępne
• funkcje pamięci: utylitarna; dostrzegania sensu; podtrzymywania tożsamości
• pamięć dowolna i mimowolna
• fazy: zapamiętywanie, przechowywanie, odpamiętywanie
Badania pamięci mają doprowadzić do zrozumienia:
• W jaki sposób magazynowana jest wiedza
• Jak trwale jest przechowywana
• Jak jest odszukiwana dla jej wykorzystania
• pamięć jest procesem odpowiedzialnym za rejestrowanie, przechowywanie i odtwarzanie doświadczenia (Maruszewski, 2002)
• pierwsze badania nad pamięcią w ramach „nowej nauki o pamięci” – Ebbinghaus - 1885r.
• klasyczna krzywa zapominania
Metafory pamięci
• ślad stopy na piasku
• taśma magnetofonowa
• komputer (pamięć operacyjna i trwała)
Pamięć jako zdolność
• element psychicznego wyposażenia jednostki, wykazujący duże różnice indywidualne
• pamięć jest składnikiem inteligencji
• pamięć składa się z wielu zdolności specyficznych (wzrokowa, słuchowa, etc.)
• pamięć można doskonalić
Pamięć jako proces
• pamięć jako sposób kodowania doświadczenia – uniwersalna właściwość człowieka
• pamięć jako faza przetwa...
qbgirl