czym_jest_buddyzm_theravada.pdf

Czym jest buddyzm Theravada?

John Bullitt

Theravada (wymowa — mniej więcej — "terra-WA-da"), "Doktryna Starszych", jest szkołą

buddyzmu, która czerpie swoje duchowe inspiracje z Tipitaki lub kanonu palijskiego, która

zawiera, powszechnym zdaniem uczniów, najwcześniejsze zapiski nauczania Buddhy. Przez

wiele stuleci Theravada była dominującą religią kontynentalnej części Azji Południowo-

Wschodniej (Tajlandia, Birma, Kambodża, Laos) i Sri Lanki. Dziś liczba wyznawców

Theravady na świecie przekracza 100 milionów. Przez ostatnie kilka dekad Theravada

zaczęła zakorzeniać się na zachodzie.

Wiele odłamów buddyzmu, jedna Dhamma-vinaya

Buddha — "Przebudzony" — nazwał założoną przez siebie religię Dhamma-vinaya —

"doktryna i dyscyplina". Aby zapewnić strukturę społeczną, wspomagającą praktykę

Dhamma-vinaya (lub w skrócie Dhamma [sanskryt: Dharma]), oraz by zabezpieczyć te nauki

dla potomności, Buddha założył zakon bhikkhu (mnichów) i bhikkhuni (mniszek) — Sanghę

— która kontynuuje po dziś dzień przekazywanie nauk kolejnym pokoleniom zarówno

zakonników jak i świeckich.

W miarę jak Dhamma rozprzestrzeniała się na terenie Indii, po odejściu Buddhy, pojawiły się

odmienne interpretacje pierwotnych nauk, które doprowadziły do rozłamu Sanghi i

pojawienia się osiemnastu różnych stronnictw buddyzmu. Jedna

z tych szkół dała w końcu początek reformatorskiemu ruchowi, który nazwał sam siebie

Mahayana ("Większy Wóz"), i

odnosił się ubliżająco do innych szkół mianem Hinayana ("Mniejszy Wóz"). To co dziś

nazywamy Theravadą, jest jedyną z ocalałych wczesnych nie-mahayanistycznych szkół.5

Aby uniknąć pejoratywnego tonu implikowanego przez terminy Hinayana

i Mahayana, powszechnie używa się dziś bardziej neutralnego języka, by odróżniać te dwie

główne gałęzie buddyzmu. Ponieważ historycznie Theravada zdominowała południową

Azję, jest czasem nazywana buddyzmem "południowym", podczas gdy Mahayana, która

migrowała ku północy z Indii do Chin, Tybetu, Japonii i Korei, znana jest jako buddyzm

"północny".

Pali: Język buddyzmu Theravada

Językiem kanonicznych tekstów Theravady jest pali (dosł. "tekst"), który oparty jest na

dialekcie języka środkowo indo-aryjskiego, którym prawdopodobnie posługiwano się w

centralnych Indiach za czasów Buddhy. Czcigodny Ananda, kuzyn

Buddhy i bliski towarzysz, zapamiętał jego kazania (sutty) i w ten sposób stał się żywą

skarbnicą tych nauk. Wkrótce po

śmierci Buddhy (około 480 p.n.e.), pięciuset najstarszych mnichów — wraz z Anandą —

zebrało się aby wyrecytować i zweryfikować wszystkie kazania, które usłyszeli podczas

czterdziestu pięciu lat nauczania Buddhy. Większość z tych kazań

rozpoczyna zdanie "Evam me suttam" — "Tak słyszałem".

Po śmierci Buddhy, jego nauki przekazywano ustnie społeczności zakonnej, zgodnie ze starą

indyjską tradycją datowaną na długo przed Buddhą. Do 250 roku p.n.e. Sangha

systematycznie zbierała i porządkowała te nauki w trzy rozdziały: Vinaya

Pitaka ("kosz dyscypliny" — teksty dotyczące reguł i zwyczajów Sanghi), Sutta Pitaka ("kosz

rozpraw" — kazania i wypowiedzi Buddhy i jego bliskich uczniów) oraz Abhidhamma Pitaka

("kosz szczególnej/wyższej doktryny" — szczegółowe psycho-filozoficzne analizy Dhammy).

Razem te trzy znane są jako Tipitaka, "trzy kosze". W trzecim wieku p.n.e. lankijscy mnisi,

zaczęli opracowywać wyczerpujące komentarze do Tipitaki, które na początku piątego

wieku n.e. zostały zestawione i przetłumaczone na pali. Tipitaka wraz z post-kanonicznymi

tekstami (komentarze, kroniki, itd.) stanowią razem kompletny zbiór klasycznej literatury

Theravady.

Pierwotnie pali był językiem mówionym pozbawionym alfabetu. Do około 100 p.n.e. gdy

Tipitaka została po raz pierwszy utrwalona w piśmie przez lankijskich mnichów, którzy

zapisali pali fonetycznie w postaci wczesnego pisma brahmi.

Od tego czasu dokonano transliteracji Tipitaki na wiele różnych alfabetów (Devanagari,

tajski, birmański, romański, cyrylica, żeby wymienić tylko kilka). Mimo, że angielskich

tłumaczeń najbardziej popularnych tekstów Tipitaki jest pod dostatkiem, to wielu uczniów

Theravady odkrywa, że nauka języka pali — nawet niewielka — wspaniale pogłębia ich

rozumienie i docenienie nauk Buddhy.

Nikt nie może udowodnić, że Tipitaka zawiera jakiekolwiek ze słów wypowiedzianych przez

historycznego Buddhę. Praktykujący buddyści nigdy nie widzieli w tym problemu. W

przeciwieństwie do świętych pism wielu wielkich światowych religii, Tipitaka nie jest

uważana za dobrą nowinę, bezsporne świadectwo boskiej prawdy, objawionej przez proroka,

przyjmowanej wyłącznie na wiarę. Zamiast tego jej nauczanie jest przeznaczone do własnej

oceny, do przełożenia na praktykę we własnym życiu, aby każdy mógł osobiście ocenić, czy

rzeczywiście przyniosły obiecany rezultat. To prawda, na którą wskazują słowa Tipitaki,

ostatecznie się liczy, nie słowa same w sobie. Mimo to, badacze będą kontynuować debaty na

temat autorstwa stron Tipitaki (tracąc w ten sposób całkowicie sedno tych nauk), a ona

będzie dalej cicho służyła — jak to miało miejsce przez stulecia — jako niezbędny

przewodnik dla milionów wyznawców w ich poszukiwaniu Przebudzenia.

Krótkie podsumowanie nauk Buddhy

Cztery Szlachetne prawdy

Na krótko po swoim przebudzeniu Buddha wygłosił swoje pierwsze kazanie, w którym to

wyłożył podstawowy szkielet, na którym oparł swoje późniejsze nauczanie. Ten szkielet

składał się z Czterech Szlachetnych Prawd, czterech podstawowych praw natury (Dhamma),

które wyłoniły się ze skrajnie szczerej i wnikliwej oceny ludzkiego stanu. Buddha nauczał

tych prawd nie jako metafizycznych teorii, czy prawd wiary, lecz jako kategorii, w które

powinniśmy ująć nasze bezpośrednie doświadczenie w taki sposób, który przyczyni się do

Przebudzenia:

Dukkha: cierpienie, niezaspokojenie, niezadowolenie, stres;

Przyczyna dukkhi: przyczyną tego braku satysfakcji jest pragnienie (tanha) zmysłowości,

stanów stawania się i stanów braku stawania się;

Wstrzymanie dukkhi: porzucenie tego pragnienia;

Ścieżka praktyki prowadząca do wstrzymania dukkhi: Szlachetna Ośmiostopniowa Ścieżka

właściwego postrzegania, właściwego postanowienia, właściwej mowy, właściwego

działania, właściwego źródła utrzymania, właściwego wysiłku, właściwej uważności i

właściwej koncentracji.

Z powodu naszej niewiedzy (avijja) tych Czterech Szlachetnych Praw, z powodu naszego

braku doświadczenia w ujmowaniu świata w ich terminach, pozostajemy związani z

samsarą, męczącym cyklem narodzin, starzenia, choroby, śmierci i ponownych narodzin.

Pragnienie pcha ten proces naprzód, od jednej chwili do następnej poprzez bieg

niezliczonych żyć, zgodnie z kammą (Skt. karma), uniwersalnym prawem przyczyny i

skutku. Zgodnie z tym niezmiennym prawem każdy czyn, który popełniamy w obecnej

chwili – czy to ciałem, mową, lub umysłem – ostatecznie przyniesie owoc; działania

nieumiejętne i szkodliwe przyniosą nieszczęście; z działań umiejętnych wyniknie

ostatecznie szczęście. Tak długo jak

będziemy ignorować te zasady, pozostaniemy skazani na bezcelową egzystencję; w jednej

chwili w szczęściu, w następnej w rozpaczy; ciesząc się raz życiem w niebie, raz w piekle.

Buddha odkrył, że uzyskanie uwolnienia od samsary wymaga przydzielenia każdej ze

Szlachetnych Prawd specyficznego zadania: pierwsza Szlachetna Prawda jest do

zrozumienia; druga do porzucenia; trzecia do zrealizowania; czwarta do rozwinięcia.

Całkowite zrealizowanie trzeciej szlachetnej prawdy toruje drogę do Przebudzenia: końca

niewiedzy, pragnienia, cierpienia i kammy samej w sobie; bezpośredniego przeniknięcia do

niedoścignionej wolności i najwyższego szczęścia, które jest ostatecznym celem wszystkich

nauk Buddhy; Nieuwarunkowania, Bezśmiertelności, Niespętania — Nibbany (Skt. Nirvana).

Ośmiostopniowa droga i praktyka Dhammy

Ponieważ korzenie niewiedzy są szeroko splecione ze strukturą psychiki, nieprzebudzony

umysł potrafi okłamywać sam siebie z zapierającą dech w piersiach pomysłowością. Dlatego

też rozwiązanie wymaga czegoś więcej niż tylko bycie miłym, kochającym i uważnym w

danej chwili. Praktykujący musi wyposażyć się w wiedzę jak używać narzędzi aby go

przechytrzyć, przetrwać i ostatecznie wykorzenić te niekorzystne tendencje umysłu. Na

przykład ćwiczenie szczodrości (dana) ogranicza charakterystyczne skłonności serca w

kierunku pragnienia i uczy wiele na temat motywacji i rezultatów umiejętnego działania.

Ćwiczenie prawości (sila) chroni przed zboczeniem na ścieżkę ranienia. Kultywacja dobrej

woli (metta) pomaga wyzbyć się zdradliwego uchwytu złości. Dziesięć rozważań oferuje

drogę do załagodzenia wątpliwości, znoszenia z opanowaniem fizycznego bólu,

utrzymywania zdrowego poczucia samo-poszanowania, pokonania lenistwa i

samozadowolenia, oraz powstrzymania się przed niepohamowanym pożądaniem. Jest też

wiele innych umiejętności do nauczenia.

Dobre cechy powstające i dojrzewające z tych praktyk nie tylko łagodzą drogę podróży do

Nibbany; z biegiem czasu przekształcają praktykującego w bardziej wspaniałomyślnego,

kochającego, współczującego, spokojnego i jasno myślącego członka społeczeństwa.

Indywidualna szczera pogoń za Przebudzeniem jest zatem bezcennym i ponadczasowym

darem dla świata, który desperacko potrzebuje pomocy.

Wnikliwość (pañña)

Ośmiostopniowa ścieżka jest najlepiej rozumiana jako zbiór osobistych stale rozwijanych

cech, a nie jako sekwencja stopni na drodze rozwoju. Rozwój właściwego postrzegania i

właściwego postanowienia (czynniki klasycznie utożsamiane z mądrością i wnikliwością)

ułatwia rozwój właściwej mowy, działania i środków utrzymania (czynniki utożsamiane z

prawością). Prawość rozwija się tak samo jak czynniki identyfikowane z koncentracją

(właściwy wysiłek, świadomość i skupienie). Podobnie jak dojrzewa skupienie, ewoluuje

wnikliwość na coraz to głębszy poziom. Tak zatem proces ten postępuje: rozwój jednego

czynnika sprzyja rozwijaniu następnego, podnosząc praktykującego wyżej na spirali

duchowej dojrzałości, która ostatecznie osiąga punkt końcowy w Przebudzeniu.

Długa droga do przebudzenia rozpoczyna się na poważnie wraz z pierwszymi próbami

właściwego postrzegania - wnikliwość z jaką rozpoznaje się wiarygodność Szlachetnych

Prawd i zasady kammy. Zaczynamy widzieć, że nasza szczęśliwa przyszłość nie jest ani

przeznaczona przez los, ani pozostawiona kaprysom boskiego istnienia czy też przypadku.

Odpowiedzialność za nasze szczęście spoczywa na naszych własnych barkach. Widząc to

nasze duchowe cele stają się nagle jasne: porzucić nawykowe i niezręczne tendencje umysłu

na korzyść tych zręcznych. W miarę jak to właściwe postanowienie umacnia się, robi to

również szczera chęć moralnego życia, troskliwego wyboru własnego działania.

W tym miejscu wielu wyznawców zobowiązuje się wewnętrznie, aby przyjąć nauki Buddhy

do serca, by stać się "buddystą" poprzez szukanie schronienia w Potrójnym Klejnocie:

Buddzie (zarówno ten znany historii jak i nasz własny wrodzony potencjał do

Przebudzenia), Dhammie (zarówno nauki Buddhy jak i ostateczna Prawda, którą wskazują),

oraz Sandze (niezłomny klasztorny przekaz, który ocalił nauki Buddhy począwszy od jego

czasów oraz ci wszyscy, którzy osiągnęli jakiś stopień Przebudzenia). Stojąc twardo na ziemi

i z pomocą przyjaciela lub nauczyciela (kalyanamitta) wskazującego drogę, jest się

odpowiednio wyposażonym do podążania śladami pozostawionymi przez samego Buddhę.

Cnota (sila)

Właściwe postrzeganie i postanowienie dojrzewa poprzez rozwój czynników ścieżki

związanych z sila, lub cnotą - mianowicie właściwą mową, działaniem i sposobem

utrzymania. Są one skondensowane w bardzo praktyczną formę pięciu wskazań,

podstawowego kodeksu postępowania etycznego, pod którym podpisuje się każdy

praktykujący buddysta: powstrzymanie sie od zabijania, kradzieży, złego prowadzenia się

seksualnego, kłamstwa i stosowania środków odurzających. Nawet złożony kodeks 227 zasad

mnichów i 311 zasad mniszek w rdzeniu zawiera te pięć podstawowych wskazań.

Skupienie (samadhi)

Uzyskawszy oparcie w oczyszczeniu naszych własnych zachowań, poprzez praktykowanie

sila, dano istotną podstawą do sięgnięcia po bardziej wyrafinowane i przekształcające

aspekty ścieżki: medytację i rozwój samadhi lub koncentracji. Jest to szczegółowo opisane w

trzech ostatnich czynnikach ścieżki: właściwy wysiłek, przez który uczy się jak odróżnić

zręczne cechy umysłu od tych niezręcznych; właściwa uważność, przez którą uczy się

utrzymywać uwagę nieprzerwanie ugruntowaną w obecnej chwili doświadczenia; właściwa

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: