Średniowieczna literatura polska.doc

Średniowieczna literatura polska

Nie dochowały się żadne dokumenty, które mogłyby poświadczyć istnienie przedchrześcijańskiego piśmiennictwa na ziemiach polskich. Z pewnością istniała przedchrześcijańska twórczość oralna, odnotowywana przez etnografów w bardzo starych fragmentach pieśni ludowych jeszcze w XIX wieku.

Kultura piśmiennicza rozwinęła się na ziemiach polskich dzięki inspiracji, jaką była dla niej religia chrześcijańska. Najstarsze polskie zabytki piśmiennicze mają charakter sakralny. Pierwotnie były "importowane" z Zachodu Europy, wkrótce jednak Polska dorobiła się własnych scriptoriów, ze znakomitymi mistrzami iluminacji. Z nich pochodzą prawdziwe dzieła sztuki, najpiękniejsze polskie dzieła rękopiśmiennicze, jak Mszał biskupa krakowskiego Ciołka, czy Graduał Olbrachta. W latach 70-tych XV wieku rozpoczął się na ziemiach polskich rozwój sztuki drukarskiej (Kraków i Wrocław).Najstarsze znane dzieło (kalendarz astronomiczny) wydane drukiem w Krakowie powstało w 1474. W Krakowie w latach 90-tych XV wieku powstaje pierwsza drukarnia używająca czcionek cyrylickich, na potrzeby Kościoła prawosławnego. Rozwój oświaty odbył się pod wpływem Kościoła. Pierwsze szkoły powstawały przy katedrach, klasztorach, parafiach. Wyższe szkoły w średniowieczu nazywano studium generale. Pierwszy uniwersytet w Polsce - Akademia Krakowska powstał w 1364 roku.

Znane postacie okresu średniowiecza, twórcy, pisarze i poeci

·         Gall Anonim - XII w.,kronikarz

·         Maurus - XII w., nieznany bliżej autor (różny od biskupa krakowskiego o tym samym imieniu) tzw. Carmen Mauri, poematu o Piotrze Włostowicu

·         Wincenty Kadłubek – XIII w., pierwszy kronikarz-Polak

·         Przecław Słota – XIV/XV w.

·         Jan Długosz - XV w., kronikarz, historyk

·         Stanisław z Szadka - XV w., dziekan Akademii Krakowskiej

·         Jan z Szadka - XV w., dziekan Akademii Krakowskiej

·         Jędrzej Gałka - XV w., zwolennik poglądów Jana Husa, autor Pieśni o Wiklefie i traktatów łacińskich,

·         Mikołaj Kopernik - XV/XVI, wielki uczony

·         Jan Łaski - XV/XVI, mąż stanu,

·         Erazm Ciołek - XV/XVI, mecenas sztuki, dyplomata

·         Władysław z Gielniowa – XV/XVI, autor pieśni religijnych w języku polskim, święty Kościoła katolickiego,

·         Biernat z Lublina - XV/XVI, poeta, pierwsz polski pisarz świecki

·         Klemens z Piotrkowa - XV/XVI, prawnik, uczony

Niepełna lista pism i ksiąg polskiego piśmiennictwa średniowiecznego (w porządku chronoligicznym)

·         Kronika Galla Anonima (1112-1116) – pierwsza kronika dotycząca historii Polski, po łacinie

·         Bulla gnieźnieńska (1136) zawiera 410 polskich wyrazów

·         Księga henrykowska (1270) zawiera ona pierwsze polskie zdanie "Daj, ać ja pobruszę, a ty poczywaj"

·         Brewiarz czerwiński (1 połowa XIV w)

·         Kazania świętokrzyskie – ( XIV w) - najstarszy zabytek prozy w języku polskim

·         Psałterz floriański (koniec XIV w) zawiera teksty w języku polskim, łacinie i miemieckim)

·         O zachowaniu się przy stole (1415) wiersz obyczajowo-dydaktyczny, jest to najstarszy utwór świecki w języku polskim

·         Biblia królowej Zofii (1453-1455) (Biblia szaroszpatacka) najstarsze tłumaczenie Starego Testamentu na język polski

·         Lament świętokrzyski (1470) pieśń religijna

·         Statua synodalia Wratislaviensia (1475 r) - drukowana książka zawierające teksty modlitw po polsku

·         Rozmowa mistrza Polikarpa ze Śmiercią ok.1463 poezja w języku polskim

·         Dzieje Polski (Historiae Poloniae), Jan Długosz (1455-1480)

·         Legenda o świętym Aleksym (XV w),utwór hagiograficzny, po staropolsku

·         Pieśń o zabiciu Jędrzeja Tenczyńskiego (XV wiek)

·         Satyra na leniwych chłopów ( 2 poł.XV w )

·         Bogurodzica (XV/XVI w) - (najstarszy znany drukowany tekst poetycki w języku polskim

·         Psałterz puławski (XV/XVI w) proza

·         Kodeks Baltazara Behema (1505)

·         Graduał Olbrachta (1506) – kodeks muzyczny

·         Raj duszny. (napisał Biernat z Lublina, wydał Florian Ungler, 1513) - pierwsza dochowana we fragmentach całkowicie polska książka drukowana

·         Mszał Erazma Ciołka (1513-1518)

·         Statuty Łaskiego (1505) - pierwsza kodyfikacja prawa polskiego

Inne dzieła literackie

·         carmen Mauri , poemat o Piotrze Włostowicu XII w

·         Breve regnum (XV w), pieśń, po łacinie,

·         Kronika Wincentego Kadłubka (XIII w), pisana wspaniałą łaciną, bardzo bogate słownictwo

·         Kronika Janka z Czarnkowa (koniec XIV w), pisana po łacinie, pierwszy pamiętnik w literaturze polskiej

Zobacz też

·         Literatura polska - przegląd chronologiczny

·         literatura średniowiecza

·         literatura polska

·         literatura

·         Źródła opisujące początki państw słowiańskich

Linki zewnętrzne

·         Historia polskiej książki rękopiśmiennej