Patologia rodziny
I Przemoc w rodzinie
1. Pojęcia
- wykorzystywanie (child abuse) każde działanie lub bezczynność jednostki, instytucji lub społeczeństwa jako całości i każdy rezultat takiego działania lub bezczynności, który deprywuje równe prawa i swobody dzieci i/ lub zakłóca ich optymalny rozwój.
- przemoc seksualna włączanie dziecka w aktywność seksualną, której nie jest ono w stanie w pełni zrozumieć i udzielić na nią świadomej zgody i/lub, na którą nie jest dojrzałe rozwojowo i nie może zgodzić się w ważny sposób i/lub, która jest nie zgodna z normami prawnymi lub obyczajowymi danego społeczeństwa. Z wykorzystywaniem seksualnym mamy do czynienia, gdy taka aktywność wystąpi pomiędzy dzieckiem, a dorosłym lub dzieckiem, a innym dzieckiem, jeśli te osoby ze względu na wiek bądź stopień rozwoju pozostają w relacji opieki, zależności, władzy. Celem takiej aktywności jest zaspokajanie potrzeb innej osoby
- znęcanie psychiczne - rozmyślne niszczenie lub znaczące obniżanie możliwości prawidłowego rozwoju dziecka bez stosowania przemocy fizycznej. Zakres zachowań, które kwalifikować można do tej kategorii, jest bardzo duży - od wyzwisk, gróźb, poprzez emocjonalne odrzucenie, po nadmierne wymagania i nieliczenie się z możliwościami rozwojowymi dziecka I. Pospiszyl wymienia następujące formy zachowania w ramach przemocy psychicznej:„-izolacja, ograniczanie snu i jedzenia, narzucanie własnych sądów, degradacja werbalna, hipnoza, narkotyzowanie, groźba zabójstwa
- znęcanie fizyczne - wszelkiego rodzaju zachowania agresywne odnoszące się do ciała dziecka - począwszy od klapsów, czy szarpnięć, a skończywszy na faktycznym fizycznym maltretowaniu dziecka obejmującym jego katowanie z użyciem wymyślnych narzędzi i sposobów
- zaniedbanie - niezaspokajanie potrzeb dziecka niezbędnych dla jego prawidłowego rozwoju - potrzeb związanych z odżywianiem, ubieraniem, schronieniem, higieną, opieką medyczną, kształceniem, jak też psychiką (miłość, bezpieczeństwo, przynależność etc.)
2. Przejawy
- przemoc fizyczna wobec dzieci: czynne formy przemocy fizycznej to przede wszystkim bicie, od klapsów, policzków począwszy, przez bicie pięścią, przedmiotem, bicie „ na oślep”. Dalej należy wymienić kopanie, zmuszanie do uwłaczających posług, wreszcie zachowań o wyjątkowej brutalności, jak: oparzenia, zadawanie ran ciętych, szarpanych, duszenie, usiłowanie lub dokonanie zabójstwa” . Dzieci doznające przemocy fizycznej często są pacjentami szpitali - gdzie połamane kończyny, pęknięte kości, wybite zęby czy obrażenia wewnętrzne ich rodzice tłumaczą upadkiem lub niezamierzonym uderzeniem się o mebel. Dorosłych znęcających się nad swoimi dziećmi cechuje duża pomysłowość w wyszukiwaniu sposobów zadawania dzieciom bólu: szczypią je, przypalają papierosem, wyrywają włosy, wiążą sznurami, duszą, a nawet gryzą. Fizycznymi skutkami bicia dzieci może być kalectwo oraz różne choroby somatyczne uwarunkowane uszkodzeniami narządów wewnętrznych lub organicznymi uszkodzeniami mózgu, a nawet śmierć.
- bierna przemoc fizyczna polega na różnego rodzaju zakazach. Jej najczęstszymi formami są stosowanie izolacji (areszt domowy), ograniczanie snu i pożywienia, wyznaczanie pór załatwiania potrzeb fizjologicznych, a także – narzucanie własnych sądów, wyzywanie, poniżanie, upokarzanie, hipnoza, narkotyzowanie.
- przemoc czynna w łagodniejszej postaci to wszelkiego rodzaju poszturchiwanie, szarpanie, popychanie, klapsy. Wynikiem tych działań są stłuczenia, otarcia naskórka, złamania, zasinienia na ciele ofiary. Ta forma przemocy wobec dzieci uchodzi jednak w naszym społeczeństwie za jedną z metod wychowawczych i znajduje zrozumienie, a nawet ciche przyzwolenie. Groźniejszą postać przybiera przemoc fizyczna, kiedy w grę wchodzi wymierzanie policzków, uderzanie otwartą dłonią w głowę, bicie pięścią na oślep, kopanie po całym ciele, przypalanie, zadawanie ran, duszenie, grożenie śmiercią. To zjawisko przybrało miano zespołu dziecka maltretowanego.
- Syndrom Munchausena:
Syndrom Munchausena to najkrócej mówiąc zachowanie, kiedy pacjent fabrykuje/wywołuje symptomy choroby w celu uzyskania opieki medycznej, hospitalizacji, przeprowadzenia testów medycznych itp.Aby zwrócić na siebie uwagę personelu medycznego, pacjent z syndromem Munchausena może specjalnie sprowokować uraz lub wywołać objawy ciężkiej choroby.
Specyficznym przypadkiem syndromu jest sytuacja, kiedy rodzic/opiekun wywołuje urazy lub objawy choroby nie u siebie, a u powierzonego jego opiece dziecka. Wśród wywoływanych objawów zdarzają się najczęściej:
· niezborność ruchowa i patologiczna senność na skutek podawania dzieciom dużych dawek barbituranów,
· uporczywe wymioty na skutek mechanicznej prowokacji,
· hipoglikemia po podaniu insuliny,
· zakażenia wywołane wstrzykiwaniem zanieczyszczonych substancji.
Według Meadowa (1995) termin "syndrom Munchausena" został początkowo stworzony na potrzeby dziennikarzy. Używano go też w stosunku do osób dorosłych, które miały skłonności do opowiadania nieprawdopodobnych historii na swój temat, podobnie jak czynił to fikcyjny baron von Munchausen, który twierdził, że latał balonem. Obecnie tego terminu używa się raczej w stosunku do rodziców, którzy zmyślają różne historie na temat chorób swoich dzieci. W przypadkach sztucznego wywoływania objawów u dzieci często powtarza się następujący scenariusz:
1. Dziecko jest przywożone do szpitala/kliniki w ciężkim stanie.
2. Po doprowadzeniu dziecka do stanu stabilnego objawy nie powtarzają się lub powtarzają w obecności tylko jednego (określonego) rodzica.
3. Badania przeprowadzone w szpitalu nie wykazują żadnych chorób ani odstępstw od normy.
4. Dziecko jest wypisywane w dobrym stanie.
5. Rodzic powtarza zachowanie
Zespół ten jest najczęściej rozpoznawany u dzieci w wieku 0 - 6 lat, które są zbyt małe aby zrozumieć swoją sytuację.
Istnieje wiele typologii przemocy seksualnej wobec dzieci; najczęściej badacze wyróżniają następujące jej rodzaje:
1. Bez kontaktu fizycznego
- rozmowy o treści seksualnej: sprawca wyraża wprost swoje pragnienia seksualne wobec dziecka (np. Popatrz na mojego siusiaka, pokaż mi to, co masz pod majteczkami), wyraża opinie na temat atrakcyjności erotycznej dziecka lub własnej (Masz ładną pupę, chcę ją lepiej obejrzeć, masz piękne cycuszki, chcę je pocałować itp.) albo opowiada dziecku o swojej aktywności seksualnej z innymi osobami;
- ekspozycja anatomii i czynności seksualnej: sprawca pokazuje dziecku swoje intymne części ciała, może też masturbować się w jego obecności.
- podglądactwo: dziecko jest podglądane w czasie kąpieli, czynności fizjologicznych; towarzyszy temu podniecenie i masturbacja sprawcy.
2. Kontakty seksualne polegające na pobudzaniu intymnych części ciała
- dotykanie ciała dziecka
- całowanie intymnych części jego ciała
- ocieractwo
- pobudzanie ręczne narządów płciowych dziecka
3. Kontakty oralno - genitalne
4. Stosunki udowe
5. Penetracja seksualna (oralno-genitalna)
6. Komercyjne seksualne wykorzystywanie dzieci (np. dziecięca pornografia czy prostytucja)
7. Seksualne wykorzystywanie dzieci powiązane z innymi formami przemocy (np. dewiacyjne formy przemocy seksualnej)
- gwałt - każde umyślne działanie sprawcy, mające na celu zaspokojenie jego potrzeb seksualnych, podjęte wbrew woli ofiary, a polegające na jakichkolwiek czynnościach, począwszy od bezpośredniego dotykania intymnych części ciała ofiary (a więc nie tylko narządów płciowych, ale także np. piersi kobiet), a skończywszy na aktach penetracyjnych (stosunki seksualne z użyciem ust, odbytu) (w rozumieniu art. 197 k.k) – gwałt jest występkiem
- gwałt zbiorowy - pojęcie gwałtu „wspólnie z inną osobą” należy rozumieć w ten sposób, że druga osoba niekoniecznie musi uczestniczyć w przestępstwie, bez- pośrednio dokonując wyżej opisanych czynności. Wystarczy, że weźmie w nim udział w formie pomocnictwa: podstępem doprowadzając ofiarę na miejsce gwałtu, pilnując, czy nikt nie nadchodzi, czy też w czasie gwałtu przytrzymując ofiarę. Jest to zbrodnią.
Ze względu na relacje między ofiarą a agresorem odróżniamy podtypy gwałtów: gwałt obcego (ofiara jest nieznana agresorowi), gwałt znajomego (ofiara nie jest osobą zupełnie nieznana agresorowi), gwałt na randce (ofiara i agresor są w pewnym związku uczuciowym), gwałt partnerski (gwałcenie współmałżonki/współmałżonka)
- gwałt ze szczególnym okrucieństwem
- gwałty seksualne
- gwałty seksualne niespecyficzne (przy okazji innego przestępstwa)
- gwałty instrumentalne
- gwałty sadystyczne
- gwałty sytuacyjne (powodowane niewłaściwym odczytaniem intencji)
Może się pojawić pomiędzy:
Ø mężczyzną - kobietą
Ø kobietą – mężczyzną
Ø mężczyzną - mężczyzną
Ø kobietą - kobietą
Ø uczniem - uczniem
Ø nauczycielem - uczniem
Ø uczniem - nauczycielem
Ø nauczycielem - nauczycielem
Ø pracodawcą - pracownikiem itp.
3. Mity związane z przemocą seksualną
- seksualne nadużycie to nie problem, nie ma wpływy na życie;
- oskarżanie kogoś o nadużycie to jak łapanie czarownic. Nie wolno Ci się uśmiechać do nikogo, bo możesz być oskarżony;
- dwa rodzaje obwiniana:
à całą winę ponosi ofiara (była za miła, za atrakcyjna...)
à onsekwencje jakie poniósł sprawca są winą ofiary. „dopóki milczała był dobrze”
- wszystkie motywy i argumenty ofiary muszą być rozpatrywane jak w sądzie ;
- „sama się wkopała”;
- kobiety, które nie mówią o seksualnych nadużyciach nigdy nie mają z tym styczności;
- kobieta na pewno sama tego chciała;
- mówienie jest samolubne i świadczy o jej bezduszności;
- to, że powiedziała oznacza, że jest niebezpieczna i należy jej unikać, każdy się jej boi
4. Rozmiary
5. Klasyfikacja K.C Faller i rejestr możliwych zachowań dziecka
- objawy sugerujące maltretowanie seksualne dziecka:
· nieokreślone skargi i dolegliwości somatyczne
· duża absencja szkolna
· nieadekwatna kontrola w domu
· przebycie infekcji układu moczowego i pochwy
· skargi na bóle w okolicy narządów płciowych, odbytu, krzyża, dole brzucha
· skargi na świąd w okolicy narządów płciowych
· występowanie w rodzinie przypadku maltretowania seksualnego rodzica lub rodzeństwa
· nadmierna troska o stan i pielęgnację narządów płciowych
· dyskomfort w czasie chodzenia i siedzenia
· objawy urazów i uszkodzeń w okolicy ust
· obecność wydzieliny w pochwie lub jej stan zapalny
· zasinienie, obrzęk, otarcia naskórka w okolicy narządów płciowych i na wewnętrznej powierzchni
· zaburzenia w oddawaniu moczu
· zapalenie sromu
· objawy chorób przenoszonych drogą płciową
· ciąża
· niska samoocena
· zmiany w sposobie jedzenia
· nieuzasadnione nowe lęki
· zaburzenia snu
· zmiana osobowości (wrogość, agresja, nadmierna uległość)
· depresja
· niepowodzenia w szkole
· wycofanie się z kontaktów społecznych, złe relacje z rówieśnikami
· poziom wiedzy o seksie wyszukany i nieadekwatny do wieku
· wyzywające zachowanie, nasilone kontakty seksualne, prostytucja
· używanie środków odurzających
· próby samobójcze lub ich demonstrowanie
· ucieczka
- objawy wskazujące na maltretowanie emocjonalne dziecka
· rodzice ignorują (izolują) bagatelizują (odrzucają), robią „kozła ofiarnego” z dziecka
· oczekiwania rodziców są nieodpowiednie do wieku i rozwoju dziecka
· istnienie w przeszłości epizodów fizycznej przemocy i maltretowania.
· rodzice postrzegają swe dziecko jako „odmienne”
· zwykle nie występują żadne objawy
· opóźnienie wzrastania i rozwoju
· zaburzenia mowy
· objawy fizycznego maltretowania
· ssanie palca, kołysanie się, moczenie nocne
· zachowania „dorosłe” (opiekowanie się rodzeństwem)
· zachowanie antyspołeczne
· opóźnienie rozwoju emocjonalnego i intelektualnego
· zachowanie ekstremalne (agresja, uległość)
· prób...
HomikHouse